Зэпахырэ узэу дунаир зэлъызыкIугъэр къызежьэм банкхэм ыкIи нэмыкIэу кредит зытырэ организациехэм чIыфэ къаIызыхыгъэу зымытыжьышъурэр нахьыбэ хъугъэ.

Коронавирусым зызэриу­шъомбгъурэм ыпкъ къикIыкIэ гъунэпкъэ гъэнэфагъэхэр зиIэ режимым къэралыгъор зыте­хьэм нэбгырабэхэм яIофшIэн къызэрэуцугъэр, IофшIапIэ зимыIэжьхэм япчъагъэ зэрэхэ­хъуагъэр, унэе хъызмэтшIапIэхэм лэжьапкIэу къатырэм къызэрэщагъэкIагъэр, нэмыкIыбэхэр ащ ушъхьагъу фэхъугъэх.

Кредит «тарихъхэм» ябюрохэм къызэратырэмкIэ, Урысыем щыпсэухэрэм амыты­жьышъурэ чIыфэхэр сомэ миллиард 935-м ехъугъ. Ахъщэ чIыфэу Iэрылъхьэу къараты­гъэхэр ары нахьыбэу амытыжьышъурэр, ау ипотекэри, кредитнэ картэм илъэу къаратыгъэхэри, микрофинансовэ организациехэм къаIахыгъэ чIыфэ цIыкIухэри бэкIэ ащ ыуж къинэхэрэп. Специалистхэм къызэраIорэмкIэ, «кредитнэ каникулыр» ыгъэфедагъэу, ащ ипIалъэ зеухым нахьыпэрэ графикым темыхьажьышъугъэ­хэр къыхэхъожьынхэшъ, къэзымытыжьыхэрэм япчъагъэ джыри нахьыбэ хъущт.

ГухэкIми, банкым е микрофинанс организацием кредит къыIихыгъэу зымытыжьышъу­хэрэм янахьыбэхэр коллекторхэм яуалIэх. Ахэр хэткIи пыщэгъу дэгъушхохэу щытхэп, ау игъом чIыфэр умытыжьы­шъумэ, узэрарихьылIэщтыр гъэ­нэфагъэ.

Илъэс заулэкIэ узэкIэIэ­бэ­жь­мэ, коллекторхэм янахьыбэхэм закони, шапхъи ямыIэу, бзэ­джашIэхэм зызэрагъэпсырэм фэдэу цIыфхэм шъхьафитэу адэзекIощтыгъэх. Ахэр зыщыфаем чIыфэр зытелъым фытеощтыгъэх, фатхэщтыгъэх, агъэщынэщтыгъ, ары пакIошъ, жъалымагъэ дызэрахьэн алъэкIыщтыгъ.

А зэпстэумэ апкъ къикIыкIэ, УФ-м и Къэралыгъо Думэ чIы­фэхэм якъэугъоижьын зыгъэIорышIэрэ я 230-рэ Федеральнэ хэбзэгъэуцугъэм зэхъокIыны­гъэхэр фишIыгъэх. Ахэм коллекторхэр зыфимытхэри, пшъэ­дэкIыжьэу ахьыщтыри, пшъэ­рылъэу яIэхэри зэхэугуфыкIыгъэу ащыгъэнэфагъэх. Банкым е чIыфэ зытырэ организацием кредит къыIызыхыгъэу зымытыжьышъухэрэм зэкIэми ахэр ашIэхэмэ нахьышIу.

ГущыIэм пае, законым зэхъо­кIыныгъэу фашIыгъэхэм коллекторыр тхьамафэм тIо нахьыбэу чIыфэр зытелъым фытеон, гъого­гъуиплI нахьыбэу фэтхэн фимытэу, ыдэжь тхьамафэм зэ нахьыбэ мыкIонэу къащыдэ­лъытагъ. Сыхьат пIэлъэ гъэнэфагъэхэри, IофшIэгъу мафэхэм пчэдыжьым сыхьатыр 8-м къыщегъэжьагъэу пчыхьэм 10-м нэс, зыгъэпсэфыгъо мафэхэм 9-м къыщыублагъэу пчыхьэм 8-м нэс, итхагъэх.

ТелефонымкIэ фытеуагъэми, фэтхагъэми зызэрэфигъэзэн фэе шапхъэхэр зэхэугуфыкIыгъэу къыщеIох. ЧIыфэр зыте­лъым иIофшIапIэ е иIахьылхэм афытеоным ищыкIагъэхэри щыгъэнэфагъэх. ГущыIэм пае, кредит зыштагъэм ащ фэдэ фитыныгъэ къызэраритыгъэр къэзыушыхьатырэ тхылъ коллекторым IэкIэлъын фае. ИIоф­шIэгъоу е иIахьылэу зыфыте­уагъэхэм ар къафимыдагъэмэ е чIыфэр зытелъым ащ къызэре­зэгъыгъагъэр зэкIихьажьыгъэмэ, ащ нахьыбэрэ иIофшIапIи иIахьылхэм адэжьи теожьын фитэп.

ЧIыфэр зымытыжьырэм иIоф хьыкумыр хаплъэу, приставхэм ар къыIахыжьынэу тхылъхэр ратыгъэхэмэ, ащ пае къэмынэу коллекторыри, шапхъэхэр ыгъэ­цакIэхэзэ, «должникым» фытеон фитэу законым итхагъ. Ау ащ имылъку ымыгъэфедэшъунэу (арест имущества) ышIын фитэп. Ащ фэгъэзагъэхэр приставхэр ары ныIэп.

Джащ фэдэу чIыфэхэм якъэ­угъоижьын лъыплъэнэу мыхэм фитыныгъэ законым къареты. Арышъ, коллекторхэм хэбзэгъэ­уцугъэр аукъоу, гущыIэм пае, ащ къызэрэщыдэлъытагъэм нахьыбэу телефонкIэ къытеохэу е чIыфэр зытелъыр агъэщынэмэ, электроннэ шIыкIэм тетэу тхьаусыхэ тхылъыр ахэм афигъа­хьын ылъэкIыщт. Ащ пае приставхэм яинтернет нэкIубгъо уихьанышъ «интернет-приемная» зыфиIорэ едзыгъор къэбгъотыщт. Ащ тхылъыр зэрэтхыгъэн фэе шIыкIэр ит. Коллекторыр къызэрэтеогъэ пчъагъэр, къытхыгъэхэр къэзыушыхьатырэ тхылъхэр, аудио ыкIи видео тхыгъэхэр кIыбгъэгъунхэ фае.

Мыхэр ыкIи нэмыкI шап­хъэхэр законым къыщыдэлъытагъэх нахь мышIэми, зымы­гъэцакIэхэрэ коллекторхэр щыIэх. Ащ фэшI чIыфэр зыте­лъым ифитыныгъэхэр джыри нахь лъэшэу къэзыухъумэрэ зэхъокIыныгъэхэр я 230-рэ Федеральнэ хэбзэгъэуцугъэм фашIыгъэх. 2021-рэ илъэсэу тызыхэхьагъэм ищылэ мазэ и 1-м ахэм кIуачIэ яIэ хъугъэ.

Джы чIыфэр зытелъым кредиторыр телефонкIэ къыфытеомэ, зэрэзэдэгущыIагъэхэр къэзыушыхьатырэ аудио тхы­гъэр коллекторым къыгъэлъэгъоным «должникыр» кIэдэун фит хъугъэ. НахьыпэкIэ зэдэгущыIэ­гъухэм мэхьанэшхо яIагъэп, джы «диалог» статус аратыгъ. ЧIыфэр зытелъым иэлектроннэ почтэ коллекторыр къэтхагъэмэ, ар «документкIэ» джы агъэ­кIощт.

Мыхэм апэрэмкIэ зи ямымэхьанэ фэдэу къыпщэхъу, ау коллекторым чIыфэр зытелъым иягъэ ригъэкIыгъэу хэбзэухъу­мэкIо къулыкъухэм е хьыкумым зафигъазэмэ, шIуагъэ къатыщт.

Джащ фэдэу чIыфэр зыте­лъым къэралыгъо фэIо-фашIэхэм япортал щишIыгъэ «унэе кабинетым» кредиторыр къэтхэн фимытэу ышIын амал законым къыритыгъ.

Коллекторыр лыеу чIыфэ зытелъым фэтхагъэмэ е фытеуагъэмэ ащ пае реестрэм хагъэкIыщтэп, ау тазырэу е санкциеу къытефэщтхэм пхъа­шэу ахагъэхъуагъ. ГущыIэм пае, чIыфэр зытелъым къыфимы­дагъэу, ау ащ пае къэмынэу фытеуагъэмэ е фэтхагъэмэ, цIыфыр истыхьагъэкIэ хьыкумым ылъытагъ нахь мышIэми, чIыфэм пае зыфигъэзагъэмэ, иIахьылхэм е нэмыкIхэм афытеуагъэмэ ахъщэкIэ агъэпщынэщт.

Ащ тетэу пшъэдэкIыжь коллекторым ыхьыщт чIыфэр зытелъым фэгъэхьыгъэ къэбарыр нэмыкIхэм алъигъэIэсыгъэмэ, ыгъэщынагъэмэ, зыушъхьакIурэ гущыIэхэр риIуагъэхэмэ, чIыфэр зыфэдизымкIэ ыкIи ар къызщитыжьын фэе пIалъэхэмкIэ ыгъэп­цIагъэмэ.

Джащ фэдэу коллекторэу законыр зыукъорэм иIоф хьыкумым нэмысэуи тазыр къы­рагъэтынэу приставхэм фитыныгъэ яIэ хъугъэ. Джы чIыфэхэм якъэугъоижьынкIэ бэдзэршIыпIэм зэдитхэм зэкIэми, коллекторхэми, банкхэми, микрофинанс организациехэми яфитыныгъэхэри, япшъэрылъхэри законым зэфэдэ ышIыгъэх. Ащ къикIырэр чIыфэр зытелъым ифитыныгъэхэр заукъохэкIэ зэфэдэу пшъэдэкIыжь ахьыщт, тазырэу атыщтыри зэтекIырэп.

«Iофым хэшIыкI фыуиIэмэ, ууIэшыгъ» аIо. ЧIыфэр игъом птыжьыныр зэпстэумэ анахь дэгъу, ау щыIэныгъэм о зэрэпIоу зыкъызэригъафэрэп. Арышъ, умытыжьышъугъэу, ар коллекторхэм аIэкIэхьагъэмэ, ахэм узэрапэгъокIыщтыр пшIэмэ нахьышIу.

ХЪУТ Нэфсэт.