Тилъэпкъэгъоу Ростов-на-Дону щыпсэухэрэм нэIуасэ шъуафэтшIыныр лъытэгъэкIуатэ. Непэ тыкъызтегущыIэ тшIоигъо лIым адыгэгу зэриIэр къегъэшъыпкъэжьы.

Илъэс зэкIэлъыкIохэм тирес­публикэ пэчыжьэу псэугъэ нахь мышIэми, адыгэ зекIуакIэр, бзэр, шэн-хабзэхэр щыгъупшагъэхэп ыкIи исабыйхэми аригъэшIагъ.

Борэкъо Аскэрбый Кощхьаблэ къыщыхъугъ. Ышыпхъу Рос­тов щыпсэущтыгъэти, 1976-рэ илъэсым сэнэхьат зэригъэгъотынэу мы къалэм къэкIуагъ.

— «Техникум Советской торговли» зыфиIорэм сычIэ­хьагъ, — къытфеIуатэ тигущы­Iэгъу. — Ащ илъэсрэ сыще­джагъэу дзэм къулыкъу щыс­хьынэу сащагъ. ИлъэситIурэ Германием сыкъыщыIи, еджэным пысыдзэжьыгъ. 1981-рэ илъэсым техник, общественнэ шхэным итехнолог сэнэхьат къызэрэзIэкIэзгъэхьагъэмкIэ дип­ломыр къысатыжьыгъ. Ас­кэрбый щыIэныгъэ гъогу гъэшIэ­гъон къыкIугъ. Ростов ихъыз­мэт-расчетнэ предприятие Iоф щишIэнэу агъэкIуагъ. Ащ хэхьэ вагонхэм ахэт ресторанхэм уащылэжьэныр. ТIэкIу тешIагъэу рестораным ипащэу агъэ­нэфагъ, аущтэу джыри илъэси 10-рэ лэжьагъэ. Нэужым ежь иунэе Iофхэм апылъыгъ.

ТигущыIэгъу адыгэ шэн-ха­бзэхэр зыщагъэлъэпIэрэ унэгъо зэгурыIожь ышIагъ. 1985-рэ илъэсым къуаджэу Блащэпсынэ щыщ Айщэт псэогъу фэ­хъугъ. ЗэшъхьэгъуситIум шъхьэкIэфэныгъэрэ лъытэныгъэрэ зэфыряIэу ящыIэныгъэ гъогу рэкIо. 1986-рэ илъэ­сым шъэожъые къафэхъугъ. Ащ Ас­лъан фаусыгъ. 1988-рэ илъэсым пшъэшъэ цIыкIоу Светланэ къыкIэ­лъы­кIуагъ. Къыхэзгъэщы сшIоигъу Адыгеим пэчыжьэу мэпсэух нахь мы­шIэми, Аскэрбыйрэ ишъхьэгъусэрэ ялъфыгъэхэм адыгэ­гу яIэу апIунхэ зэралъэ­кIыгъэр. КIалэми, пшъа­шъэми дэгъу дэдэу бзэр ашIэ, шэн-хабзэхэр зэрифэ­шъуашэу зэрахьэ.

— Сабыйхэм уиныдэлъфы­бзэкIэ уадэгущыIэн фае. Щагум, еджапIэм, нэмыкI чIыпIэ­хэм уры­сыбзэр щызэхахы, ау тиунагъо адыгабзэм нэмыкI илъыгъэп, — къытфеIуатэ тигущыIэгъу. —– Ныдэлъфыбзэр сэгъэлъапIэ ыкIи сызэрэадыгэм лъэшэу сырэгушхо. Силъэпкъ ибаины- гъэ къыскIэхъухьагъэхэм зэхязгъэшIэным сишъыпкъэу сыпы­лъыгъ.

Къуаджэм къызыдэкIыгъэм къыщегъэжьагъэу Кощхьаблэ зы мафи, зы сыхьати щыгъупшэу, ыгу икIэу зэрэмыхъугъэр Аскэрбый игущыIэ къыщыхегъэщы. Нахь зэныбжьыкIэм мазэм къы­кIоцI заулэрэ ичылэ гупсэ кIожьыщтыгъэ, ыш-ышыпхъухэм акIэрысын, гущыIэгъу афэхъун, ящыкIагъэмэ ишIуагъэ аригъэ­кIыным сыдигъуи фэхьазырыгъ. Ащ фэдэ зэфыщытыкIэ фабэ зылъэгъугъэ икIалэрэ ипшъашъэрэ гукIэгъуныгъэ азыфагу илъэу къэхъугъэх. Сыд фэдэ Iоф рагъэжьагъэми зэ­гъусэх, IэпыIэгъу зэфэхъух.

Аскэрбыйрэ ишъхьэгъусэрэ ялъфыгъэхэр цIыф гъэсагъэхэу къагъэтэджынхэ алъэкIыгъ. Ахэм шэн-хабзэхэр зэрахалъхьагъэм дакIоу апшъэрэ гъэсэныгъи арагъэгъотыгъ. ЯкIалэу Аслъан «Къэралыгъо къулыкъумкIэ Темыр-Кавказ академием» ще­джагъ. Джырэ уахътэ Ростов иадминистрацие Iоф щешIэ. Япшъашъэу Светланэ Къыблэ федеральнэ университетыр къыу­хыгъ. Социологиемрэ социальнэ IофшIэнымрэ афэгъэ­хьыгъэу сэнэхьатыр зэригъэ­гъотыгъ. ЦIыфхэм IофшIэн ягъэ­гъотыгъэнымкIэ Гупчэм щылэжьагъ, нэужым лъэны­къуабэ къызэлъызыубытырэ Гупчэм иIофшIэн щылъигъэ­кIотагъ.

2014-рэ илъэсым Светланэ унагъо ихьагъ. Джырэ уахътэ ишъхьэгъусэрэ ежьыррэ пшъэшъитIу зэдапIу. Маликэ илъэси 6 хъущт, Раминэ цIыкIум илъэсрэ ныкъорэ ыныбжь. Сабыйхэм ныжъ-тыжъхэр лъэшэу ащэгушIукIых.

— Пхъорэлъф цIыкIухэми ныдэлъфыбзэр ашIэным сынаIэ тет, — игущыIэ лъегъэкIуатэ Аскэрбый. — Маликэ урысы­бзэкIэ къэгущыIэ зыхъукIэ, къыз­гурымыIорэм фэдэу зысэшIы, нэужым адыгабзэкIэ къысиIонэу къырегъажьэ. Тхьагъэп­цIыгъэ тIэкIуи къызхэбгъафэзэ, гукIэгъуныгъэрэ гуфэбэныгъэрэ апэбгъохызэ сабыйхэр бгъэсэнхэ фаеу сэлъытэ.

Борэкъо Аскэрбый къызщы­хъугъэ, зыщапIугъэ Кощхьаблэ унэ щишIыгъ. Ащ кIожьын гу­хэлъ зыдиIыгъ. Ау джырэ уахътэ ишъхьэгъусэрэ ежьыррэ ипшъашъэ сабыйхэм япIункIэ IэпыIэгъу фэхъух. Ащ къыхэкIэу Адыгеим агъэзэжьыныр тIэкIу лъагъэкIотагъ.

— Пшъэшъэ цIыкIухэр тIэкIу нахь ины зыхъухэкIэ тигухэлъ къыздэдгъэхъущт, — игупшы­сэхэмкIэ къыддэгуащэ тигущы­Iэгъу. — Илъэс зэкIэлъыкIохэм сыгукIэ зыдэсIыгъыгъ Кощхьаблэ сыкIожьыныр. СызэкIэплъэ­жьымэ, сищыIэныгъэ гъогу сырыраз, тапэкIи «шIум илъагъо» къысфыщылъэу сэгугъэ.

Абрэдж Сэтэнай.