«Ятэ фэдэ ыкъо хъугъэ» аIомэ, уегъэгупсэфы, уегъэрэхьаты, дэгъуба «лIышIу къошIу хэкIырэп» адыгэм зыфиIорэм хэмыфэу ятэ пIашъэмэ ягъогу дахэу, япэсыгъэу кIалэр рэкIомэ. Мыр къыдэхъуныр тымкIи, къомкIи насыпыгъ.

ЛIыгъэр зэо къодыеп зыщызэрахьэ­рэр, уадыгэныри изакъоу лIыгъэшIапI, цIыфыгъэри лIыгъэшIапI, улIымэ, ренэу узэрегъэнэкъокъужьы, ощ фэдэмэ укъы­щамынэным пае. Мыщ фэдэхэу слъэгъугъэх ИорданиемкIэ Шъобрыкъо Хъус­нирэ ащ ыкъоу Мунирырэ.

Сэ Шъобрыкъомэ апэ сазырехьылIэм 1993-рэ илъэсыгъ, тиадыгэ хэхэсмэ ящыIакIэ нахь зыщызгъэгъозэн, къэбарIотэ шIагъохэу, нэжъ-Iужъ губзыгъэ­хэу исмэ сакъыкIэлъырысын, къапысхырэр тичар сIуи, мазэм ехъурэ сыкъэтынэу Иорданием сызэкIор ары. Аныбжьымэ ялъытыгъэу Хъуснии, Мунири зэрытыгъэ шъуашэмэ ащиз къабзэхэу, Iушхэу, шъырытхэу, лIыгъэ щымыкIэхэу, яшэни пытэу зэрэщытхэр къахэщыщтыгъ. Джары апэ зэрэслъэгъу­гъагъэхэр, джары нэужыми къызэрэнэгъагъэхэр.

Шъобрыкъо нахьыжъыр Уадсир адыгэ къуаджэм илъэс тIокIым ехъурэ итхьамэтагъ. Ащ нэс чылэм зиштагъ, къэлэ теплъэ иIэ хъугъэ, къэралыгъом икъэлэ шъхьаIэу Амман хагъэхьажьыгъ, ау адыгэхэмкIэ джыри зэрэадыгэ гупчэу къэнагъ. Мунири ятэ игъогу рыкIуи, къэралыгъо къулыкъушIэ ин хъугъэ, министрэу лэжьагъэ, Иордан парламентым зэп идепутат зэрэхъугъэр, сенаторэуи пачъыхьэм ыгъэнэфагъэмэ ахэтыгъ.

Иорданием зыцIэ епIонэу ис адыгэ унагъомэ Шъобрыкъохэр ащыщых, яцIыкIуи яини адыгабзэр ашIэ, хабзэм ибзыпхъэ рэкIох. Ар сэри сшъхьэкIэ згъэунэфыгъэ ядэжь Хъусни сызырегъэб­лагъэм. Мыщ фэдэу адыгэлI чъэпхъыгъэмэ «къеблагъ» заIокIэ апэ рагъэшъы­рэр яун, яджэныкъо машIо зыщыблэрэр ары, ар адыгэ хабзэм изы Iахь. Шъоб­рыкъо нахьыжъым ыдэжь тызынэсым, Мунир лIы къопцIэ мытIыр зэIэкIэлъэу, илъэгагъэкIи тегъэпсыхьагъэу къытпэгъокIыгъ. Хабзэм тетэу Iэгум къыщытажэу дэтыгъэти, «къеблэгъэшхокIэ» ятэ ихьакIэщ тырищи, лIыжъыр къызытпэгъокIым зэкIакIуи, пчъэмкIэ уцужьыгъэ. Пчыхьэ кIасэ нэс тызэхэсыгъ, ащ фэдизым Мунир ыныбжьыкIэ сэщ нахь чъэпхъыгъаIоми, тшъхьарытыгъ, къэтIысыгъэп, шхыныр къырихьэщтыгъ, етIанэ къыпыт унэм ыгъэзэжьыщтыгъ.

Нэбгырищэу тыщысыгъ — Хъусни, Рози, сэры аIоу. Бысымыр лIыжъ зэIэкIэ­лъэу, иинагъэкIэ мылъэгэ-мылъхъанчэу, шъырытэу, къызыоплъыкIэ къыппхырыплъырэм фэдэу, мы дунаим щыгъуазэу, сыд щыхъуми, ащ гу лъетэм фэдагъ. Тэщ фэдэу адыгэхэр зэрихьылIэмэ, ахэр етIани зыр хэкужъым къикIыгъэу, адрэр хэхэс адыгэмэ ащыщэу, зэрыгущыIэщтхэр мэкIэна, бэмэ танэсыгъ. Къэбар гъэшIэгъонхэр, хэшIыкI зыфысиIи, зыфысимыIи а пчыхьэм зэхэсхыгъэ. Псэгъубэ къуаджэм къырыкIуагъэр, «Лам­жъые и Псэгъубэ кIуакI» зыфиIорэ къэбарыр къызыхэкIыгъэр, Стамболи­кIыжьышхом хэмыфэхэу нэужым кощыжьыгъэ бжъэдыгъумэ къарыкIуагъэр, зыфикIыжьынхэу, зэрикIыжьынхэу хъугъэр, нэмыкIхэри.

— Тятэжъ Псэгъубэ чыл зыфаIорэм дэсыгъ, — къыIотагъ Хъусни. — Псэгъубэ чылэр чылэшхоу, къызэраIожьырэмкIэ, анахь чылэшхоу Адыгеим исыгъэ коимэ ащыщ. Псэгъубэм бжъэдыгъуи, абдзахи, шапсыгъи дэсыгъ. Ащ зекIо кIощтыри, кIо, зэкIэ зэрэзэхэсхыщтыгъэм фэдэу къэсIон, бзэджашIэ кIощтыри, зэуакIо кIощтыри — зэкIэхэмкIи зэIукIэпIэ хьазырэу чылэр шытыгъ.

Тэ тиуна­гъокIэ Гъобэкъуае къыхэ­хьа­жьыгъэмэ тащыщэу ары къызэраIожьыгъэр. А Псэгъубэм сятэтхэр зэшиплIы хъоу дэсыгъэх, яти яIагъ, ятэши яIагъ. СятэшитIу нахьыжъитIур Псэгъубэ къыщыхъу­гъэх, ащ къикIыжьыхи Гъобэкъуае къы­зэкIожьхэм, нахьыкIитIур, сятэрэ сятэш анахьыкIэмрэ, Гъобэкъуае къыщыхъугъэх…

Псэгъубэ коир зэрэщыIагъэр хэку­жъым щашIэжьырэн фаеп. Ар къэсэзгъаIорэр илъэс пшIыкIутф горэм ыпэкIэ, мы тичылэ хьэкIитIу Адыгеим, Бжъэдыгъу къикIыгъэхэу къыдэхьэгъагъэх. Сэщ нахьыжъыгъэх тIури. ТыгущыIэзэ, Псэгъубэр къызыхэсэгъафэм, «ащ фэдэ ыцIэу къуаджэ исыгъэу тшIэрэп» къысаIуагъ.

— Ламжъые и Псэгъубэ кIуакI шъу­Iорэба, гущыIэ хадзэкIэ? — сяупчIыгъ.

— ТэIо, — аIуагъ.

— Адэ хэт а Ламжъыер, тыда Псэгъубэу Ламжъые зыдэкIогъагъэр? Ар зэрэщыIагъэм ишыхьатыба «Ламжъые и Псэгъубэ кIуакI» зэрэшъуIорэр?

— Олахьэ тэрэз дэдэм, — аIуагъ, — ау мыр зэхэтхыгъэу щытэп. Пылъ къэбарым тыщыбгъэгъозагъэмэ дэгъугъэ.

Тятэмэ къаIощтыгъэр Ламжъый ыцIэу зы кIалэ горэм, зы хьакIэщ горэм тхьэматэхэр щызэхэгущыIэхэу, дунаир осэу, уаеу, анахь бэлахьэу хъурэ чэщ горэм «олахьэ нычэпэ кIалэ горэ дгъо­тыгъэемэ Псэгъубэ кIон-къэкIожьынэу» аIоу, аIофтэнэу фаехэу пчъэм Iутэу зэхихыгъэ. Мыдрэм ащ фэдиз гу лъимытэу, иакъыли ащ фэшъуашэу щытыгъэти, чылэмэ зашIуигъэбылъи, ахэкIошъи, яунэ кIожьи, иш зэтыригъэпсыхьи, тетIысхьи, Псэгъубэ кIуи, къэкIожьыгъ. «Сэ мары Псэгъубэ сыкIуи, сыкъэ­кIожьыгъ» ариIуагъ.

ЗыкIэкIуагъэри, зыкIэкIон фэягъэри ымышIэу, кIо, кIонышъ, къэкIожьынэу аIуагъэти, ар ыгъэцэкIагъ. Зыгорэм кIоу, зыкIэкIуагъэр ымышIэу е зыфэкIуагъэр къэзымыгъэцакIэрэм «Ламжъые и Псэгъубэ кIуакI узэрэкIуагъэр» непи тэ етэIо. А Ламжъыер къэзышIэжьырэ цIыфхэри Уадсирым къыдэхьажьыгъэхэу, дэсыгъэхэу ацIэхэри къыраIощтыгъ.

— ЕтIанэ илъэс тIокIырэ зауи, бани, зыгъэгумэкIыни ямыIэжьэу, — лъегъэ­кIуатэ къэбарыр Хъусни, — рэхьатэу, мэкъу-мэщыми пылъхэу, дахэу лажьэу щысхэзэ, къэзэрэгъэтэджыгъэх. А кощыжьын узыр бжъэдыгъу закъохэр арэп къызхэхьэгъагъэр, адрэ лъэпкъхэми ар анэсыгъагъ. Хэт ышIэрэ къэзыушкоблыгъэхэр, къаIожьэу зэхэтхырэмкIэ, хъуа­джэхэри (кIэлэегъаджэхэр) къахахьэщтыгъ, мы джуртхэр, моу пхъуатэхэр аIыгъхэу Iуданэхэр, пхъэтетхэр, унагъо­мэ ящыкIагъэхэр къырахьакIыхэу, ащэхэу, чыбритым фырикъоу. Ахэр къазыхахьэхэкIэ, «Сыд ишъушIыхьэу мыщ шъуис, удыкIэ шъузщыщ быслъы­мэнхэу арэпхэр къышъуажэх, ащ щыIэри, ащ щылIэрэри джэнэтым кIонэу щыт» къараIощтыгъ.

Сыдми, къэтэджыхи, къежьэжьынхэу тезыубытагъэхэр ежьагъэх, къинагъэри къинагъ. ЦукукIэ ТIопсэ къалэ нэс ехыгъэх. Зы мэфэ гъогу дэгъу илъэу аIощтыгъэ, тэ тшIэрэп ащ илъыри, кIо, шъо нахь шъушIэн. Ащ къекIуалIэхи, зы тхьамафэ горэм Iусыгъэх, Тыркум къу­хьэр къикIэу къэкIофэ нэс. Урысым къариIуагъэри къыхэслъхьан. Тятэш анахьыжъым къыIожьыпэу сэ зэхэсхыгъэ, ащ Iусыхэу къухьэм ежэхэзэ, урыс тхьэматэу ТIопсэ къалэ дэсыр «хъулъфыгъэхэмкIэ сыкъышъуфай, гущыIэ заулэ къышъосIонэу сыфай» ыIуи, хъулъ­фы­гъэхэр хищыхи, къытиIуагъ ыIощтыгъ: «Сыд шъушъхьэ зыкIешъу­хьыжьэжьыгъэр, сыд шъуихэгъэгукIэ шъугу римыхьырэр, сыд гукъанэу шъуиIэр, мары шъурэхьат, тызэхахьэ, тызэхэкIы? Мы шъуздакIорэм шIукIэ шъуа­щэрэп, шъуздакIорэм сапэм шъури­гъэлIыхьан, псэу шъузэшъоны икъун ижъугъотэнэп».

Шъхьаем, къежьагъ мыдрэ купыр, къухьэр къыIохьэфэ нэс Iусыхи, ащ къитIысхьэхи, ащ ыIуагъэми емыдэIу­хэу, Истамбол къэкIуагъэх. Ащ мэзэ заулэрэ дэсыхи, ащ къыращыхи, Бэйрут зыфаIорэм къащэхи, ащи мэзэ зытIу горэм Iусыгъэх. ЕтIанэ Шам, Дымышкъ зыфаIорэм къащэхи, ащи мэзих-мэзиблэ горэм тиунагъохэр дэсыгъэхэу ары. Джулани (Джолан) къэкIожьхи, ащ илъэ­ситIо дэсыхи, тэ тиунагъохэр зыхэтыгъэхэр мы Джорданым къакIохи, ащ лъапсэ щадзыжьыгъ.

Бысымыр изакъоу гущыIэу щысына, Рози зыгорэхэр къыIотагъэх, сэри къы­сагъэIотагъ, бэмэ къакIэупчIагъ, зыпкъ итэу, упчIэм ыуж джэуапыр къызэрэкIэ­лъыкIон фаер ышIэу, къапIорэм къыхэмыоу щысыгъ. Мыщ фэдэмэ Шапсыгъэ Индрысэ «дэIуакIэ ешIэ» афиIощтыгъ. Хасэхэми танэсыгъ, Iоф Iаджи ахэмэ апылъыба, хэкужъым зэрэщыкIуи, Уадсирым зэрэщыхъуи (ащ ихэсашъхьэ Рози исекретарыгъ, Хъуснии нахьыжъмэ якуп ахэтыгъ), бэ джащ фэдэу а пчыхьэм тызынэсыгъэр. Быслъымэн хэгъэгум ис адыгэмэ уакъыфэкIуагъэу быслъымэн динымрэ адыгэ хабзэмрэ язэфыщытыкIи ублэкIына, ахэр зэрэзэдиштэнхэ фаем, зыфызэрэгъэохъун зэрахэмылъым тытегущыIагъ. Ащ пыгъэ­щагъэу хэкужъым быслъымэныгъэмкIэ непэ изытети, чылэмэ мэщытхэр адагъэуцожьын фаеу Хасэм къекIолIэрэ нахьыжъмэ зэфэсмэ къызэрэщаIорэри есIуагъэх. ЕтIанэ пызгъэхъожьыгъ:

— Тхьамэтэ маф, о уишIушIагъи мы IофымкIэ тэшIэ, Пэнэжьыкъуае мэщыт зэрэдэбгъоуцорэм тыщыгъуаз, сэри сичылэ ащ пэчыжьэп, зэхэсэхы, цIыфмэ ягопэ дэд, кIэгушIух.

— Олахьэ, тихьакIэ, мэщыт къуаджэм дэтымэ мэхьанэ иIа пIомэ, иIэ дэд, Тхьэм и Унэ нэхъой чылэм къыретыба. Ары Пэнэжьыкъуае фэдэм мэщыт дэты зыкIысшIоигъуагъэр. Ащ цIыфхэр кIэгушIунхэкIи хъун, ау зыгъэуцухэрэм тIэкIу Iэпэжъажъэ зашIы сшIошIы нахь, — зы пхъэшагъэ горэ ымакъэ къыхэ­хьагъ. — Дидыхъукъо Хьумэр сэгъа­кIошъ, Iофым ылъапсэ зэкIурэр къымыгъотэу къэкIожьы. НэмыкI Iофхэри, кIо, ахэмэ ягугъу къэсшIынэу сыфаеп, ащ къыхахьэхэн фае, ау мэщытым фэгъэ­хьыгъэ хъумэ, гупшысэ пхэнджи, гуцафэ гори хэлъынэу сыфаеп…

«ТIысыкIэ зышIэрэм тэджыжьыкIи ышIэн фае» аIоба, тэри зыкъэтIэтыжьыным игъо хъугъэ. Ар бысымым зыфыхэтэгъэпсым, хабзэм тетэу, нахьыбаIорэ тыщысымэ зэрэшIоигъор къыIуагъ, «щыухэдзахьэ е мэшIуахьэ шъукъэкIуа­гъа?» ыIуи сэмэркъэугъ.

— КIо, сыд тшIэн адэ, хьакIэр зыфаер бысымымкIэ хабзэ, — ыIуагъ Хъусни, — зышъуIэтыжьынэу шъоIошъ, тхьашъуегъэпсэу непэ садэжь шъукъызэреблэгъагъэмкIэ. Тыгу щизэу тыщыбгъэсыгъ, хьакIэ, хэкужъым ифэмэ-бжьымэ тэри къыттырихьагъ. Ори, Рози, уихьакIэ къызэрэсфэпщагъэмкIэ сыпфэраз, Уадсирым лIы дэгъубэ Iаджи ыдэжь шъуеблэгъапхъэу дэс, ахэмэ сызэрахэшъулъытагъэмкIэ тхьашъуегъэ­псэу. ТIэкIурэ ущыIэнэу зэхэсхыгъэшъ, Тхьэм ыIомэ, джыри тызэрэлъэгъун, тызэIукIэн, мы ныом имыхьамели джыри ухэIэн. КIалэмрэ (Мунирэ) орырэ нахь шъузэхахьэшъ, зыгорэм уигъэгумэкIы хъумэ, мары Рози ешIэ, тэ тфа­шIэрэмкIэ зыкъыттебгъафэмэ тигуапэ хъун…

«КъыозыIокIырэм къыуеIо, къыозыIорэм къыуеIуапэ» аIо адыгэмэ, арыти, нэужым Мунир ятэ мэщыт Iофым хилъагъорэм нахь ышъхьэ къырезгъэ­хыгъ. — Тятэ зыгъэгумэкIырэр, — ыIуагъ, — Пэнэжьыкъое мэщытым икъэбар шъыпкъэ тшIэрэпышъ ары. Аухынэу зыфаIогъэ уахътэри блэкIыгъ, тефэнэу къалъытэгъагъэри фэдэ пчъагъэкIэ нахьыбэ хъугъэ. Доллар минипшI-пшIыкIутфыкIэ рытагъэгъажьи, минишъэм хьазырэу къынэсыгъ. Хьанэшъукъо Дидыхъукъо Хьумэр (Хьабэхъу) ежь ылъапсэкIэ пэнэжьыкъуаети, мыщ мэщытыр даригъэшIыхьэ шIоигъуагъ, ау ари хьазырэу кIагъэгъожьыгъэн фае. Тятэ мэщыт уасэр арэп зыгъэгумэкIырэр, мэщытым игъэуцун кIыхьэ-лыхьэ зэрэхъу­рэр ары. Адэ ащ нэмыкI горэхэри Iофым хэтын ылъэкIыщт, ау тыщыгъуазэп. Алахьым и Унэ, сыд фэдэ Iофи, мылъкуи, аужырэм, гупшыси ехьылIагъэр зэкIэ къэбзэн фаеу еIо тятэ…

СыкъызэкIожьым, Хъусни зыгъэгумэкIырэм сыкIэупчIагъ, ау сэри джынэс сызхэмытыгъэу, сызхэмылэжьагъэм сыдэу хъумэ зэкIэ щыхъурэр щызэхэсфыни. Ау слъэгъугъэри къызгурагъэIуа­гъэри хьазырэу Iофхэр ыкIэ зэрэнагъэ­сыгъэр ары, бэшхо къэнэжьыгъэп. Мунирэ сыфытеожьи а зэкIэ ятэ нигъэ­сы­жьынэу селъэIугъ, Хъусни къакIоу ежь ышъхьэкIэ мазэ горэм ахэтыгъэмэ, зэкIэ зэрэуухын плъэкIыщтыр гурызгъэ­Iуагъ. Мыщ дакIоу ар иушъхьагъоу хэкужъыми къэкIон, ятэ пIашъэмэ ячIы­гуи зэригъэлъэгъун, гъобэкъуаешъ, зыщыфаем нэдгъэсын, къэдгъэсыжьын, щыдгъэхьакIэн есIуагъ. Тхьэм зэриIонэу гъэмафэ дахэу ЛIыбзыу Хьисэ игъусэу Хъусни къэ­кIуагъ. Хьисэ икIалэ хэкум щеджэнэу къэкIуагъэу, Черемушкэм унитIу хъоу квартирэ щыриIэти, ащ къыщыуцугъэх. Зы чIэхьапIэ зэбгъэлымэ, адрэм сэ сыщыпсэущтыгъэти, ащ тыщызэрэгъотыжьыгъ. Мэфэл тесымыгъашIэу хабзэм тетэу къезгъэблагъэхи схьэкIагъэх, сыдигъуи ежьхэмкIэ сызэрэбысымыр, сыд фэдэ IофкIи сызэрэхэгъырэир яс­I­уагъ.

Ау зыкъыстыраIэтыкIы аIозэ, зы тхьамафэ горэм такси аубытымэ, Пэнэжьыкъуае кIохэу, къэкIожьхэу, хъурэ-шIэрэр зэрагъашIэу гъогу тетыгъэх. Сэ пчыхьэ къэс пIоми хъунэу сахэхьэ е садэжь къесэгъэблагъэхэшъ, тыщэсы, ау къэбар сиIагъэп. ЕтIанэ ЛIыбзыу Даутэ сыIукIагъэу хъурэм сыщигъэгъозагъэти, IофшIапIэм мэзэ отпуск къаIысхи, пчэдыжьым зыщыдэкIыхэрэ уахътэм салъыIухьи, джащ къыщыублагъэу онэтемыхэу а мэзэ Iэпэ-цыпэм мафэ къэс Пэнэжьыкъуае сщагъэх, къэсщэжьыгъэх.

Сыда къэбарым кIыхьэ-лыхьэ зебгъэшIын, зэкIэ рагъэкъужьи, чылэри къызхэшхъожьи, IухьэпIэ-IукIыпIэхэр зэкIаукъэбзэжьыхи, «джы шъукъеблагъэм» Iофыр къынэсыгъ. Тэри къагъэ­нэфэгъэ уахътэм текIолIэн фаети, Гъобэ­къуае тыкъыдырыкIуи (мыщ ыпэкIи заулэрэ тыкъэкIуагъэу, лIыхэр щахьэкIагъэхэу щытыгъ), къоджэ ефэнд лIы губзыгъэу СтIашъу Рэщыдэ къыздидгъэ­тIысхьи, Пэнэжьыкъуае тыкъэкIуагъ. Чылэми, адрэ бжъэдыгъу чылэу къегъэ­тIысэкIыгъэхэми зи къатенагъэп, цIыфыр Iумыфэжьэу Iут, нэжъ-Iужъи, кIали, бзылъфыгъэхэри мэщыт Iупэм къыблэкIыхи, урамым къынэсыгъэх, мин заулэ къекIолIагъэу къытщыхъугъ. Мэщыт Iупэм дэжь нэбгырэ зыбгъупшI горэ тефэнэу лъэгапIэ мыин горэ агъэIагъэ­ти, ащ тхьаматэхэр дэкIоягъэх, Шъобрыкъо лIыжъыри дащэягъ.

ЕтIанэ къырагъажьи, лIыжъырэ бзылъфыгъэ хэкIотагъэрэ чылэ хамынэу зэкIэмэ къарыкIыгъэмэ гущыIэ аратыгъ, къуаджэмкIэ мэщытым имэхьанэ къа­Iомэ, зым зыр нахь гум екIоу, гур ыгъэфабэу къэгущыIэхэмэ, а зэкIэмэ Шъобрыкъо Хъусни игупыкI пае Тхьэ фелъэIухэмэ, дахэ раIозэ гущыIэ нэпцI хэмылъэу зэрэфэразэхэр къаIуагъ. Ахэмэ ауж ежь Хъусни гущыIэ ратыгъ. Мы лIыжъ зэхэушъэгъэ, зэкIоцIылъ шэн пытэу, тIэкIуи нэгъуцушъо теплъэу къыт­щыхъущтыгъэм ыIупшIэ къэхъублэблагъ, благъэу сакIэрытыгъэти, уятэпсымэ нэку-нэпс хъугъэу къысщыхъугъ, игущыIэ фызэкIэмыугъуаеу тIэкIурэ щытыгъ.

— Мы мэщытыр сэ сакIыб ислъхьанышъ, Iурдыным Уадсир схьыжьынэу арэп зыкIязгъэшIыгъэр, — мэкъэ рэхьаткIэ къыIуагъ Хъусни, ау зэрэгумэкIырэр къыхэщыщтыгъэ. – Сэ тятэжъмэ ячIыгу, тичIыгу IэшIу Тхьэр зишIошъ хъурэмэ ягупсэфыпIэнэу Тхьэм и Унэ изгъэуцо сшIоигъуагъ. Сэ сшIагъэмкIэ сырыраз, шъукъысфэразэмэ, сыда нэмыкIыкIэ рэзэныгъэ сылъыхъужьын, Тхьэм щыIэкIэшIу къышъует. Дахэу шъукъыспэгъо­кIыгъ, мыщ фэдизэу сфэшъуIуагъэр сэ къыстефэрэп, сшIагъэмэ, зыфэсшIагъэр Тхьэр ары, шъоры, унэ мафэ Тхьэм шъуфишIын…

Гъогу тыкъызытехьажьым, лIыжъыр пчъагъэрэ тхьэуягъэ:

— Ярэби, мы цIыфмэ дахэу къаIуа­гъэм сыгу ыгъэткIопкIи, къэсIонэу щытыгъэр сшIуигъэкIоди, тэрэзэу сыкъэ­гущыIэнэу хъугъэп. Мыщ фэдэ егъашIэм къысэхъулIагъэп — дахэм сигъэплъэ­хъугъ. Олахьэ цIыф IэшIухэм мы ти­хэкужъ исхэр, тидэгъу дэим бэджэ шъхьарэкIышъ, сипаIо сщыфэжьырэп. ЕгъашIэм сщыгъупшэжьынэп непэ сыз­хэтыгъэр…

Хъуснирэ Хьисэрэ Иорданием якIожьыгъо уахъти къэсыгъ, арыти, зэ мыхэр джыри къушъхьэм дэсщыжьыных сIуи, ХъымыщкIэй сщагъэх. Чылэм узщыдахьэрэм исэмэгукIэ Шъхьэгощэ кIэй ныбэм узекIурэм пэсэрэ адыгэмэ агъэ­тIысхьэгъагъэу къужъ чъыгышхоу нэпкъышъхьэм тетым дэжь тыкъыщыуцугъ, Iани къэдгъэшыгъ. Ащ тызыпэкIыкIэ тытезекIухьэу, псы нэпкъыр икIыхьапIэкIэ тикIуапIэу мэфэныкъо фэдиз къыщыдгъэкIуагъ. ТыкъыдэкIыжьын зэхъум, Хъусни ыIэхэр ыкIыбкIэ щагъэ­хэу къырикIукI-рикIукIыжьэу нэпкъышъхьэм теуцуагъ. Зи тIуагъэп, етIанэ ежь къэзэрэшIэжьи, хэщэтыкIи къыIуагъ:

— Ярэби, мы тятэхэр сыд емын къезыхьыжьэгъагъэхэр мыщ фэдэ джэнэт чIыпIэ къагъанэу?! ПчъэмкIэ укъырафымэ, шъхьангъупчъэмкIэ уашIуи­хьажьыми мыщ фэдэм екощыкIыха?! Сэ сыкъэкIожьын сIорэп, згъэшIэщтыр згъэшIэгъахэ, ар кIалэмэ яIоф, ау, олахьэ, сэ слъакъомэ сахьыфэ сыкъэ­кIонкIэ. Адыджэ Тхьэм хъущтыр иIоф…

Ау джащ нахьыбэрэ Шъобрыкъо Хъусни хэкужъым къэкIожьынэу хъу­гъэп, ау ыцIэ дахэкIэ цIыфмэ къахэнагъ. Пэнэжьыкъуае щигъэуцугъэ мэщытым Хъусни нэмаз щимышIыжьыгъэми, Мунир къакIо къэс ащ мыкIоу хъугъэп, якIалэ фэдэу чылэр къыпэгъокIыщтыгъэ. Зыфэныкъохэр зэригъашIэщтыгъэ, адэIэпыIэщтыгъэ, ар етIани къэкIогъэ-къэмыкIуагъэм епхыгъагъэп.

Пачъыхьэу Хъусен идунае зехъо­жьым, къэрал зэфэшъхьафмэ къарыкIы­гъэхэу адыгэ нэбгыришъэ фэдиз ты­хъоу тхьаусыхакIо Иорданием тыкIогъагъ. Ащ Сирием ылъэныкъокIэ цIыфхэр игъусэу Мунирэ къыщытпэгъокIыгъ, хэгъэрэй тфэхъугъ, зэ къыттеплъэхъукIыгъэп. Адыгэ къэкIуагъэхэмкIэ нэбгырипшI тыхъоу пачъыхьэ кIалэу къытехьэгъэ Абдэлла дэжь тычIащагъ, тапэ Мунирэ итыгъ. Мыщ фэдиз адыгэ зэрихьылIагъэу адыгэ Iоф тыщытемыгущыIэу тызэхэкIыжьыныя, Амман Хасэми, Уадсир Хасэми зэIукIэхэр игъэкIотыгъэу ащыкIуагъэх, Мунири ренэу тигъусагъ.

Джаущтэу Мунир хьакIэкIэ бэла­хьыгъ, хэкужъым икIыгъэу зыгорэ Иор­данием кIогъахэмэ «еблагъ» римыIоу, ищыгъу-пIастэ Iумыфагъэу ыгъэкIожьыщтыгъэп. Ятэ сызщихьэкIэгъэ унэм пэмычыжьэу адыгэр зыщыбэ хьэблэ дахэм Мунир хэсыгъ. КIэй ныбэ куоу зэгорэм псыр дизэу къулэджэ хъоо-пщаоу щытыгъэм инэпкъышъхьэ узэпырыплъымэ мэз гъэкIыгъэ дахэр нэм къы­кIэ­у­цоу, ежь фэдэу унэ хэIэтыкIыгъэ бэрчэт щигъэуцугъэу щыпсэущтыгъэ.Тэри имыхьамел щытшхыгъ. Ядэжь тызэрихьагъэм тетэу ибын дахэ тапэкIи таужыкIи къачъыхьэу, аIу тырагъэтIысхьаным фэдэу къытпэгъокIыгъэх. Ишъхьэгъусэ Уазиррэ ежьыррэ кIэлитIурэ пшъэшъи­тIурэ зэдапIугъ, Анзори, Зиуари, Синамиси, Динамиси гъэсагъэхэу, Iэдэб ахэ­лъэу, адыгагъэм щымыкIэхэу агъэсагъэх, тащыгушIукIыгъ.

Ежь хэкужъым нахьыбэм къызыкIощтыгъэр бжыхьэр ары, чъэпыогъу мэзэ дахэм икъихьагъу тыригъафэщтыгъэ, ыгу щизэу, гупсэфэу, щытхъэу уахътэр щигъакIощтыгъэ. Бэ шъэогъоу щыриIагъэр, инэIуасэу зэрихьылIагъэу щытыгъэр. Зэ джащ фэдэу ежьыррэ Хьатх Расымрэ къэкIуагъэхэу, тызэхэсэу гущы­IэкIэ Инджыдж (непэрэ Къэрэщэе-Щэрджэсыр ары, егъэшIэрэ адыгэ тIысыпIэжъ) къыхэхьагъэти, тэшIэ, зэ­хэтхыгъэ, ау егъашIэм тыщыIагъэп аIуагъэти, зыкъэтпхъуати, къыкIэлъыкIорэ мафэм техыгъ.

КIэлэ лъэрыхьхэу, тиныбджэгъухэу, лъэпкъ Iофыр янэрыгъэу Къонэ Рус­лъан фэдэмэ макъэ язгъэIуи, Инджыдж хэгъэ­гум ихэгъуашъхьэ машинэхэр къыщызэпыуцуагъэх, о къэплъэгъугъэмэ анахь дахэу къытпэгъокIыгъэх, тахьэкIагъ, тагъэшIуагъ, тхьамэтэшхохэм тахащагъ (Мунир ИорданиемкIэ сенаторыгъэба). ЕтIанэ Дерэкъо зэшымэ язаводышхоу IэкIыб машинэхэр къызщыдагъэкIырэмкIэ Инджыджым иIоф тыухыгъэ.

— Олахьэ, мы Инджыджым тиадыгэмэ мыр ялъэрыхьыгъэу щыIэхэми тымышIагъэ, — къыIуагъ тыкъэкIожь зэхъум Мунирэ. — ЗэрэхъурэмкIэ, адыгэхэр уахътэм къыщинэхэрэп, аIэ сыдыми екIу, ашъхьэ дэгъоу мэлажьэ. Мыщ фэдэ кIалэхэр зэрэшIэнхэ, зэрэубытынхэ фае. Адыгэм гъот иIэ хъумэ, иIоф нахь пылъын ылъэкIыщт, зимыIэм яни фэхьакIэжьырэп ныIа, арэу зыхъу­кIэ, сыд фэдэ IофкIи тизэпхыныгъэ нахь тымыгъэпытэ хъущтэп. МыщкIэ адыгэ тхьаматэу, пащэу къытхэкIыхэрэм — орэдепутат, орэсенатор, орэминистр, сэшIа, ар хэгъэгоу зэрысыми елъытыгъэп, «сэ сиIоф зэтетэрэзагъэ» амыIоу хэкужъымкIэ плъэнхэ фае…

Тэрэз лIым зыфиIорэр, ау нахьыбэм адыгэу зэшIокI зиIэр иIэм шъхьапырыплъын ылъэкIырэп е фаеп, зимыIэм зыгорэ ышIэ шIоигъу шъхьае, фырикъу­рэп. Адыгэ Хасэхэр лъэпкъыр зэрыс хэгъэгумэ ащызэхащэжьыгъэх, Дунэе Хаси тиI, адыгэ академикхэри зэхэхьагъэх, ау яшъхьал хьаджыгъэ тэрэз къы­кIэтэкъурэп. А Мунирэ зыфиIорэм тэри бэрэ тегупшысагъэу щытыгъ, тиеплъыкIэхэр зэрэзэтефагъэм елъытыгъэу, мэфэл тетымыгъашIэу тыкъызэкIожьым, нэбгырэ заулэ тызэупчIыжьынэу тызэ­IукIагъ. Сыд фэдэ хэгъэгоу адыгэ зэрыси якъэралыгъо Парламентмэ ядепутатхэр, сенаторхэр, министрэхэр, мыхэмэ афэдэу ыпэкIэ мы Iофыр зезыхьэщтыгъэхэу джы IэнатIэр зыгъэтIылъыжьыгъэ­хэри хэтыхэу, мыдыкIэ Адыгеим, Къэ­бэртаем, Инджыджым я Парламентмэ ахэт адыгэ депутатхэри хэщагъэхэу зы дунэе адыгэ Ассоциацие зэхэщэгъэным игъо хъугъэу къекIолIагъэмэ ащ щаутхьабзыгъ.

А уахътэм тефэу Амман адыгабзэр IэкIыб адыгэмэ аIулъыным пае шIэгъэн фаем щеусэнхэу Дунэе конференцие зэхащэти, тыкIуагъ. КъытпэгъокIыгъэмэ Мунир ахэтыгъэти проектыр естыгъ, ежьи мэфэл тыримыгъашIэу къыситыжьыгъ. «ЕIолIапIэ иIэп, мыщ адыгэмкIэ шIогъэшхо иI, — ыIуагъ, — сыд фэдэ хьылъэ къыстешъулъхьэми, сыхьазыр». Зэфэсым ыуж сыкъани, Ассоциацием иIофмэ апае хэгъэгум итхьаматэмэ тахэхьагъ. Апэ Иорданием и Парламент испикер дэжь тыкIуагъ, культурэмкIэ министрэу адыгэ бзылъфыгъэу Бакир (Нэгор) тыдэгущы­Iагъ, ащ ыуж Урысыем и ЛIыкIо дэжь тыкIуи, Iофым ари щыдгъэгъозагъ. ЗэкIэми къыд­дырагъэштагъ. ЕтIанэ Иорданием идепутатыгъэхэми, исенаторыгъэхэми адыгэу ахэтмэ таIу­кIагъ.

Ащ ыуж шышъхьэр ШамкIэ дгъэзагъэ. Хъурмэ Хьэсан Дамаскэ сищагъ, макъэ аригъэIугъэу щытыгъэти, Адыгэ Хасэм иунэ цIыфхэр чIэмыфэжьхэу къыщызэрэугъоигъ, чэщыгу нэс тызэхэмыкIыжьышъоу тызэхэсыгъ. Сирием и Парламент хэт адыгэ бзылъфыгъэ ныбжьыкIэу Шорэ Невин тыдэгущыIагъ, ари къыдгоуцуагъ.

«Ос мыжъурырэ охътэ къэмысырэ щыIэп» зэраIоу, Адыгэ Республикэм и Мафэ тефэу адыгэ лъэрыхьхэр Мыекъуа­пэ къыщызэрэугъоигъэх. Джаущтэу IофышIур шIукIэ гъогу техьагъ, къэнэжьыгъагъэ закъор Ассоциациер Урысыем юстициемкIэ и Министерствэ ыIапэ къыкIидзэжьынэу ары. Ау… тхылъхэр благъэкIыгъэхэп, енэгуягъо IэкIыб Iофхэм алъыплъэрэ къулыкъум ар ыпкъ къикIыгъэкIэ. Ау хъугъэ шъыпкъэр, яушъхьагъу хэты къыуиIон…

— Едгъэжьагъэр къэтэжъугъэгъэуцун фэягъэп, — къысэгыигъ Мунир къэбар зесэгъэIум. — Мыщ фэдиз цIыфэу дгъэ­гугъагъэмэ, кIэдгъэгушIугъэмэ, дгъэгу­шхуа­гъэмэ хъурэп тIонышъ тахэкIы­жьыщт ара? Хэт шIотэрэзыми, сэ сшIотэрэзэп. Благъа, чыжьа, мы гупшысэм къы­гъэзэжьыщт, тэ тыхэтми, тыхэмытми, дунаири мыщ фэдэу кIо зэпытыщтэп. Арышъ, етщэжьагъэр гъогу къытетэшъу­мыгъан, шъуегупшыс, сэри сегупшысэщт. Шъуфаемэ мы Iофыр Иорданием щызгъэпсыщт. КIо, бжыхьэм сыкъакIомэ ыкIэ нэдгъэсын…

Ау бжыхьэр къэсыным пае кIымафи, гъатхи, гъэмафи зэпыпчынхэ фае, ежь Мунир кIымафэм къыхэкIыжьыгъэп… Ау игупшысэ къытфыщинагъ. Хэт джы бжьым кIэуцощтыр?

Мыры якъэбар ятэрэ ыкъорэ. ЯIоф дахэ, Тхьэм ыIомэ, ялъфыгъэмэ лъагъэ­кIотэн, Шъобрыкъо лIакъом иджэныкъо машIо къафиухъумэн…