Коронавирусым ебэныгъэнымкIэ яIахьышхо зэрэхашIыхьагъэм пае республикэм и ЛIышъхьэ иунашъокIэ «Адыгэ Республикэм псауныгъэр къэухъумэгъэнымкIэ изаслуженнэ IофышI» зыфиIорэ щытхъуцIэр шъолъырым имедицинэ иIофышIэ 12-мэ къафагъэшъошагъ. Ахэм ащыщхэм адэтшIыгъэ зэдэгущыIэгъухэм цIыфлъэпкъыр ковидым зэрэтекIощтым гугъапIэ тагъэшIыгъэ.

Глушко Ирина Виктор ыпхъур — зэпахырэ узхэмкIэ Адыгэ респуб­ликэ клиническэ сымэджэщым иммунологическэ ушэтынхэмкIэ иотделение ипащ. ИсэнэхьаткIэ врач-биолог, Краснодар имедицинэ Академие, Москва эпидемиологиемкIэ ушэтэкIо институтым ишIэныгъэхэм ащыхигъэхъуагъ. Ирина Глушко къызэриIорэмкIэ, чэщ-зымафэм ПЦР-анализ миным фэдиз къарахьылIэ. Пандемиер къызежьагъэм щегъэжьа­гъэу анализ мини 100-м ехъу ашIыгъах.

Глушко И.: Ковидыр къемыжьэзэ, зэпахырэ уз зэфэшъхьафхэмкIэ анализхэм яушэтынхэр тиотделение щашIыщтыгъэ. Коронавирусыр къызежьэм, нэмыкI узхэр щыIэхэми тщыгъупшэ­жьыгъ. ЦIыфлъэпкъыр зэолIагъэр зыщыщыр зэрэтымышIэрэм къыхэкIыкIэ, гъатхэм пстэури зэрэщынэщтыгъэхэр тыгу къэ­кIыжьы. Ау нахьыбэ тешIэ къэс, ковидым тызэребэныщтым, узыр зэрэзэкIэдгъэ­кIощтым ишапхъэхэу врачхэм къагъэ­нафэхэрэм, сыдэу хъугъэми, ащ тызэрэтекIощтым ягугъапIэхэр щыIэ мэхъух.

Тэу З.: Джыдэдэм ковидыр къызэ­узыхэрэм япчъагъэ хэхъо, отделением ушэтынхэм яшIынкIэ иамалхэр екъуха?

Глушко И.: Тэ тиамалхэр зыфытегъэ­псыхьагъэр чэщ-зымафэм анализ 400 — 450-рэ тыушэтыныр ары, ау къытэуа­лIэрэр фэдитIукIэ нахьыбэу къыхэкIы. Сымэджэщым къычIафэхэрэм ямыза­къоу районхэм къарагъэхьыкIырэ анализхэри тшIыщтыгъэх. Джы Мыекъуапэ щыпсэухэрэм ащыщэу къэсымэджагъэхэм я ПЦР ыкIи ИФА-анализхэр тэшIых. Ежь анализыр хьазыр зэрэхъурэр зэкIэмкIи сыхьатитф. Ау пчъагъэр зэрэбэм къы­хэкIэу, анализым иушэтын мэфэ пчъагъэ тешIэ. Тиотделение пандемиер къе­мыжьэзэ штатымкIэ нэбгыритф Iуты­гъэр. Джы щылажьэрэр нэбгырэ 16. Чэщ-зымафэм тиIофшIэн зэпыдгъэурэп, сменищэу Iоф тэшIэ: пчэдыжьым сыхьатыр им щегъэжьагъэу мафэм сыхьатыр плIым нэс; мафэм сыхьатыр плIым щыублагъэу чэщым сыхьатыр пшIыкIу­тIум нэс; чэщым сыхьатыр пшIыкIутIум щыублагъэу пчэдыжьым им нэс. Сэ пчэдыжьым сыхьатыр бгъум щыубла­гъэу, чэщым пшIыкIутIум нэс мафэ къэс пIоми хъунэу сыщэIэ. Джыдэдэм IофшIэнэу щыIэр бэдэд.

Тэу З.: Вирусым икуупIэ шъыпкъэ шъухэтэу мафэ къэс Iоф шъошIэ, шъущыщынэрэба?

Глушко И.: Апэ, къызэрэсIуагъэу, тыщынэщтыгъ, къэбар икъу зэрэтIэкIэмылъым къыхэкIыкIэ. Ау джы ащ фэдэжьэп. Шъыпкъэ узым ущыщынэнэу щыт, хэти зыфэсакъыжьын фае. Ау джы тиврачхэм бэ ащ фэгъэхьыгъэу ашIэрэр. Мафэ къэс «зонэ плъыжьым» титэу Iоф тэшIэ. Тиотделение етIани реанимацием къыгот шъыпкъ. Отделением иIофышIэ нэбгырихыр джыдэдэм ковид-сымаджэ хъугъэх. Адэ, медицинэм иIофышIэхэри цIыфых. Тэ тиIофшIэн сымаджэхэм япхыгъэ шъыпкъ, сыд фэдизэу зытыухъу­мэжьыгъэми, сымаджэ хъухэрэр къытхэкIых. Сэ сысымэджагъэп джыри, ау сиунагъо исхэм узыр къанэсыгъ. СабыитIу сиI, сикIалэу илъэсибгъу зыныбжьым еджапIэм къырихыгъ сшIошIы. Ау кIыфы зэрэхъугъэм нэмыкIыкIэ, ащ зи ковидыр къызэрэхэщыгъэ щыIэп. А охътэ дэдэм сипщ, ащ илъэс 71-рэ ыныбжь, хьылъэу къэсымэджагъ, итемпературэ къыдэкIоягъ, итхьабылхэр процент 50-кIэ зэлъиу­бытыгъэх, сымэджэщым къычIэдгъэгъолъ­хьагъ. Мэфэ 23-рэ чIэлъыгъ. НахьышIу хъугъэу къычIэкIыжьыгъ.

Тэу З.: Сыдэущтэу мы узым тыфырикъущта?

Глушко И.: Тыфырикъущт, тызфэса­къыжьмэ. Нэгуихъорэ, Iэ тхьакIынрэ хэти зыщерэмыгъэгъупш. Бэ сымэджагъэр, джыри къэсымаджэрэр. Мары вакцинациери рагъэжьэщт, джыдэдэм прививкэр врачхэм зыхалъхьэ, арышъ, узыр зэкIэкIонэу сыхэплъэ, тытекIощт! Мыщ фэдэу ренэу щытыщтэп.

Тэу З.: ЩытхъуцIэу къыпфа­гъэшъошагъэмкIэ тыпфэгушIо! Шъугу къыдищэягъэщтын.

Глушко И.: Ары! IофышIэ сыщыIэу, инстаграмым къырагъэхьагъ, щытхъуцIэр зыфагъэшъошагъэхэм сахэтэу. Ар къызысаIом, тэрэз-тэрэзэу зэхэсшIэнэуи хъугъэп, ау тигуапэ тиIофшIэн уасэ къы­зэрэфашIыгъэр!

Еутых Марет Ахьмэд ыпхъур — Инэм дэт инфекционнэ госпиталым медицинэ сестра нахьыжъэу щэлажьэ. Илъэс 41-м къехъугъэу сэнэхьатым хэт. Мыекъопэ медучилищыр къыухыгъ. Инэм клиническэ сымэджэщым практикэ къызагъа­кIом, зэкIэ отделениехэм ауж хирургием Iоф щишIэнэу хъугъэ. Ар ыгу екIугъ ыкIи Iоф ышIэнэу къы­чIэнэжьыгъ. Операционнэ медицинэ сестра нахьыжъэу илъэс 12-рэ щылэжьагъ.

Еутых М.: Апэрэ операцием, сыгу къэмакIи, сыкъызэрэщызэхэфэгъагъэр сыгу къэкIыжьы. Фэдэ гумэхагъэ нахьыбэ къысхэфэжьыгъэп. Тырагъэджэжьыгъэу, сертификациер ткIугъэу джы ковид-сымаджэхэм тахэт. КорпуситIу хъурэ инфекционнэ госпиталыр мэлажьэ. Бэдзэогъум иплIым щыублагъэу ар къы­зэIуахыгъ. Лъэустэнджэл Розэ, Алла Гурская къакIохи IофшIэныр щызэтырагъэуцуагъ. Мыекъуапэ къикIыгъэ врачхэр лъэшэу IэпыIэгъу къытфэхъугъэх. Ахэм ауж врач шъхьаIэу къытфагъэкIогъэ Рашид Цахаевым IофшIэныр чанэу лъи­гъэкIотагъ. ЦIыф лъэпкъ зэфэшъхьафхэр тиколлектив хэтых — адыгэхэр, урысхэр, Тыркуем къикIыгъэхэр, тилъэп­къэгъу хэхэсхэм ащыщхэу Адыгеим щеджагъэ­хэри, туркменхэр, дагъыстанхэр. Пстэуми дэгъоу тызэгурэIо, тызэдеIэжьы. Машинэ зиIэхэм сменэ ужым тызэбгыращыжьы. Мы охътэ къиным анахь шъхьа­Iэр къыгъэнэфагъ — цIыфыгъэм ыуасэ гъунэнчъ. Угу зыщыкIын къытхэмыфэу, яшъыпкъэу медицинэм иIофышIэхэр мэлажьэх. Сэ къызготхэр ащ фэдэ закIэх. Медицинэ сестра нахьы­жъэу щы тэхъу, сэщ нэмыкIэу, ЛIэхъусэжъ Нэфсэтрэ Чэтыжъ Разиетрэ сэщ фэдэу, сиIофшIэгъухэу къыздэлажьэх.

Анахь шъхьаIэу къытхэтыр Шъэо Сулет ары. Инфекционнэ госпиталым икъызэIухынкIэ шIушIэ Iофтхьабзэхэр зэшIозыхыгъэу Шъэумэн Хьазрэт лъэшэу тыфэраз. Ащ сымэджэщыр аригъэгъэцэкIэ­жьыгъ, зэкIэ тищыкIэгъэ Iэмэ-псымэхэр къытфищэфыгъэх. Районым иврач шъхьа­Iэу Нэхэе Светланэ бэрэ къытхахьэ, къытфэгумэкIы, сымаджэхэм япсауныгъэ зэрэзэтеуцожьырэм къыкIэупчIэ. Сы­мэджэ хьылъэхэм тынаIэ атетынэу, агу къыдэтщэенэу къытэушъыи. Тэри ахэм мафэ къэс тахэтэу, хьазабэу зыхэтхэр тэлъэгъу. Зитхьабыл псы дэхъуагъэхэм дренажхэр афыхэтэгъэуцох, зэкIэ къэбзэным лъэшэу тынаIэ тет. ХэзгъэунэфыкIынэу сыфай, Рашид Цахаевым ежь иунашъокIэ ителефон иномер палатэ пэпчъ дэпкъым щыпылъагъэу хэтрэ сымаджи фытеон, зыгъэгумэкIрэ IофхэмкIэ дэгущыIэн зэрилъэкIырэр. Бэмэ къытаIо: «Сымэджэщым тыкъычIэфэнкIэ тыщынэщтыгъэ, ау изытеткIи, шъукъызэрэддэзекIорэмкIи тышъуфэраз». Ащ тегъэгушхо. ЦIыфышIоу щыIэр нахьыб. ГукIэгъуныгъэм, цIыфыныгъэм кIочIэ лые къыпхалъхьэ. Сымэджэщым чIыпIэ 250-рэ фэдиз иI, ау сымаджэ хъурэр бэ. Унэгъо-унагъоу къэсымаджэх. ЛIэкъо псаухэр къахэкIы ковидым зэлъиштагъэ­хэу. Джэгу ашIыжьырэп, хьадагъэхэми ащ фэдэу кIожьыхэрэп, ау щытми, унэгъо кIоцIым изакъоми, псынкIэу зэпахыжьы. Узыр зэкIэкIонышъ, тищыIэныгъэ зэрэщытыгъэм къыфэкIожьынэу тыкIэхъопсы. Тхьаегъэпсэух медицинэм иIофышIэхэм яIофшIэн къыхэзгъэщыгъэ­хэр! Илъэсэу икIырэм гумэкIэу щыIэр зыдырихынышъ, ИлъэсыкIэм дахэкIэ тыпэгъокIынэу, зэкIэми псауныгъэ пытэ яIэнэу, мысымэджэнхэу сафэлъаIо!

Дупак Яна Владимир ыпхъур — зэпахырэ узхэмкIэ Адыгэ респуб­ликэ клиническэ сымэджэщым имедицинэ сестра. Сэнэхьатым илъэс 26-рэ хэт, Мыекъопэ мед­училищыр къыухыгъ. Тульскэм дэт район сымэджэщым Iоф щишIагъ, 2004-рэ илъэсым щегъэжьагъэу инфекционнэ сымэджэщым щэлажьэ.

Дупак Я.: Укол зэрэтшIыхэрэм, капельницэхэр зэрахэдгъэуцохэрэм ямызакъоу, уцхэр къазэрэфетхьакIырэм фэдэу, джы сымаджэхэм гъомылапхъэ­хэри афызэбгырытэщы, сыда пIомэ, шхыныр зышIыхэрэр «зонэ плъыжьым» къидгъахьэхэрэп. СИЗ-р (укъэзыухъумэрэ шъуашэр) пщыгъэу Iоф пшIэнкIэ бэу къины. Iалъэ зытIущ зэтелъэу лъынтфэр къыхэбгъэщыни, мастэкIэ ухэхьаныр IэшIэхэп. Сымаджэхэм яфэIо-фашIэхэр псынкIэу ыкIи дэгъоу зэшIотхыным тыпылъ. Апэ тиIофшIэгъухэмкIэ тызэфырикъущтыгъэп, ау етIанэ медицинэм феджэрэ студентэу тиIэхэр волонтерхэу къызтхахьэхэм, яшIогъэшхо къытэкIыгъ. Сымэджэщым икъатищ ателъ сымаджэ­хэм зэрэтфэлъэкIэу тяIазэ. Ау сэмэджэ хьылъэхэр нахьыбэ къэхъух. Шъоущыгъу, неврологие узхэр зиIэхэм ковидыр лъэ­шэу къяхьылъэкIы. Зипсихикэ зэрар екIыхэрэр къахэкIых, цIыфхэр зэфэшъхьафых. Ау зэкIэми гущыIэ дахэкIэ тапэгъокIы, агу къыдэтщэенэу тыфай. Узыр нахь къызфэпсынкIэхэм тясэмэр­къэоуи мэхъу. Ежьхэми, СИЗ-хэр тщыгъми, тпкъы зэхэлъыкIэхэмкIэ, тымакъэхэмкIэ, нэгуихъом къищырэ нэхэмкIэ тыкъашIэжьы. Вакцинациер пшIын фаеу сэлъытэ. Сэри чэзыум зыхязгъэтхагъ. Ау джырэкIэ бронхит сиI, сызэIэзэжьы унэм сис. КовидымкIэ сауплъэ­кIугъ. Вирусыр симыIэу къыгъэлъэ­гъуагъ. Сибронхит згъэхъужьмэ, уахътэ тешIагъэу прививкэ зязгъэшIыщт. Ковидыр къыбнэсми, нахь псынкIэу птекIыщт. Пандемиер псынкIэу тыухынэу пстэуми сафэлъаIо. ИлъэсыкIэ хъяр тытырегъахь!

Тэу Замир.