ГущыIэ пытэ зиIэ цIыфым гъусэ фэхъурэр кIэгъожьырэп. Гъогу чыжьэ дытехьэмэ, имурад къызэрэдэхъущтыр ешIэ. УпчIэжьэгъу ышIыщтым бэрэ лъыхъурэп.

ИшIушIагъэкIэ, инэплъэгъу зэгъэфа­гъэкIэ лъытэныгъэ зыфашIыщтыгъэ Шэуджэн Сэлэтчэрые ищыIэныгъэ хъугъэ-шIагъэхэм къагъэбаигъ. Икъэбар къыIотэныр, къызыщытхъужьыныр ишэныгъэп. Ныбджэгъу зэхахьэхэм ахэлажьэ зыхъукIэ, сэмэркъэу адишIыныр икIэ­сагъ.

«ГущыIэ дахэм гур егъэушъэбы», — ыIощтыгъэ С. Шэуджэным. IэнатIэу зыIутым елъытыгъэу цIыфыбэмэ аIукIэщтыгъ. ЗатыримыIэтыкIэу, гурыIогъошIоу зэрадэгущыIэрэр иIофшIэгъухэм агъэшIагъощтыгъ.

ЩыIэныгъэм къыхилъхьагъ

Теуцожь районым икъуаджэу Къунчыкъохьаблэ Шэуджэн Сэлэтчэрые къы­щыхъугъ. Мыекъопэ мэзтехникумым ыуж Сыбыр технологическэ институтыр Красноярскэ къыщиухыгъ. Тыкъэзыуцухьэрэ дунаим икъэухъумэн, Адыгеим имэзхэм ябаиныгъэ хэгъэхъогъэным илъэсыбэрэ адэлэжьагъ.

ИIофшIэн гуетыныгъэу фыриIэр щыIэныгъэм къыхилъхьагъэу Шэуджэн Сэлэт­чэрые ылъытэщтыгъ. Iахьылхэм, кIэлэегъаджэхэм, къыфэшъыпкъэ цIыфхэм зэрафэразэр къыIотэныр икIэсагъ. «Уизакъоу пытэу плъэ утеуцон плъэкIыщтэп», — ыIощтыгъэ С. Шэуджэным.

ЕгъэжьапIэр

Iоф мыублэм уфежьэныр зышIокъинхэм Сэлэтчэрые ащыщыгъэп. Гуетыныгъэ пхэлъэу, хэшIыкI фыуиIэу щытмэ, Iофыр бгъэцэкIэн плъэкIыщтэу ащ ылъытэ­щтыгъ. Мэзым ипащэ игуадзэу ригъажьи, IэнэтIэ инхэм аIутыгъ.

ИныбжьыкIэгъум лъапсэу зыфишIыжьыгъэр шIукIэ къетэжьыгъэу иныбджэгъу­хэм къыраIокIыщтыгъ.

УичIыгу, уихэгъэгу шIу умылъэгъухэу сыдэущтэу уидунэееплъыкIэ псыхьагъэ хъущта? Ащ фэдэ упчIэм иджэуап зэхэугуфыкIыгъэу къезытын зылъэкIыщтхэм Шэуджэн Сэлэтчэрые ащыщыгъ.

Дзэ къулыкъур — зыгъэсапI

Хъулъфыгъэм дзэм къулыкъу щихьын фаеу тэлъытэ. Сэлэтчэрые Туркмением дзэ къулыкъур щихьыгъ. А лъэхъаным СССР-м тыщыпсэущтыгъ.

С. Шэуджэныр хэгъэгум икъэралыгъо гъунапкъэхэр къэзыухъумэрэ дзэм хэтыгъ. Къэрэгъулэ щыIэу хэбзэнчъэу тичIыгу къихьэгъэ хъулъфыгъэм С. Шэуджэныр пэуцугъ. ЛIыгъэ къызыхигъэфагъ.

Гъэрэу къыубытыгъэр США-м ишпионэу къычIэкIыгъ. Шэуджэн Сэлэтчэрые лIыхъужъныгъэу зэрихьагъэм фэшI «Жъогъо Плъыжьым» иорден, СССР-м и Къэралыгъо гъунапкъэ икъэухъумэнкIэ бланэу зэрэзекIуагъэм пае медаль къы­фагъэшъошагъэх.

С. Шэуджэным къулыкъур ыхьызэ, ишIэныгъэ хигъэхъуагъ, щыIэныгъэр нахьышIоу къыгурыIуагъ.

Мэзым нахь фэщэгъагъ

Адыгэ хэкум, Краснодар краим IэнэтIэ зэфэшъхьафхэр ащигъэцэкIагъ. Мэкъу­-мэщым Iоф щишIэуи къыхэкIыгъ. Тыдэ щыIэми мэзыр ыгу икIыщтыгъэп.

РСФСР-м изаслуженнэ лесовод щытхъуцIэр къыфаусыгъ. СССР-м и ВДНХ идышъэ медаль къыфагъэшъошагъ. РСФСР-м мэкъу-мэщымкIэ и Министерствэ и Щытхъу тамыгъэ, фэшъхьафхэри къыратыгъэх. Зэнэкъокъум гъэхъагъэу щишIыгъэр къыхагъэщи, хэгъэгум и Щытхъу тамыгъэ къыфагъэшъошагъ.

Адыгеир Краснодар краим къызыхэкIыжьым, республикэм иминистрэхэм я Кабинет хэтэу хэбзэ къулыкъур ыгъэцакIэщтыгъ.

IофшIапIэу «Адыгеямэзым» ипэщэ шъхьаIэу щытыгъ. Адыгэ Республикэм мэзымкIэ и Къэралыгъо комитет иапэрэ тхьаматэу агъэнэфагъ. Тыкъэзыуцухьэрэ дунаим икъэухъумэнкIэ ыкIи чIыопс къэкIуапIэхэмкIэ Адыгэ Республикэм иапэрэ министрэу загъэнафэм, респуб­ликэм икъэралыгъо гъэпсыкIэ игъэпытэнкIэ мэхьэнэ ин зиIэ хэбзэ Iофыгъуабэ ыгъэцэкIагъ.

Кировскэ къоджэ Советым идепутатэу гъогогъуищэ хадзыгъ, «Россоюзагромэзым» и ГъэIорышIапIэ хэтыгъ, общественнэ IофшIэнхэр ыгъэцакIэхэзэ, цIыфхэм ишIуагъэ бэрэ аригъэкIыгъ.

Абхъазыр игунэс

Мамыр щыIакIэр нахь дахэ зэрэхъущтым ыгъэгумэкIырэ Шэуджэн Сэлэтчэрые Шъачэ сызэрэщыIукIэгъагъэр сщыгъупшэрэп.

Абхъазымрэ Грузиемрэ заокIэ зэпэуцугъэхэу машIом кIагъэстыщтыгъ. Гуманитар IэпыIэгъу Абхъазым езытыщт купым пэщэныгъэ дызезыхьэхэрэм С. Шэуджэныр ахэтыгъ. Абхъазым ичIыопс зэрэдахэр, зыгъэпсэфыпIэ гъэ­шIэгъонхэр зэрэщагъэпсыгъэхэр Сэлэт­чэрые къытфиIотагъэх. «Ащ фэдэ чIыпIэ дахэхэм, джэнэт къогъупэм уащы­зао хъущта?» — къэупчIэгъагъ Сэлэтчэрые.

Заом тхьамыкIагъоу къызыдихьыгъэр С. Шэуджэным ылъэгъугъ. Нэнэжъ-тэтэжъхэм, сабыйхэм нэпсэу къяхыгъэм ыгъэгумэкIыгъ. Адыгеим икIыгъэ кIалэхэр Абхъазым кIуагъэхэу къош республикэм зэрэкъоуцуагъэхэм, гуфакIохэм лIыгъэу зэрахьэрэм, Хъодэ Адамэ, Шэуджэн Мурат, Мыкъо Аслъан Сыхъум зэрэщыфэхыгъэхэм Сэлэтчэрые ащыгъозагъ.

Адыгеир мамырэу псэузэ, респуб­ликэм икъэралыгъо гъэпсыкIэ игъэпытэн зэрэлъыкIуатэрэм, Адыгеим иапэрэ Президентэу Джарымэ Аслъан мамыр политикэу зэрихьэрэм мэхьэнэ ин иIэу зэрэщытым, нэмыкI Iофыгъохэм шъхьэ­ихыгъэу татегущыIи, Абхъазым щыкIорэ заом фэгъэхьыгъэ къэбархэр къэстхынхэу, Хъодэ Адамэ икъэбархэр къызэзгъэшIэнхэу Сыхъум сыкIогъагъ. ЗэдэгущыIэгъоу Сэлэтчэрые дысиIагъэм нэужым ишIуагъэ къысэкIыжьыгъ. Гуманитар IэпыIэгъур зыфащэрэ цIыфхэм алъыIэсыным зэрэпылъыгъэр, игущыIэ щэрыохэр сщыгъупшэхэрэп.

Мэзыр зыгъэдахэрэр

Тыкъэзыуцухьэрэ дунаир, мэзыр цIыфым ыгъэдэхэнхэр ипшъэрылъхэу Сэлэтчэрые ылъытэщтыгъ. Чъыг закъор мэзы зэрэмыхъущтыр дэгъоу ышIэ­щтыгъ. Адыгэмэ зэраIоу, мэзыр зыгъэкIырэм мэзыр зэрипхъожьырэп.

Республикэм имэзхэм ядэхагъэ, ябаиныгъэ Сэлэтчэрые къатегущыIэнэу ригъажьэмэ, нэшIукIэ иныбджэгъухэр еплъыщтыгъэх, ыгу къаIэты ашIоигъуагъ. Аспирантурэр Волгоград къыщиухыгъ, мэзым ехьылIэгъэ тхыгъэхэр иIэх. ШIэныгъэу щыIэныгъэм щызэригъэгъоты­гъэр шIукIэ къетэжьыгъ — цIыфхэм алъыIэсыгъ.

Унэгъо дахэ С. Шэуджэным иIагъ. Ишъхьэгъусэу Джансурэ Адыгэ Респуб­ликэм искусствэхэмкIэ иколледжэу Тхьабысымэ Умарэ ыцIэ зыхьырэм щырегъаджэх. ЯкIалэхэу Бэлэрэ Рус­тамрэ сэнэхьатхэр зэрагъэгъотыгъэу Iоф ашIэ. Сэлэтчэрые 1994-рэ илъэсым игъонэмысэу идунай ыхъожьыгъ. Ыгу къытеоу къытхэтыгъэмэ, непэ ыныбжь илъэс 80 хъущтыгъэ.

— ЦIыф дэгъоу, IофшIэным изэхэщэкIо IэпэIасэу Шэуджэн Сэлэтчэрые щытыгъ, — къытиIуагъ Адыгэ Республикэм мэз хъызмэтымкIэ иветеранхэм я Совет итхьаматэу, республикэ общественнэ движениеу «Адыгэ Хасэм» игъэцэкIэкIо куп хэтэу Болэкъо Аслъан. — Мэз хъыз­мэтым адыгэ кIалэхэр хэщэгъэнхэм, яшIэныгъэ хагъэхъоным, республикэм икъэралыгъо гъэпсыкIэ игъэпытэн, мэзым икъэухъумэн имэхьанэ къэIэты­гъэным, нэмыкIхэм ишъыпкъэу адэлэжьагъ. Ишъхьэгъусэрэ ыпхъоу Бэлэрэ культурэм Iоф щашIэ, ыкъоу Рустам мэз хъызмэтым щэлажьэ. Сэлэтчэрые тыфэраз, ащ ригъэжьэгъэ Iофхэр щыIэны­гъэм щылъытэгъэкIуатэх.

Шэуджэн Сэлэтчэрые нарт бэгъашIэ мыхъугъэми, цIыфхэм шIу афишIэнэу игъо ифагъ. ИIофшIэгъухэм, дэгъоу зышIэщтыгъэхэм ащыгъупшэрэп, агъэлъапIэ. Лъэпкъым, республикэм ыгу къазэрэфытеощтыгъэр непи зэхахы, гукIэгъу зыхэлъ инэплъэгъу фабэкIэ къадэгущыIэу алъытэ.

ЕмтIылъ Нурбый.