2020-рэ илъэсым мэзаем и 1-м къыщегъэжьагъэу «Творчествэми ТекIоныгъэр къыгъэблагъэщтыгъ» зыфиIорэ Iофтхьабзэр Адыгэ Республикэм щэкIо.

Республикэм культурэмкIэ и Министерствэ ар зэхищэгъ, ТекIоныгъэм ия 75-рэ илъэс фэгъэ­хьыгъ.

— Хэгъэгу зэошхом илъэхъан фашист техакIохэм язэхэкъутэн пхъашэу хэлэжьагъэхэм творчествэм иIофышIэхэр ащыщых, — къытиIуагъ Адыгэ Республикэм культурэмкIэ иминистрэу Аулъэ Юрэ. — ТхакIохэм, тхылъеджапIэхэм, культурэм иунэхэм яIофышIэхэм, артистхэм, нэмыкIхэм Родинэр къаухъумэзэ, апсэ емыблэжьхэу зэуагъэх, ТекIоныгъэм и Мафэ къагъэблэгъагъ.

Хэгъэгум ишъхьафитныгъэ къэ­зыухъумагъэхэр тэгъэлъапIэх, ящытхъу щыIэныгъэм щытэIуатэ. Тарихъым инэкIубгъохэр нахьы­шIоу тшIэнхэм, шIэжь яIэу ныбжьыкIэхэр пIугъэнхэм, дзэм кIощт кIалэхэм ухьазырыныгъэ дэгъу яIэным фэшI республикэм культурэмкIэ зэхищэгъэ Iофтхьабзэм мэхьэнэ ин иIэу зэрэщытыр щыIэныгъэм къыщэлъагъо. Культурэм щылажьэхэрэм, творчествэм пылъхэм гъэзетым къыщыхэтыутыгъэ тхыгъэхэр ашIогъэ­шIэгъоных, едгъэжьэгъэ Iофыр лъыдгъэкIотэнэу къэлъаIох.

Апэрэхэм ащыщ

Кощхьэблэ районым икIэлэцIыкIу модельнэ тхылъеджапIэ «Творчествэми ТекIоныгъэр къы­гъэблагъэщтыгъ» зыфиIорэм чанэу хэлажьэ. Лъэпкъ проектэу «Культурэр» щыIэныгъэм щыпхырыщыгъэнымкIэ унэшъо хэхыгъэ­хэр тхылъеджапIэм рихъухьагъэх.

— КIэлэцIыкIухэм тарихъыр нахь дэгъоу зэрагъэшIэнымкIэ, районым щыщхэу Хэгъэгу зэо­шхом лIыгъэ щызезыхьагъэхэм щыIэныгъэ гъогоу къакIугъэм щыгъозэнхэмкIэ, лIыхъужъхэм щысэ атырахызэ, псэунхэмкIэ «Творчествэми ТекIоныгъэр къы­гъэблагъэщтыгъ» зыфиIорэ Iоф­тхьабзэм мэхьэнэ ин иIэу тэлъы­тэ. КIэлэцIыкIухэм апае тапэкIи зэIукIэгъухэр зэхэтщэщтых, лIыгъэм, зэкъошныгъэм, мамыр псэукIэм игъэпытэн татегущы­Iэщт, — къыIуагъ Кощхьэблэ районым имодельнэ кIэлэцIыкIу тхылъ­еджапIэ иIофышIэу М. Пщызэ­пекъом. – Тхылъхэм, гъэзетхэм, Интернетым инэкIубгъохэм яшIуа­гъэкIэ тигупшысэхэр кIэлэцIыкIухэм нахьышIоу алъытэгъэIэсых.

Тхылъым иныбджэгъухэр

Кощхьэблэ районым имодельнэ тхылъеджапIэ ипащэу ЕмыкI Марыет изэфэхьысыжьхэм къащыхигъэщыгъэм тигъэгушIуагъ.

КIэлэеджакIохэри, IофшIэпIэ зэфэшъхьафхэм аIутхэри ТекIоныгъэм ия 75-рэ илъэс фэгъэ­хьыгъэ зэхахьэхэм ахэлажьэ­хэзэ, заом ехьылIэгъэ тхылъхэм къа­кIэупчIэх. Унагъом, лIакIом щыщ­хэу пыйхэм язэуагъэхэм якъэ­бархэр нахьышIоу зэрагъэшIэным пылъых.

ПытапIэхэр агъэпсыгъэх

Бэгъэрэт Зое 1922-рэ илъэсым Фэдз къыщыхъугъ. Илъэс 12-м итэу ибэу къызэнэм, кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм ащагъ, ау бэ темышIэу ятэшым ыдэжь ыщэжьыгъ.

Зое ышэу Аслъанчэрые дзэм къулыкъур щихьызэ, Хэгъэгу зэошхор къежьагъ. Iашэр ыIы­гъэу пыйхэм ар апэуцугъ, лIыгъэ зэрихьэзэ зэрэфэхыгъэр икъоджэгъухэм къафаIопщыгъ.

1942-рэ илъэсым фашист техакIохэр Темыр Кавказым заокIэ къибэнэнхэу загъэхьазырыщтыгъ. Бэгъэрэт Зое пчэдыжьым районым ивоенкомат кIуагъэ, дзэм икъулыкъушIэхэм ахагъэхьанэу ялъэIугъ. Пшъашъэм къедэIу­гъэх, ау заом агъэкIуагъэп.

Ухъумэн Iофхэр гъэцэкIэгъэн­хэм фэшI Ростов-на-Дону ащэгъэ купым хэфагъ. Чэщи, мафи пытапIэхэр агъэпсыщтыгъэх. Зое къызэриIотэжьыщтыгъэу, цIыфхэм уялъэIун ищыкIэгъагъэп. Пыйхэм кIуапIэ арамытыным пае Iофэу агъэцакIэрэм имэхьанэ зэкIэми дэгъоу къагурыIощтыгъ.

Дзэм кIуагъэ

1942-рэ илъэсым, мэкъуогъум и 2-м военкоматыр Бэгъэрэт Зое къеджагъ. Кощхьэблэ районым щыщ пшъэшъэ 40-мэ ахэтэу дзэ къулыкъум кIуагъэ.

Я 3-рэ зенитнэ-пулемет полкым къулыкъур щыригъэжьагъ. Я 339-рэ зенитнэ-топ полкым наводчикэу агъакIуи, заом ыкIыб щыIэ шъолъырхэм, хэгъэгу гъунапкъэхэм якъэухъумэн хэлэ­жьагъ.

Азербайджан икъэлэ шъхьаIэу Баку полкыр щыIэу Кавказышхор заом хэщагъэ зэрэхъурэр З. Бэ­гъэрэтым ылъэгъущтыгъ.

Хэгъэгум исамолетхэм, танк­хэм, машинэхэм ящыкIэгъэ гъэстыныпхъэр аIэкIэгъэхьэгъэным тидзэкIолIхэр пылъыгъэх, Баку ращырэ гъэстыныпхъэр мэкIа­гъэп. ЗыгъэпсэфыпIэхэм, еджапIэхэм уIагъэхэм ащяIазэщтыгъэх.

Адыгэ пшъашъэр Баку иошъогу икъэухъумэн хэлэжьэрэ дзэ­кIолIхэм ахэтэу къулыкъур дэгъу дэдэу зэрихьырэр икомандирхэм хагъэунэфыкIыгъ, бгъэ­хэлъ тамыгъи къыратыгъ. Кавказ икъэу­хъумэн хэлажьэзэ, медаль зэ­фэшъхьафхэр З. Бэгъэрэтым къыфагъэшъошагъэх.

Ядэжь къызегъэзэжьым

1945-рэ илъэсым бэдзэогъу мазэм Зое ядэжь къыгъэзэ­жьыгъ. Культурэм фэгъэхьыгъэ училищыр Краснодар къыщиухыгъ. РСФСР-м и Апшъэрэ Совет идепутатэу гъогогъуитIо хадзыгъ. Икъуаджэу Фэдз итхылъеджапIэ щыригъажьи, илъэс 52-рэ Iоф ышIагъ. Кощхьэблэ районым культурэмкIэ иотдел, районым икIэлэцIыкIу тхылъеджапIэ япащэу щытыгъ. Пенсием зэкIом рэхьатэу унэм исыгъэп, общественнэ Iофхэр ыгъэцэкIагъэх.

1998-рэ илъэсым идунай зы­хъо­жьыгъэ Бэгъэрэт Зое цIыфхэм ащыгъупшэрэп. Кощхьаблэ искус­ствэхэмкIэ икIэлэцIыкIу еджапIэу Хьагъэудж Мыхьамэт ыцIэ зыхьырэм ипащэу А. КIэдэкIоим къызэриIуагъэу, ТекIоныгъэм и Мафэ къэзыгъэблэгъагъэхэм афэгъэ­хьыгъэ зэхахьэхэм пIуныгъэ мэхьэнэ ин араты. Хъугъэ-шIэгъэ къэбархэр ныбжьыкIэхэм къафаIуатэзэ, щыIэныгъэм фагъасэх.

ЕмтIылъ Нурбый.