Дахэ. Губзыгъэ. IорышIэ. ГукIэгъулэ. Джары МэщфэшIу Мэзэнэф цIыфхэм агу къызэринагъэр.

2019-рэ илъэсым гъэтхапэм и 6-м илъэс 37-рэ зыныбжь Мэзэнэф ищыIэныгъэ зэпыугъ. Тыркуем охътэ заулэрэ Iоф щишIэнэу кIогъэгъэ адыгэ пшъа­шъэм хэкум къыгъэзэжьыныр игугъугъ. Къыгъэзэжьыгъ ыкIи, ау ар иаужырэ гъогугъ. Зыпсэ зыщыхэкIыгъэ IэкIыб хэгъэгум къырищыжьи, адыгэ лъэпкъ Iофхэр зэшIохыгъэным игъашIэ фэзгъэхьыгъэ МэщфэшIу Нэдж­дэт ипшъашъэу Мэзэнэф хэкум щигъэтIылъыжьыгъ.

Джыри бэмэ ашIошъ хъурэп нурэр зышъхьащытыгъэ пшъа­шъэр амылъэгъужьыщтэу, ищхы макъэ зэхамыхыжьыщтэу. Мэзэнэф зэрэчIанагъэр ныбджэгъубэмэ ягууз. Ар зилъфыгъэ ны-тыхэм, зышыпхъу шым анэпс сыдэущтэу гъушъына? Гур тIэкIу зыгъэIасэрэр тхьэшIошъхъуныгъэр ары. Игъо къэси Алахьталэм Мэзэнэф ыштэжьыгъ. Джы ащ сэдакъэ фэптыныр, псапэ фэбгъэхъэныр, цIыфхэр Тхьэм фебгъэлъэIунхэр — джары зисабый чIэзынагъэм кIуачIэ къезытырэр.

МэщфэшIу Нэдждэт псэпэфэшIэу Мэзэнэфы псынэ фигъэуцугъ. Анахьэу псы щыкIэныгъэ зиIэ Африкэм ар ригъэуцуагъ.

«ШIушIэныгъэр ежьыми ишэныгъ. ТхьамыкIэм адэIэпыIэныр игугъугъ. Сыфэягъ Мэзэнэфы диштэу зы псэпагъэ фэзгъэхъэ­нэу» — еIо МэщфэшIу Нэдждэт. Сыдэущтэу ащ фэдэ псэпэ фэшIыр угу къэкIыщта? Псынэ Африкэм ибгъэуцоныр къины, ар тэшIэ, ау ащ гупшысэр нэсын фаеба? Нэдждэт игущыIэ лъегъэкIуатэшъ, игукъэкIыжьхэмкIэ къыддэгуащэ. Ятэ къыриIогъэгъэ осыетым тетэу зэрэпсэурэм гукъыдэчъыр къыгъэущыгъэу къыхегъэщы.

МэщфэшIу Нэдждэт: «Сятэ ыпкъ мы гукъэкIыр къекIы сIоми сыхэукъощтэп. Тырку Рихьание тIоу тызаджэрэ къуаджэм изы хьаблэ сыкъыщыхъугъ. Тырку лъэпкъ ащ дэсыгъэп, ау арапыр лъэшэу къытэбэкIыщтыгъ. Ахэр тиунагъо къызэреджэщтыгъэхэр «хъуаджэ унагъу». Арэу щытзэ сятэ осыет къышIыжьыгъагъ, дунаим ехыжьмэ жъамэ фэтымыгъэу­нэу. Диным ымыдэщтыгъэкIэ арэп. Жъамэ гъэуным къешIэ­кIыгъэ фэIо-фашIэхэр зэрагъэцакIэрэм ыгъэразэщтыгъэп. Мы гъомылапхъэм ымэ зэбгырэкIы, зыкIаорэр зышхырэм нахьи нахьыб. Зыгорэ къенэцIыгъэу, мэлакIэ лIэу ар ымышхымэ гонахьэу ылъытэщтыгъэ. Ащ нэмыкIэу сятэ ыгу римыхьыщтыгъэр жъамэр зыгъэурэ бзылъфыгъэхэр илыегъащэу зэрэгъэгущыIэхэу зэрэзэхэсыщтыгъэхэр ары. Нэшхъэигъор ащэгъупшэшъ, зэфэзыгъэ бзылъфыгъэхэр зэрэгъэгущыIэхэу, къэбархэр зэфаIуатэу щысыщтыгъэх, бырсыр хъущтыгъэ хьэдэ фэIо-фашIэр. Жъамэу агъэурэм игощыни ашIоIоф хъэтагъэп, гъомылапхъэр къэ­нэжьымэ ежьхэм аблыгу чIэ­лъэу зыдахьыжьыщтыгъ. КIалэхэм аIуагъафэми сымаджэу дэсхэм афамыхьыгъэми ашIэщтыгъэп. Ахэр зыгу темыфэрэ сятэ «егъэ­зыгъэ хэлъэп, мыщ фэдиз сIорэп, шъуфэмыукIочIыщтым шъукIэмыуцу, ау шъулъэкIыщтымкIэ къогъанэ шъумышI. Нахь зытефэрэр ары шъузлъы­Iэбэщтыр. Мэщыт фэдэу, псынэ фэдэу цIыфыбэ кIуапIэхэр ары шъунаIэ зытежъугъэтыщтыр» — осыетэу къытфигъэнэфагъэу щытыгъ.

ЗэриIуагъэу тшIыгъэ ежь дунаим зехыжьыми, илъэси лъимыгъэшIэжьэу сянэ зытIэ­кIэкIыжьыми жъамэ дгъэугъэп, тыфэсакъызэ дгощыгъэ. Ар зэш-зэшыпхъухэмкIэ шэны тфэхъугъ сIоми сыхэукъощтэп. Сэ сапэу тиунагъокIэ Африкэм псыниплI арагъэтIыгъагъ. ШIу­шIэнымкIэ тиIэпыIэгъури тикъо­джэгъу, тиблагъ, Мэрэтыкъо Шэкиб. АфрикэмкIэ Iофхэр зэпызгъафэрэр ащ иныбджэ­гъоу Юсыф Балбан.

Мары 2007-рэ илъэсым Мые­къуапэ щыдгъэплIэжьыгъэ сшынахьыкIэкIи, нэужым пшъэ­шъэжъыемкIи щыгъын Iухыжь тиIагъэп, илъэс Iани къызэIутхыгъэп. Заом къыхащыжьыгъэ­хэм, зигъот макIэхэм уадэIэпыIэныр, мэщыт, еджапIэ, тхылъ кон бгъэуцуныр, телевидение, гъэзет хэутхэм фэдэ­хэм зыфэныкъо горэ ябгъэгъотыныр нахь псапэу сэлъытэ сэри».

МэщфэшIу Нэдждэт ятэ къызэриIуагъэу зекIощтыгъэ, ипшъа­шъэу Мэзэнэфи ар ылъэгъущтыгъэщтын, зыгорэм иIэпыIэгъу ригъэкIыныр псэуфэ игугъугъ. Сэдакъэ кIэлъэIоу урамым зыгорэ щилъэгъумэ блэкIыщты­гъэп сомэ горэ IэкIимылъхьэу. Джыри еджапIэм чIэсэу ышхын горэ къыщэфынэу ратыщтыгъэ ахъщэмкIэ къэгъэгъэ Iэрам е бжьын цIынэ е мыIэрысэ къырищэфыти, ахэр IэкIэлъэу унэм къихьа­жьыщтыгъэ. Унагъор зыгорэм фэныкъокIэ арэп, гъогу напцэм щэу тесыгъэ ныохэм ишIуагъэ зэраригъэкIыщтыр арыгъэ игугъугъэр.

Мэзэнэф ипсынэ Африкэм ит къэралыгъоу Ганэ изы къуа­джэхэм ащыщ къыщызэIуа­хыгъ. Псы къэргъуабзэр къызэрычъы­рэ псынэм МэщфэшIу Мэзэнэф ыцIэ, зыщыпсэугъэ илъэсхэр, зыщыщыр тетхагъ, адыгэ ныпыр тешIыхьагъ. Псы щалъэ къахьыным пае километрэ пчъагъэ лъэсэу зыкIущтыгъэ къоджэдэс­хэм ягушIуагъо гъунэнчъагъ, псынэм икъызэIухын ахэр хэлэжьагъэх, мыухыжь тхьэлъэ­Iухэр Мэзэнэфи псынэр къафэзгъэуцугъэхэми къафаIуагъэх.

Ащ фэдизэу псынэм зэрэщыгушIукIыгъэхэм МэщфэшIу Нэдж­дэти ыгъэгушхуагъ. «ШIу­шIэным пщиз хегъахъо. Зыгорэм ищыкIэныгъэ дэбгъэзыжьышъуным кIуачIэ къыпхелъхьэ» — еIо ащ. Мэзэнэф ипсынэ къызэIухыгъэ­нымкIэ къыкъоуцогъэ ибын, МэщфэшIу лIакъом ыкIи Мэрэтыкъо Шэкибрэ Юсуф Балканрэ Нэдждэт афэраз. Мэзэнэфы ыцIэ риIозэ ащ ыпэкIи Нэдждэт псэпэфэшIыхэр къыбгъодэкIыгъ. Мы тхыгъэр згъэхьазырызэ ар сшIэнэу хъу­гъэ. Къэбарыр гъэзетым къыхэ­сыуты сшIоигъоу «Адыгэ ма­къэм» иредакторэу Дэрбэ Тимур зесэIом, «тэри Нэдждэт къыддэIэпыIагъ» къысиIуагъ. Редакциер сканер — тхьапэхэм сурэт атезыхырэ пкъыгъо щыкIэу зешIэм, пшъашъэм ыцIэкIэ афищэфи, аритыгъ.

ШъыпкъэмкIэ, ежь МэщфэшIу Нэдждэт фэягъэп мы къэбархэр къыхэсыутынэу. КъыригъэкIу­гъэп. «ПсэпэшIэныр быракъыкIэ аIэтырэп» еIо. Ау мыщ фэдэ зекIуакIэхэр зэхэпхымэ, гур мэушъэбы, мэукъэбзы, нахь гупсэфыгъэ къыпхелъхьэ, шIушIэныгъэ горэ зепхьанэу укIэхъопсэу уешIы. Джащ пае мы зэхэсхыгъэ къэбарыр къэстхыжьынэу сыфэягъ. МэщфэшIу Мэзэнэфи къытефэ тщымы­гъупшэныр, шIукIэ тыгу къэ­кIыжьыныр.

Псэр псым фэд аIо адыгэхэм. Мэзэнэф ыпсэ псы къаргъоу къыдэчъыжьыгъ. Псыр — щыIэныгъ. Ары цIыфыр щызгъаIэрэр. Арышъ адыгэ пшъашъэу Мэзэнэф ипсынэ джы цIыфым ыпсэ пигъэтыщт, кIуачIэ хилъхьащт, псауныгъэ ритыщт.

ТIэшъу Светлан.