АР-м и Къэралыгъо Совет — Хасэм ия LVI-рэ зэхэсыгъо, аужырэ мазэхэм хабзэ зэрэхъугъэу, пэIудзыгъэ шIыкIэм тетэу кIуагъэ.

Ащ хэлэжьагъэх АР-м и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат, министрэхэм я Ка­бинет хэтхэр, феде­ральнэ ыкIи республикэ къулыкъухэм, ве­дом­ствэ­хэм япащэхэр, нэ­мыкIхэр. Зэхэсыгъор зэ­рищагъ Пар­ламентым и Тхьама­тэу Владимир Нарожнэм.

«Правительственнэ сы­хьатыр» повесткэм ща­гъэнэфагъэхэм апэрагъ. КоронавирусыкIэу дунаир зэлъызыкIугъэм пэшIуе­кIорэ Iофэу республикэм щызэшIуахыхэрэр, непэ гумэкIыгъоу щыIэхэр ары зыфэгъэхьыгъагъэр. Игъэ­кIотыгъэу пстэумэ къащигъэгъозагъэх АР-м псауныгъэр къэухъумэгъэнымкIэ иминистрэу Мэрэтыкъо Рустем.

Ащ къызэриIуагъэмкIэ, апэрэ мафэу тиреспубликэ узыр къызихьагъэм къыщегъэжьагъэу пштэмэ, ар къызэолIагъэр нэбгырэ 8700-м ехъу, зипсауныгъэ зэтеуцожьыгъэр 6975-рэ. Мы уахътэм коро­навирусыкIэр къыхагъэщыгъэу нэбгырэ 1842-мэ яIа­зэх. Госпиталищэу ащ пае агъэпсыгъэхэр чIыпIэ 920-мэ ателъытагъэх. Джыдэдэм ахэм нэбгырэ 800-м ехъу ачIэлъ, хьы­лъэу аппаратхэм апыгъэнагъэхэр нэбгырэ 15 мэ­хъух. Госпитальхэм япроцент 13-р мы уахътэм нэкIы.

Арэу щытми, вирусыр джыри «Iэсагъэп», къызэуалIэхэрэм япчъагъэ хэхъо зэпыт. Ащ фэшI джыри чIыпIэ 260-рэ Мыекъопэ къэлэ сымэджэщым щагъэ­псынэу рагъэжьагъ, охътэ благъэм ар атIупщыщт. Министрэм къызэриIуагъэмкIэ, госпиталыр сымэджэщым ихирургическэ отделение зычIэтым щашIы. Ащ щяIэзэнхэу планым хагъэуцо­гъагъэхэр зэкIахьагъэгох, елбэтэу шIыгъэн фэе операциехэр Адыгэ республикэ сымэджэщым щагъэцэкIэщтых.

Медицинэм иIофышIэу пстэ­ум­кIи нэбгырэ 1892-рэ коронавирусыкIэм ебэны. Ахэм ащыщэу 587-мэ поликлиникэхэм Iоф ащашIэ, 936-р госпитальхэм ачIэтых. Джащ фэдэу Мыекъопэ къэралыгъо техно­логическэ университетым имедицинэ институтрэ Мыекъопэ медицинэ колледжымрэ яапшъэ­рэ курсхэм ястудентхэу нэбгырэ 401-рэ ахэм IэпыIэгъу афэхъух.

КоронавирусыкIэр къызэуа­лIэхэрэр зэкIэри сымэджэщым чIэлъынхэу зэримыщыкIагъэм зэкIэми тыщыгъуаз. Ащ фэдэу унэм исхэм яIэзэнхэу медицинэ бригади 136-рэ агъэпсыгъ. Сымаджэр на­хьыбэ зэрэ­хъурэм къы­хэ­кIыкIэ, ахэр зэрэзекIощтхэ транспортыр имыкъужьэу, муниципальнэ образова­ниехэм 26-рэ къаратыгъ, волонтерхэри къадеIэх. ЗэкIэмкIи автомашинэ 35-мэ медицинэ бригадэхэр зэращэх, къызэолIагъэхэм компьютернэ томографие ашIынэу ащэ.

Мыщ лъыпыдзагъэу то­мо­графхэм ягугъу къы­шIыгъ. Ахэм бэдэдэ ате­гъэуагъэ хъугъэ. Вирусыр къеолIагъэу къызхагъэ­щы­гъэхэм ямызакъоу, ащ щы­­щынэу, пэшIорыгъэшъэу зязгъэуплъэкIумэ зышIоигъохэр къахэхъожьых. Мэ­рэтыкъо Рустем къызэри­IуагъэмкIэ, коронавирусым пэшIуекIогъэным пае федеральнэ ахъщэу къафа­тIупщыгъэмкIэ джыри томографитIу къащэфыщт. Зыр Мыекъуапэ, ятIонэрэр Кощхьэ­блэ районым ащагъэуцущтых. Мыщ дэжьым министрэм къыщыкIигъэтхъыгъ, томографиер цIыфым имыщыкIагъэу, лыеу ышIыныр псауныгъэмкIэ зэ­рэ­дэим.

Республикэм лабораторииплIымэ Iоф щашIэ, ау ахэм акIуачIэ имыкъужьы хъугъэ. Мыщ дэжьыми пэшIорыгъэшъэу зязгъэуплъэкIумэ зышIоигъохэри къыхэхъох. Чэщ-зымафэм 1600-м къыщымыкIэу аращалIэ. МэфитIум нахь мыкIасэу анализыр ашIы, ау зэрэбэдэдэм къыхэкIыкIэ, поликлиникэхэм охътэ кIэкIым аIэкIагъэхьа­жьы­нэу игъо ифэхэрэп, цIыфхэми гужъуагъэу макъэ арагъэIунэу мэхъу. Iофхэр нахь къыгъэ­псынкIэнхэм пае джыри зы лабораторие Мыекъопэ къэлэ сымэджэщым щагъэпсынэу рагъэжьагъ.

Джащ фэдэу цIыфхэм анализэу атыгъэм къыгъэлъэгъуагъэр игъом алъагъэIэсынэу зэрэмыхъурэм фэшI волонтерхэр къырагъэблэгъагъэх. Ахэр телефонкIэ афытеох. Министрэм къызэриIуагъэмкIэ, джыри Iофыр нахь псынкIэжь шIыгъэным, смс-кIэ къэбарыр афэкIоным е къэралыгъо фэIо-фашIэхэм япортал щагъэпсыгъэ «унэе кабинетым» ихьаным «Ростелекомым» Iоф дешIэ, охъ­тэ кIэкIым ар зэтыригъэуцонэу щэгугъых.

Зэпахырэ узыр къызэуалIэ­хэрэм япчъагъэ зыхахъом поликлиникэхэм уафытеоныри къин хъугъагъэ. Ащ фэшI номерэу 122-кIэ утеон плъэкIынэу джыри зы линие агъэпсыгъ. АщкIэ джэуап къэзытыжьыщт операторхэм япчъагъэ 40-м нагъэсынэу, психологхэри ахэм ахагъэхъонхэу ыуж итых.

Вирусыр къызэолIагъэу унэм исэу зэIазэхэрэм ящыкIэгъэ Iэзэгъу уцхэри гумэкIыгъоу цIыфхэм яIэхэм ащыщ. Ахэр ыпкIэ хэмылъэу аратынхэм пае федеральнэ ахъщэу сомэ миллион 17-м ехъу республикэм къызэрэфэкIуагъэр Мэрэтыкъо Рустем къыIуагъ. КъызэолIа­гъэу къызхагъэщыхэрэм вирусхэм апэшIуекIорэ уцхэр афащэх.

КоронавирусыкIэм пэшIуе­кIорэ вакцинэми Мэрэтыкъо Рустем игугъу къышIыгъ. Охътэ благъэм ар дозэ мин хъоу Адыгеим къэсыщт, ау джыри бэу Урысыем къыщыдагъэкIынэу игъо зэримыфагъэхэм къы­хэ­кIыкIэ, зэкIэми афэхъун къатIупщыщтыгоп. Апэ къакIохэрэр медицинэм иIофышIэхэм, гъэсэныгъэм щылажьэхэрэм, нэмыкIэу узыр къеолIэным ищынагъо зышъхьащытхэм ахалъхьащт. Вакцинэм икъыдэгъэкIын хагъахъо, къэкIорэ илъэсым ищылэ мазэ нахьыбэу къатIупщынэу УФ-м псауныгъэр къэу­хъумэгъэнымкIэ и Министерствэ къегъэгугъэх. Джащыгъум зэкIэ шIоигъоныгъэ зиIэхэм ахалъхьанэу рагъэжьэщтэу ары тэ тиминистрэ къызэриIуагъэр. Доклад ужым ащ депутатхэм упчIэу къатыгъэхэм джэуапхэр къаритыжьзэ, коронавирусыкIэр къеолIагъэу цIыфыр зызэгуца­фэкIэ пстэумэ апэу участковэ терапевтым къеджэныр шIокI зимыIэ Iофэу зэрэщытым къыкIигъэтхъыгъ. Номерэу 122-кIэ ар зэшIопхын плъэкIынэу зэрэ­хъугъэри джыри зэ къыкIиIо­тыкIыжьыгъ.

Нэужым министрэм идоклад тегущыIэхэзэ, АР-м и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат коронавирусыкIэу дунаир зэлъызыкIугъэм зызэриушъомбгъурэм пэшIуекIогъэнымкIэ республикэм ихэбзэ гъэцэкIэкIо къулыкъухэмрэ ихэ­бзэихъухьэхэмрэ зэготхэу Iоф зэдашIэн фаеу зэрэщытым къы­кIигъэтхъыгъ.

— Непэрэ мафэр зэкIэхэмкIэ къин, арышъ, Iофхэр зыпкъ иуцо­жьынхэм амалэу тиIэр ет­хьы­лIэн фае, — къыIуагъ рес­публикэм ипащэ. — Дунаир зэлъызыкIугъэ узым зэрарэу къыхьырэр нахь макIэ хъуным пае тызэдемыIэжьымэ хъущтэп. ЦIыфхэр къытщэгугъых, ар къэд­гъэшъыпкъэжьыныр шIокI зимыIэ Iоф. Федеральнэ гупчэм пшъэрылъ гъэнэфагъэхэр къыгъэуцугъэх, тызэрэзекIощтыр къытиIуагъ, ахэр тызэгъусэу зэдэдгъэцэкIэнхэ фае. Ар ана­хьэу медицинэ IэпыIэгъур, сымаджэхэм язещэн, Iэзэгъу уцхэр аIэкIэгъэхьэгъэнхэр ары зыфэ­гъэхьыгъэр. Депутахэр мыхэм ягъэцэкIэн зэрэлъы­плъэ­хэрэм имызакъоу, эпидемио­логием ылъэныкъокIэ Iофхэр нахьышIу шIыгъэнхэм фыте­гъэ­псы­хьагъэу IофшIэн гъэнэфагъэ зэ­шIуахын фае.

Ащ лъыпыдзагъэу КъумпIыл Мурат республикэр лъэпкъ проектхэм, къэралыгъо программэхэм ыкIи социальнэ-экономикэ хэхъоныгъэхэм афытегъэ­псыхьэгъэ унэе программэм зэрахэлажьэрэр къыIуагъ. Ахэм къащыдэлъытэгъэ къэгъэлъэ­гъонхэр республикэм ыгъэца­кIэхэмэ, хэхъоныгъэхэр зэри­шIыщтхэм, коронавирусым зэрарэу къыхьырэр нахь макIэ зэрэхъущтым къыкIигъэтхъыгъ.

Къихьащт 2021-рэ илъэс бюд­жетым ыкIи 2022 — 2023-кIэ агъэ­нэфагъэхэм афэгъэхьыгъэ хэ­бзэгъэуцугъэм ипроекти анахь шъхьаIэу зэхэсыгъом зигугъу щашIыгъэхэм ащыщ. АР-м финансхэмкIэ иминистрэ игуадзэу Екатерина Косиненкэм проектым нэIуасэ къыфишIыгъэх.

2021-рэ илъэс бюджетыр пстэумкIи сомэ миллиард 24рэ миллион 620,2-рэ хъунэу пэшIорыгъэшъэу агъэнэфагъ. Хъарджхэр мызыгъэгум нахьыбэщтых. Сомэ миллиард 25-рэ миллиони 145,8-у къалъытагъ. Сомэ миллион 525,6-рэ щыкIэнэу мэхъу. ПрогнозхэмкIэ, хэбзэIахьэу ыкIи мыхэбзэIахьэу 2021-рэ илъэсым къыхэ­хъощтыр сомэ миллиард 11-рэ миллион 549,6-рэ.

Бюджетым ипроцент 60-р социальнэ лъэныкъом пэIухьащт. Ар сомэ миллиард 14-рэ миллион 282,6-рэ мэхъу. Коронавирусым пэшIуекIорэ Iофтхьа­бзэхэм къиныгъоу къыздахьыгъэхэм псауныгъэм икъэухъумэн иягъэ зэрэрагъэкIыгъэр минист­рэм игуадзэ къыхигъэщыгъ. Ащ илъэныкъо зэфэшъхьафхэм, гущыIэм пае, Iэзэгъу уцхэр цIыф­хэм аIэкIэгъэхьэгъэнхэм, IофшIэным иветеранхэм, тылым щыIагъэхэм ацэхэр ашIынхэм пае IэпыIэгъу ятыгъэным, нэмыкIхэм апэIуагъахьэрэм зыпари зэрэхамыгъэхъуагъэр апэрэ. 2020-рэ илъэсэу тызы­хэтым ахэм апае агъэнэфэ­гъагъэм фэдиз къихьащтымкIи къыдалъытагъэр.

Гъэсэныгъэм, культурэм, медицинэм, гъогушIыным, нэмыкI лъэныкъохэм апэIухьанэу финанс тхылъ шъхьаIэм щагъэнэфагъэхэм игъэкIотыгъэу къатегущыIагъ. Лъэпкъ про­ектхэми япхырыщын лъа­гъэкIотэщт. 2021-рэ илъэсым ахэм къащыдэлъытагъэхэм ягъэ­цэкIэн пстэумкIи сомэ миллиарди 3-м ехъу апэIухьащт.

Законопроектым АР-м и УплъэкIокIо-лъытэкIо палатэ хэп­лъагъ. Ащ ипащэу Павел Стаценкэм къызэриIуагъэмкIэ, зыдырамыгъэштэн къыхэкIыгъэп. Депутатхэми республикэм ифинанс тхылъ шъхьаIэ фэгъэ­хьыгъэ законопроектыр апэрэ еджэгъумкIэ аштагъ.

Нэужым шIокI зимыIэ медицинэ страхованиемкIэ Адыгэ Республикэм и ЧIыпIэ фонд 2021-рэ илъэсымкIэ ибюджет ыкIи ащ къыкIэлъыкIощт илъэситIумкIэ агъэнэфагъэхэм афэгъэхьыгъэ хэбзэгъэуцугъэм ипроект тегущыIагъэх. Ащ щыкIагъэ фэхъущтэп, хахъохэмкIи, хъарджхэмкIи сомэ миллиарди 5-рэ миллион 751-рэ зэрэхъущтыр. Мыщ фэгъэхьыгъэ хэ­бзэгъэуцугъэм ипроекти апэрэ еджэгъумкIэ штэгъэныр депутатхэм игъоу алъэгъугъ.

Пенсионерыр зэрэпсэун ылъэ­кIыщт ахъщэ анахь макIэм фэгъэхьыгъэ хэбзэгъэуцугъэм зэхъокIыныгъэхэр фашIыгъэх. Къихьащт 2021-рэ илъэсым ар сомэ 8388-рэ хъунэу мы илъэсым ишышъхьэIу мазэ агъэнэ­фэгъагъ. Арэу щытми, Урысые Федерацием ар сомэ 10022-у зэрэщагъэнэфагъэм къыхэкIыкIэ, икIэрыкIэу къалъытэжьыгъ. Къихьащт илъэсым АдыгеимкIэ пенсионерыр зэрэпсэун ылъэ­кIыщт ахъщэ анахь макIэр сомэ 8540-рэ зэрэхъущтыр.

Джащ фэдэу Къэралыгъо Со­ветым — Хасэм и Регламент, коррупцием пэшIуекIогъэным, къэралыгъо граждан къулыкъум, социальнэ псэупIэ фондым хахьэрэ унэхэм ятын, бюд­жет зэфыщытыкIэхэм, чIыпIэ зы­гъэIорышIэжьыпIэхэм, къэлэгъэ­псыным, муниципальнэ къулыкъум щылэжьагъэхэм яIофшIэгъэ илъэсхэм якъэлъытэн, нэмыкIхэм афэгъэхьыгъэ законхэм зэхъокIыныгъэхэр афэшIыгъэнхэм фэгъэхьыгъэ законопроектхэр, хэбзэгъэуцугъэхэр апэрэ ыкIи ятIонэрэ еджэгъу­хэмкIэ аштагъэх.

ХЪУТ Нэфсэт.