Барцо Азэ Аскэр ыпхъур — Мыекъопэ къэлэ сымэджэщэу, зэпахырэ узхэмкIэ госпиталэу лажьэрэм иврач-невролог. Пшызэ къэралыгъо медицинэ университетыр къыухыгъ. Илъэс 20 фэдиз хъугъэ исэнэхьат зырылажьэрэр. Пандемиер къызежьагъэм къыщыублагъэу сымэджэщым къычIэнагъэу, ковид сымаджэхэм яIазэрэ врач купым хэт. ЫцIэ къыгъэшъыпкъэжьэу, сымэджэ пчъагъэу рихьылIагъэхэм ар Iазэу зэрэщытым игугъу ашIы.

«Пандемиер къызежьэм сымэджэщым иотделениехэр, хирургием нэмыкIхэр, зэфашIыгъэх. Терапевтхэм, пульмонологхэм, неврологхэм, нэ­мыкI врачэу тиIэхэм зэпэчыжьэ егъэ­джэнхэу И. Сеченовым ыцIэ зыхьырэ Москва Къэралыгъо медицинэ университетым зэхищагъэхэр къэтыухыжьыгъэх, зэпахырэ узхэмкIэ госпиталь шапхъэмэ атетэу лэжьэщт сымэджэщым Iоф зэрэщытшIэщтым тыщагъэгъозагъ, зэпахырэ узхэмкIэ Iазэрэ врачэу НэмытIэкъо Хьазрэт Аслъан ыкъом зызэрэуухъумэжьыщт шъуашэхэр, СИЗ-хэр, зэрэбгъэфедэщтхэм, тэрэзэу зэрэзыщыплъэщтхэм, зэрэзыщыпхыжьыщтхэм тафигъэсагъ», — къеIуатэ Барцо Азэ.

— Зыми тиугъоеу унашъуи къытфишIыгъэп, тащыщхэр IукIыжьынхэшъ, чIыпIэри зэблахъун алъэкIыщтыгъэ, ау зыпари еджэнджэшыгъэп тшIэщтым —­­­ тисымэджэщ тыкъыIунэжьыгъэу, тисэнэхьат тыфэшъыпкъэу тэлажьэ. Ковидым тхьабылхэм язакъоп, зэрэпкъышъолэу иягъэ регъэ­кIы. Ащ ыуж инсульт хъухэ­рэр, гуузхэр хэзыхыхэрэр къазэрэхэкIыжьхэрэр гъэунэфыгъахэ. Джащ фэдэу Красногвардейскэ район сымэджэщым щылэжьэрэ тиIофшIэгъу бзылъфыгъэу зыныбжь илъэс 50-м къехъугъэр ковид хъугъэу инсульт къеожьыгъагъ. Апэрэ такъикъ 40-м къытIэ­кIэхьагъ, лъыр зэкIэзыгъэчъы­рэ препаратхэр ардэдэм хэтлъхьагъэх, хъужьыгъэу, ылъэ теуцожьыгъэу чIэкIыжьыгъ. ТфэлъэкIыщтыр тшIагъэ. Шъо­ущыгъу уз, лъыдэкIуае, гу­узхэр зиIэхэм коронавирусыр къягоожьы.

Сымэджагъэхэм аIэпкъ-лъэпкъ­хэр узыхэу, кIуачIэ ахэмылъ фэдэу, псынкIэу пшъыхэу, гъэретынчъэхэу къызщыхъу­жьыхэу, температурэ тIэкIу къакIилъхьэу игугъу къашIы. Мыхэр «постковидная астения» зыфатIорэм фэд язытет. Коронавирусыр зы­текIыкIэ, неврологхэм яIоф­шIэн зэрэхэхъощтыр гъэнэфагъэ».

Пандемиер къызежьэм, эпидемиологие шапхъэхэр агъэцакIэхэзэ яунагъохэм ахэмы­хьажьхэу Iоф зышIэгъэ врачхэм ясатыр Барцо Азэ хэтыгъ. Мыекъопэ къэлэ стадионым дэт хьакIэщым загъэпсэфынэу кIожьыщтыгъэх. Врачхэм ящыIэныгъэ ежьхэм анэмыкI хэти ымылъэгъоу, зэблэхъугъэ шъып­къэ хъугъэ. Къафэзэщырэ сабыйхэр яIэми, зыфэгумэкIырэ ныжъ-тыжъхэр, ны-тыхэр къя­жэхэми къызхагъэщыгъэп.

«ЗэкIэмэ апэу тызэгупшысэщтыгъэр, — еIо Азэ, — цIыф­хэм, тиунагъохэм апашъхьэ пшъэрылъэу ттелъыр зэрэиныр ары. Тэ къызэрэтщыгугъыхэрэр, хэтми къэсыма­джэрэм профессиональнэ Iэ­пыIэгъу зэрищыкIагъэр, мы узым тызэрэпэшIуекIощт IэзакIэхэр зыфэдэщтхэр, ахэр тыушэтызэ ыпэкIэ тылъыкIо­тэн зэрэфаер — ахэр ары тызэгупшысэщтыгъэхэр ыкIи джынэс пшъэдэкIыжь инэу тапашъхьэ илъхэр. Тащыщэу коронавирус къызэузыхэрэми зыхъужьхэкIэ къагъэзэжьышъ, сатырым къыхэуцожьых. Джы­дэдэм сиIофшIэгъу нэбгыриплI ковидкIэ сымаджэ хъугъэх. Ау щытми врачхэр екъух, студент-волонтерэу бэ къытхэ­тэу лажьэрэр. Ныбжь зиIэхэу санитаркэу, медицинскэ шыпхъоу лажьэщтыгъэхэм ачIыпIэ ахэр иуцуагъэх. АщкIэ Адыгэ Республикэм псауныгъэм икъэухъумэнкIэ и Министерствэ ынаIэ къыттет. Мыщ фэдэу, хэти ыIэ зэкIэлъэу, сымэджэщыр лэжьагъэу уахътэ къытэкIугъэу сшIэжьырэп. Тызхэт лъэхъаныр, ащ къытфихьыгъэ ушэтыпIэр зэрэ­къинхэр зэхэтэшIэ!»

Барцо Азэ телефонкIэ сыдэгущыIагъ нахь мышIэми, тызэкIэрысым фэдэу, шъхьэихыгъэу, ыгукIэ зэIухыгъэу къызэрэздэгущыIэрэр зэхэсшIагъ.

Тэу З.: Аза, адэ уибынмэ сыдигъуа уакъызхэхьа­жьыгъэр?

Барцо А.: ШышъхьэIум и 26-м сиунэ сихьажьыгъ. Зонэ плъыжьым сыкъыхэзыщыгъэр сишъэо нахьыкIэу мыгъэ апэ­рэ классым чIэхьагъэр ары. Тиунагъохэр, тибынхэр къыткъоуцуагъэх. Iофэу тшIэрэм имэхьанэ, типшъэ­дэкIыжь зэхашIыкIэу ахэр пкъэушхоу тиIэх.

Тэу З.: Ковидым пэшIуе­кIорэ прививкэр зышIыгъэ врачхэр тимедицинэ IофышIэмэ зэрахэтхэм сыщыгъуаз. О пшIыгъа?

Барцо А.: СшIыгъэ тисымэджэщ чIэт врач нэбгырищмэ сахэтэу.

Тэу З.: Сыдэу уехъу­лIагъ?

Барцо А.: Апэрэ чэщ-зымафэм ОРЗ-плъышъохэр зэхэсшIагъэх. ЯтIонэрэ мафэм сизытет дэгъу къэхъужьыгъ. Вакцинацием тыкъыкъонэщт. Ащ нэмыкIэу ковидым узэрэпэуцужьын щыIэп. Прививкэ зыхэзылъхьагъэхэмрэ сымэ­джэгъахэхэмрэ япчъагъэ бэ зыхъукIэ, узым къыкIичыщт ныIэп. Джыдэдэм сымаджэу госпиталым чIэлъыр нэбгырэ 395-рэ мэхъу. ГъолъыпIэу тиIэр 410-рэ. Джыри къатитIу хъурэ корпус тэгъэхьазыры пIэкIор 240-рэ чIэфэнэу. Сымаджэхэм япчъагъэ хэхъо. Чэщ-зымафэ горэм ковидкIэ сымэджэ 54-рэ госпиталым къыращэлIагъ. ЦIыфхэр зыфэ­сакъыжьынхэ фае! АнаIэ зытетыжьынэу, эпидемиологие шапхъэхэр агъэцэкIэнхэу сыкъяджэ! Ныжъ-тыжъхэр зиIэхэр, шъусакъ! Ахэм уз гъэтIылъыгъэхэр яIэх. УяIэзэнкIэ къины. Ковидым хэу­жъы­ныхьэгъэ узхэр къегъэбырсырых. Мары зымафэ тисымаджэхэм ащыщ гууз иIэу, ковидыр ыгу къехьылъэ­кIэу къыхагъэщи, Адыгэ Рес­публикэм иклиническэ сы­мэджэщ гуузхэмкIэ гупчэу хэтым арагъэщагъ, ыгу стент хагъэуцуи, къытфащэжьыгъ. КовидымкIэ теIази, чIэдгъэ­кIыжьыгъ. КъасIомэ сшIои­гъор — тиврачхэри, тисымэджэщ­хэри тызэдеIэжьзэ тызэдэлажьэ.

Бзылъфыгъэ лъэрымыхьэ­хэм нахь гъэлъэшыгъэу зыфэ­сакъы­жьынхэу сыкъяджэ. Са­быеу ашъо хэлъым зэрар уцхэмкIэ ятымгъэкIыным пае икъоу тяIэзэшъурэп. Госпиталым сабый пчъагъэ ащ фэдэу къыщыхъугъ. Ныхэм нэужым тяIазэ. Унэм исхэу цIыфхэм ахэмыхьэхэмэ, зыфэсакъыжьхэмэ, коронавирусыр къапы­хьащтэп, ябынхэри къафэса­къынхэ фае.

ЗишIогъэшхо къытэкIырэмэ ащыщ санавиациемкIэ къытатыгъэ вертолетыр — респуб­ликэ гупчэм пэIудзыгъэ районхэм ащыпсэухэу сымаджэ къэхъугъэхэр, гущыIэм пае, мары Инэм къыращи такъикъ 20-кIэ къынагъэсыгъ, псынкIэу къытащалIэх. Сымэджэщхэм ящыкIагъэр зэкIэ аIэкIэлъ, врачхэми IэзэкIэ шэпхъэ пчъа­гъэхэр аушэтыгъахэх. Апэдэдэ пандемием тызэрэхэхьэгъа­гъэм фэмыдэу, нахь тыхэнэIосыхьагъ, тызэрэпэуцущт амал­хэр къы­тIэкIэхьагъэх, тицыхьэ зытелъыжь, типшъэрылъхэмкIи, типшъэ­дэкIыжьхэмкIи тыкъызэкIэкIощтэп. Тигъэ­пшъы­­гъа пIомэ, шъыпкъэ, кIуачIэу бэ тIихырэр. Ау, хэтрэ цIыфи фэдэу, ИлъэсыкIэу къэб­лагъэрэм гугъэпIэшIухэр етэп­хых, дунаир зэлъызыкIугъэ узым ыкIуачIэ къыкIичыни кIосэжьынэу, тыфрикъу­нэу тэгугъэ!

Тэу Замир.