Къэралыгъо ыкIи политическэ IофшIэкIошхоу, КПСС-м и Адыгэ хэку комитет иапэрэ секретарыгъэу Бэрзэдж Нухьэ Аслъанчэрые ыкъор псаоу щыIагъэмэ шэкIогъум и 30-м ыныбжь илъэс 95-рэ хъущтыгъэ.

Бэрзэдж Нухьэ 1925-рэ илъэсым Красногвардейскэ районым ит къуаджэу Бжъэдыгъухьаблэ къыщыхъугъ. 1960-рэ илъэсым гъэтхапэм и 25-м къыщыублагъэу 1983-рэ илъэсым итыгъэгъазэ и 19-м нэс КПСС-м и Адыгэ хэку комитет иапэрэ секретарыгъ. 1983 — 1989-рэ илъэсхэм СССР-м игенеральнэ консулэу Болгарием щыIагъ, 1990 — 1992-рэ илъэсхэм Болгарием исатыу-промышленнэ Гупчэу Москва дэтым Iоф щи­шIагъ. 2002-рэ илъэсым гъэтхапэм и 17-м дунаим ехыжьыгъ.

АР-м и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат иинстаграм нэкIубгъо къызэрэщитхыгъэм­кIэ, Бэрзэдж Нухьэ Аслъанчэрые ыкъом Адыгэ хэкум игъэпсынкIэ, экономикэм, мэкъу-мэщым хэхъоныгъэ ягъэшIыгъэнымкIэ, промышленнэ псэуалъэхэм яшIынкIэ иIахьышхо зэрахишIыхьагъэм фэшI ащ ыцIэ Адыгеим итарихъ пытэу къыхэнагъ.

— Нухьэ Аслъанчэрые ыкъор пащэу зыщэт лъэхъаным Адыгэ автоном хэкум лъэ­бэкъушхо­хэр ышIыхэзэ ыпэкIэ лъыкIотагъ. Къалэм хэхъоныгъэ ышIынымкIэ мэхьанэшхо зиIэ предприятиехэм, троллейбус линием, Адыгеим икъушъ­хьатх лъэныкъо къи­кIырэ псырыкIуапIэм, ра­дио­теле­визионнэ гупчэм, Лъэпкъ музеим, филармонием, джащ фэдэу культурнэ ыкIи гъэсэныгъэ учреждениехэм ягъэ­псын Нухьэ иIахьышхо хэлъ. Хэку гупчэм имызакъоу районхэми хэхъоныгъэхэр аригъэшIыгъэх, къоджэ псэупIэхэм еджапIэхэр ыкIи культурэм иунэхэр, тхылъ­еджапIэхэр ыкIи спорт учреждениехэр ащигъэпсыгъэх, былымхъуным защыригъэу­шъомбгъугъ, ащкIэ комплекс зэтегъэпсыхьагъэхэр агъэуцунхэм ынаIэ тыригъэтыгъ, — къы­Iуагъ КъумпIыл Мурат.

Нухьэ илъэс 17 нахь ымыныбжьэу, 1943-рэ илъэсым, зэуапIэм Iухьэгъагъ. 1945-рэ илъэсым нэс, заор аухыфэ, ащ Iутыгъ, Пшызэ шъолъыр, Дон, Украинэр, Молдавиер шъхьафит шIыжьыгъэнхэм хэлэжьагъ. Мызэу, мытIоу къауIагъ, ау ипсауныгъэ зызэтеуцожькIэ зэуапIэм Iухьажьыщтыгъ. Зэо ужми запасым щыIэу къулыкъур ыхьыгъ ыкIи Советскэ Союзым оборонэмкIэ иминистрэ иунашъокIэ полковникыцIэр къыфагъэшъошагъ. Нухьэ офицер хъугъэу, орденхэмрэ медальхэмрэ ыбгъэгу хэлъхэу 1946-рэ илъэсым хэкум къыгъэзэжьыгъ.

Адыгэ кIэлэегъэджэ институтым тарихълэжь сэнэхьатыр щызэригъэгъо­тыгъ. Адэмыерэ Фэдзрэ ягурыт еджапIэхэм кIэлэегъаджэу, завучэу, директорэу ащылэжьагъ. Нэужым Краснодар дэт мэкъумэщ академиер къыухыгъ.

ИныбжьыкIэгъум ар зышIэщтыгъэхэм къызэраIотэжьырэмкIэ, Нухьэ зэкIэупкIагъэу, IэпкIэ-лъапкIэу, цIыф гохьэу щытыгъ, сэмэркъэур икIэсагъ, гитарэм дэгъоу къыригъаIощтыгъ, спортым пыщэгъагъ, цIыфхэм псынкIэу агурыIо­щтыгъ. Адэмыехэм къызэраIотэжьырэмкIэ, кIэ­лэегъаджэу ащ Iоф ышIэ зэхъум турникым псынкIэу зыщигъэчэрэгъу­щтыгъ, нахьыжъхэм шъхьэкIафэ афыриIагъ.

Бэрзэдж Нухьэ Хэгъэгу зэошхом зэрэхэлэжьагъэм, къэралыгъор къызэриухъумагъэм имызакъоу, Адыгеим социальнэ ыкIи экономикэ хэхъоныгъэ­хэр ышIынхэм иIахьышхо хилъхьагъ. Хэгъэгу зэошхом зэщигъэкъогъэ хъыз­мэтыр зыпкъ игъэуцожьыгъэнымкIэ, хэхъоныгъэ егъэшIыгъэнымкIэ ащ фэдэ цIыфхэр хэкум лъэшэу ищыкIэгъагъэх.

Илъэс 27-рэ ыныбжьэу Бэрзэдж Нухьэ Адыгэ хэку исполкомым народнэ гъэсэныгъэмкIэ иотдел ипащэу, нэужым хэку исполкомым итхьаматэ игуадзэу, партием и Адыгэ хэку комитет исекретарэу агъэнэфагъ. 1960-рэ илъэсым илъэс 35-рэ зыныбжь Бэрзэдж Нухьэ КПСС-м и Адыгэ хэку комитет иапэрэ секретарэу хадзыгъ. Хэгъэгум ипэщэ ныбжьыкIэхэу ащ фэдэ IэнэтIэшхохэр зыIыгъыгъэхэм а лъэхъаным ар зэу ащыщыгъ. КПСС-м и Адыгэ хэку комитет ибюроу ащ пэщэныгъэ зыдызэрихьэщтыгъэм зэкIэ хэкум иструктурэхэм, хэбзэухъумэкIо къулыкъухэри ахэм зэрахэтэу, отчет къыфашIыщтыгъ.

— Адыгеим итарихъ Н. А. Бэр­зэджыр пэщэ чанэу, хэкум хэ­хъоныгъэ егъэшIыгъэнымкIэ бэ зышIагъэу къыхэнэжьыщт. Зиамал, зикъарыу, зиопыт хэкум фэзыгъэIорышIагъэхэм ар зэу ащыщ. Н. А. Бэрзэджыр пэщэ дэгъоу зэрэщытыгъэр, гулъытэшхо зэриIагъэр, уахътэм къыгъэу­цурэ пшъэрылъхэм язэшIохын зэрэфытегъэпсыхьэгъагъэр, иIофшIакIэкIэ уахътэм зэрэдэбакъощтыгъэр пытэу къэс­Iон слъэкIыщт, — еIо Нухьэ Iоф дэзышIагъэу, иныбджэгъугъэу Дзыбэ Кимэ.

Бэрзэдж Нухьэ РСФСР-м просвещениемкIэ инароднэ отличникэу щытыгъ, дэгъу дэдэу бзищыкIэ гущыIэщтыгъэ. Экономикэ шIэныгъэхэмкIэ кандида­тыгъ. 1985-рэ илъэсым ЛэжьэкIо Быракъ Плъы­жьым иор­ден къыфагъэшъошагъ.

Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, иIофшIагъэ­хэмкIэ Бэрзэдж Нухьэ ишIэжь псаоу щыI. Зэмыблэжьыныгъэу, цIыфыныгъэу хэлъыгъэм, ихэку цIыкIу шIулъэгъуныгъэшхоу фыриIагъэм къахэкIыкIэ Адыгеим щыпсэухэрэм Нухьэ Аслъанчэрые ыкъом шъхьэкIэфэныгъэшхо фашIы. Ар егъэшIэрэ щытхъу.

КIарэ Фатим.