Адыгэ Республикэм изэнэкъокъу-къэгъэлъэгъонэу «Сэтэнае идышъэ Iуданэ» икIэуххэр зэфахьысыжьыгъэх.

Республикэм культурэмкIэ и Министерствэ зэхищэгъэ Iофтхьабзэм кIэлэцIыкIухэмрэ ныбжьыкIэхэмрэ гощыгъэхэу хэлэжьагъэх. ИскусствэхэмкIэ кIэлэ­цIыкIу еджапIэу N 1-м методикэмкIэ и Гупчэрэ культурэмкIэ министерствэмрэ зэгъусэхэу зэнэкъокъур рагъэкIокIыгъ.

Тыкъэзыуцухьэрэ дунаир кIэлэцIыкIу­хэмрэ ныбжьыкIэхэмрэ нахьышIоу зэрагъэшIэным, ялъэныкъо гупсэ нахь агъэлъэпIэным, тарихъыр дэгъоу ашIэным, искусствэм пылъхэм адыгэ шэн-хабзэхэр зэрагъашIэхэзэ, щыIэныгъэм еплъыкIэу фыряIэм зегъэушъомбгъугъэ­ным, творческэ гупшысэу ахэлъыр нахьышIоу агъэфедэным зэнэкъокъур фэгъэхьыгъагъ.

Хэлэжьагъэхэр

Адыгэ Республикэм иеджэпIэ 13 зэнэкъокъу-къэгъэлъэгъоным хэлэжьагъ. Живописым зыфэзыгъасэхэрэм, бгъэфедэн плъэкIыщт искусствэм ишъэфхэр зэзыгъашIэхэрэм яIофшIэгъи 150-рэ къагъэлъэгъуагъ.

Республикэм искусствэхэмкIэ икIэлэцIыкIу еджапIэу Лъэцэрыкъо Кимэ ыцIэ зыхьырэм, Мыекъуапэ икIэлэцIыкIу художественнэ еджапIэ, Кощхьаблэ искусствэхэмкIэ икIэлэцIыкIу еджапIэу Хьагъэ­удж Мыхьамэт ыцIэ зыхьырэм, Адыгэ Республикэм искусствэхэмкIэ иколледжэу Тхьабысымэ Умарэ ыцIэ зыхьырэм, Инэм, Яблоновскэ, Дондуковскэ, Красногвардейскэ, Джаджэ, Каменномостскэм, Тульскэм якIэлэцIыкIу еджапIэхэм яныбжьыкIэхэм яшIэныгъэ щаушэтыгъ.

Зэнэкъокъур

ЗэхэщакIохэм щыIэныгъэм изэхъокIыныгъэхэр къыдалъытэхэзэ, еджакIохэм ясэнаущыгъэ нахьышIоу къызэIуахынымкIэ зэнэкъокъур гъэшIэгъонэу агъэ­псыгъ. ЛIыхъужъныгъэр кIэлэеджакIохэм, ныбжьыкIэхэм къазэрэгурыIорэр. Хэта лIы­хъу­­жъыр? Ижъырэ нарт къэбархэм, пшысэхэм адыгэ лIыхъужъхэр зэрахэтхэм, адыгэхэм ящыIакIэ, мэфэкI зэха­хьэхэр зэрэзэхащэхэрэм, нэмыкIхэм якъэгъэлъэ­гъон мэхьэнэ ин иIэу щы­тыгъ. Пшъэшъэ ищы­гъэ дахэу Сэтэнае иIэпэIэ­сэныгъэ хэушъ­хьафыкIыгъэу къыхагъэ­щынэу щытыгъ.

ОсэшIхэм яеплъыкI

Адыгэ Республикэм исурэтышIхэм я Союз итхьаматэу, республикэм искусствэхэмкIэ изаслуженнэ IофышIэшхоу Елена Абакумовар осэшIхэм якуп пэщэныгъэ дызэрихьагъ. Республикэм культурэмкIэ и Министерствэ испециалист шъхьаIэу, тарихъ шIэныгъэхэмкIэ кандидатэу Теуцожь Нурыет, Адыгеим искусствэхэмкIэ иколледжэу Тхьабысымэ Умарэ ыцIэ зыхьырэм икIэлэегъаджэу, Адыгэ Республикэм культурэмкIэ изаслуженнэ IофышIэу Ольга Плетневар осэшI купым хэтыгъэх.

— Зэнэкъокъу-къэгъэлъэгъоным хэлажьэхэрэм япчъагъэ хэхъуагъ, — къы­Iуагъ Елена Абакумовам. — Анахьэу тызыгъэгушIорэр кIэлэеджакIохэм яIэпэIэсэныгъэ зэрэхагъахъорэм дакIоу, упчIэ гъэшIэгъонхэр тэ, кIэлэегъаджэхэм, къызэрэтатырэр ары.

— Дышъэидэныр искусствэхэмкIэ кIэлэцIыкIу еджапIэхэм нахь игъэкIотыгъэу ащызэрагъашIэу фежьагъэх, — къе­Iуатэ Теуцожь Нурыет. — НэмыкI нэ­хэмкIэ IэшIагъэхэм тяплъы, яIэпэIэсэныгъэ зэрэхагъахъорэр тэлъэгъу. ИскусствэхэмкIэ еджапIэхэм ящыкIэгъэ литературэм, нэрылъэгъу IэпыIэгъухэм нахь зядгъэушъомбгъущт, IэпыIэгъу афэхъущт тхылъхэм ягъэхьазырын тегупшысэщт.

Зиушъомбгъущт

ЕтIагъом, нэмыкIхэм ахашIыкIыгъэ сурэтхэр къэкIощт зэнэкъокъум къыщагъэлъагъо ашIоигъоу зэхэщакIохэм къа­Iуагъ. КIэлэцIыкIухэмрэ ныбжьыкIэхэмрэ ягупшысакIэ зэгъэшIэгъэнымкIэ шIыкIэу агъэфедэхэрэм кIэлэегъаджэхэр, осэшI­хэр лъыплъэщтых.

Къэгъэлъэгъоныр

Художественнэ еджапIэу Мыекъуапэ дэтым зэнэкъокъу-къэгъэлъэгъоныр щыкIуагъ. IофшIэгъи 100-м ехъумэ осэшI­хэр яплъыгъэх.

КIэлэеджэкIо 21-мэ апэрэ чIыпIэхэр къыдахыгъэх. Лауреат хъугъэхэм, дип­ломхэр зыфагъэшъошагъэхэм щытхъу тхылъхэр, шIухьафтынхэр аратыжьыгъэх.

Зэнэкъокъум кIэлэеджакIохэр дэгъоу фэзыгъэхьазырыгъэ кIэлэегъэджэ 12-мэ щытхъу тхылъхэр аратыжьыгъэх.

Дэгъухэм анахь дэгъужьхэр

ЩыIэныгъэм, адыгэ мэфэкIхэм афэгъэхьыгъэ зэнэкъокъум нахьыжъхэм якуп Анна Лавриненкэр лауреат щы­хъугъ, апэрэ степеныр къыдихыгъ. Художественнэ еджапIэм ар щеджэ, И. Швачкэ егъасэ.

Саркисян Артем, Дарья Вовк, Ахътэо Данэ ятIонэрэ ыкIи ящэнэрэ чIыпIэхэр ахьыгъэх.

ЛIыхъужъныгъэм, хъишъэм, къэбар­хэм, пшысэхэм афэгъэхьыгъэ зэнэкъо­къум Тульскэм щеджэрэ Василиса Брагинам апэрэ чIыпIэр къыщыдихыгъ, кIэлэегъаджэр Т.Сидоренко.

ИскусствэхэмкIэ республикэ колледжым щеджэрэ Иваника Овчаренкэми апэрэ чIыпIэр къыдихыгъ, кIэлэегъа­джэр О. Харченко.

Сэтэнае иIэпэIэсэныгъэ фэгъэхьыгъэ къэгъэлъэгъон-зэнэкъокъур зэкIэми ашIогъэшIэгъоныгъ. Iуданэм, шэкIым Iоф адэпшIэныр бэмэ агу зэрэрихьырэр зэхахьэм къыщаIуагъ.

Адыгэ Республикэм искусствэхэмкIэ икIэлэцIыкIу еджэпIэ анахь дэгъоу М. Хьагъэуджым ыцIэ зыхьырэм зыщызыгъэсэрэ Шэуджэн Аринэ апэрэ чIыпIэр къыдихыгъ, кIэлэегъаджэр З. Хъот.

Адыгэкъалэ искусствэхэмкIэ икIэлэцIыкIу еджапIэ щеджэрэ Тхьаркъохъо Асе ятIонэрэ чIыпIэр къыдихыгъ, Ф. Тхьаркъуахъор икIэлэегъадж. Дыхъу Альбини мы еджапIэм зыщегъасэ, ящэнэрэ чIыпIэр фагъэшъошагъ, кIэлэ­егъаджэр Ф. Тхьаркъуахъу.

Аныбжьхэми ялъытыгъэу лауреат хъугъэх БрантIэ Миланэ, Вадим Германовыр, Аксинья Белоруновар, Лидия Боженкэр, Юлия Акуленок. КIэлэегъа­джэхэр: З. Хъот, А. Накцева, О. Плетнева, О. Бреславцева.

Щытхъу тхылъхэр нэбгырабэмэ аратыжьыгъэх. КIэлэегъаджэхэу З. Хъотыр, Т. Сидоренкэр, Ф. Тхьаркъуахъор, И. Швачкэ, А. Накцевар, Н. Табенкэр, нэмыкIхэри зэхэщакIохэм къыхагъэщыгъэх, лауреат хъугъэхэр зэрагъэсагъэхэм фэшI афэгушIуагъэх, щытхъу тхылъхэр аратыжьыгъэх.

Зэфэхьысыжьхэр

Сэтэнае идышъэ Iуданэ, лIыхъужъхэм, пшысэхэм афэгъэхьыгъэ зэнэкъокъухэр щыIэныгъэм дештэх. Мастэр, Iуданэр, шэкIыр агъэфедэхэзэ, кIэлэеджакIохэм сурэт гъэшIэгъонхэр ашIыгъэх, хадыкIыгъэ тхыпхъэхэр лъэпкъ гупшысэ ахэ­лъэу гъэпсыгъэх. ШIухьафтын пшIын плъэкIыщт пкъыгъуабэ ашIыгъ. Пшъашъэхэр дэным, бзэным нахь фэщагъэхэ зэрэхъу­хэрэм уегъэгушIо.

Щысэ атырахы

Адыгеим лъэпкъ IэпэIасэу иIэхэр хэгъэгум, дунаим ащашIэх. СтIашъу Юрэ, Гумэ Ларисэ, Сетэ Сафыет, Боджэкъо Бэлэ, Цурмыт Рузанэ, фэшъхьафхэм ашIырэ лъэпкъ шъуашэхэр, тхыпхъэхэр гум къегущыIыкIых.

СтIашъу Юрэ ыдырэ шъуашэхэр щыIэныгъэм «къыщэгущыIэх». Ахэр тарихъым, лIыхъужъныгъэм, искусствэм идэхагъэ, спортым, фэшъхьафхэм афэгъэхьыгъэх. НыбжьыкIэхэр искусствэм нахь хэщагъэ зэрэхъухэрэм лъэпкъ пIуныгъэ мэхьанэ иIэу СтIашъу Юрэ елъытэ.

Гумэ Ларисэ, Сетэ Сафыет, нэмыкI­хэри искусствэ хэхыгъэм лъэхъух. Цурмыт Рузанэ ансамблэу «Нартым» къыщышъозэ, лъэпкъ шIэжьыр нахь пкъырыхьагъ, адыгэ шъуашэхэр шэпхъэ лъа­гэм диштэхэу едых.

— НыбжьыкIэхэм щысэ зытырахын тиI, — къытиIуагъ тарихъ шIэныгъэхэмкIэ кандидатэу, зэнэкъокъум изэхэщэкIо куп хэтэу Теуцожь Нурыет. — Сэтэнае идышъэ Iуданэ идэхагъэ щыIэныгъэм хэкIуакIэрэп. Модэм бэрэ тегущыIэх, ари дэгъу, ау ащ нахь дэгъужь лъэпкъ шIэжьым къыпкъырыкIыхэзэ, лъэпкъ Iофтхьабзэхэм ныбжьыкIэхэр нахь чанэу ахэлэжьэнхэр. Ащ фэшI ны-тыхэм, кIэлэегъаджэхэм, искусствэр зышIогъэшIэгъонхэм бэкIэ тагъэгугъэ.

КъэкIощт илъэсым зэнэкъокъур нахь игъэкIотыгъэу Адыгеим зэрэщызэхащэщтым пащэхэр джырэ уахътэ егупшысэх.

ЕмтIылъ Нурбый. Сурэтхэр зэнэкъокъум къыщытырахыгъэх.