Урысыем гъэсэныгъэмкIэ иотличникэу, Адыгэ Республикэм и Президент ыцIэкIэ щыт премиемрэ «Лига Мира» зыфиIорэ организацием ишIу­хьаф­тынрэ ялауреатэу, нахьыжъхэм я Советэу Адыгэ Республикэм и ЛIышъхьэ дэжь щыIэм хэтыгъэу Гъыщ Айдэмыр Къэсэй ыкъор щыIагъэмэ, мазэу икIыгъэм илъэсишъэ хъущтгъагъэ. Ар Теуцожь районым ит къуаджэу ПчыхьэлIыкъуае чъэ­пыогъум и 5-м 1920-рэ илъэсым къыщыхъугъ. Мы чылэм сэри сыкъыщыхъугъ ыкIи сыще­джагъ. ПчыхьэлIыкъуае чылэ дэхэ дэдэу щытыгъ. Зы бгъумкIэ мэзышхо дахэм унагъохэр Iусыгъэх, адырэмкIэ Псэкъупсэ речъэкIыщтыгъ. Мэзым мэз­чэтхэр, тхьакIумкIыхьэхэр бэу хэсыгъэх. ШэкIогъур къызежьэрэ уахътэм тятэхэм ахэр къахьыщтыгъэх. Пырэжъыий, хьамшхун­тIи, къужъи, мыий бэу мэзым къыщыкIыщтыгъэх. Ахэр къэтыугъойхэти, дгъэгъущтыгъэх. Мы мэзым къэгъэгъэ дахэхэр къыщыкIыщтыгъэх. Ахэм мэIэшIу дэдэ къапихыщтыгъ. ТикIэлэ­егъаджэхэм мэфэкI мафэхэм афэтхьыщтыгъэх. Псэкъупсэ икъу­ладжэ идэхагъэ къиIотыкIыгъуай. Псыхъом псынэкIэчъыбэ иIагъ. Чылэм дэс цIыфхэр ащ къыхахырэ псым ешъощтыгъэх. Псыр къэбзэ дэдагъ, IэшIугъэ, пцэжъые лъэпкъ зэфэшъхьа­фыбэ ащ хэсыгъ. КIымафэм ар зыщтыкIэ, мыл Iужъоу техъорэм Iэжэ цIыкIухэр тIыгъхэу тыкIощтыгъ, тыщыджэгущтыгъ.

Мыщ фэдэ чIыпсэ дахэу, Тхьэм къыгъэхъугъэм инэпкъ Iушъо Гъыщ Айдэмыри, сэ сыкъызыщыхъугъэ унагъори Iу­сыгъэх. Ау Краснодар псыу­бытыпIэу ашIыгъэм ыпкъ къи­кIыкIэ цIыфхэр агъэкощыгъэх. Адыгэ­къалэ щыпсэунхэу агъэ­кIуагъэх… Iофым зыпари хэп­шIы­хьан плъэкIынэу щытыгъэп. IэнэтIэшхо зыIыгъ пащэхэр чы­жьэу плъагъэхэп. Мы тхьамыкIагъор Гъыщ Айдэмыр егъа­шIэм гууз-лыузэу иIагъ, ащ ехьы­лIагъэу бэрэ зэIукIэхэм къащыгущыIагъ. Ау щыIэныгъэр ыпэкIэ зэрэлъыкIуатэрэр, ущы­Iэн, упсэун зэрэфаер къыгуры­Iощтыгъ. Адыгэкъалэ ихэхъо­ныгъэхэм Айдэмыр ащыгушIу­кIэу, иIахь хилъхьэу щэIэфэ псэугъ. Сыд фэдэ Iофыгъуи хэкIыпIэ къыфигъотыщтыгъ.

КIэлэегъэджэ IэпэIасэу, общественнэ IофшIэнымкIэ чаныгъэрэ лIыгъэрэ зыхэлъ цIыфэу щытыгъ. Адыгабзэр лъэпкъым ыпсэу зэрэщытыр къыгурыIощтыгъ. Тиныдэлъфыбзэ изэгъэ­шIэн, адыгэ хабзэм шэн дахэу хэлъхэр ригъаджэхэрэм алъигъэ­Iэсыным ынаIэ лъэшэу тетыгъ. «Адыгабзэм иегъэджэнкIэ мето­дическэ IэпыIэгъу» зыфиIорэр, кIэлэеджакIомэ апае тхылъхэр, ятIонэрэ классым адыгэбзэ грамматикэмкIэ агъэ­федэнэу нэмыкI авторхэр игъу­сэхэу Гъыщ Айдэмыр къыди­гъэкIыгъэх.

Зигъэпсэфынэу ыныбжьыкIэ къытефи зэтIысыжьым ыуж, етIани кIуачIэ къызфигъотыжьзэ, мыпшъыжьэу общественнэ Iоф­шIэнхэм ахэлэжьагъ. Бэрэ еджа­пIэхэм ащыIэщтыгъ, кIэлэ­еджакIохэм заIуигъакIэщтыгъ. Адыгэкъалэ ыкIи Теуцожь районым ащызэхащэрэ Iофтхьа­бзэхэм чанэу ахэлажьэщтыгъ, ишIэныгъэрэ иIэпэIэсэныгъэ­рэкIэ адэгуащэщтыгъ. НыбжьыкIэхэмкIэ ащ мэхьанэшхо иIагъ. Айдэмыр иамал елъытыгъэу цIыфхэм ишIуагъэ аригъэкIыгъ.

ПчыхьэлIыкъое еджапIэм ипэщагъэу Нэхэе Даутэ игугъу ренэу дахэкIэ къышIыщтыгъ. Даутэ цIыф дэгъоу щытыгъ, кIэлэегъаджэхэм, кIэлэеджа­кIохэм шIу алъэгъущтыгъ. Ащ ыуж а еджапIэм пащэу иIагъэу Шэртэнэ Хьазрэтрэ я 2-рэ гурыт еджапIэу Адыгэкъалэ дэтым идиректорыгъэу Пэнэшъу Щамсудинрэ яIофшIакIэ лъэшэу рыпагэщтыгъэ ыкIи дахэкIэ атегущыIэщтыгъ.

Гъыщ Айдэмыр ригъэджа­гъэхэм цIыф гъэсэгъабэ къа­хэкIыгъ. Ахэр — журналистых, театроведых, шIэныгъэлэжьых, кIэлэегъаджэх, инженерых, зоо­техникых, агрономых. Мы кIэлэегъэджэ шIагъоу, адыгэ шэн­хэбзэ дахэхэр зыхэлъэу Гъыщ Айдэмырэ сэри сыригъэджэнэу синасып къыхьыгъ. Пчы­хьэлIыкъое гурыт еджапIэм ащ адыгабзэр щысигъэхьыгъ. Сэ еджапIэр дэгъу дэдэу къэсыу­хыгъ. КIэлэегъэджэ дэгъумэ сырагъэджагъ, ау псэм фэдэу уиныдэлъфыбзэкIэ уезыгъэ­джэ­рэ кIэлэегъаджэм пэпшIын зи щыIэп. Айдэмыр лъэпкъыр шIу зэрилъэгъурэм ыкIи шIэны­гъэшхо бзэмкIэ зэрэIэкIэлъым къапкъырыкIызэ урокыр къы­Iуатэщтыгъ. Уадыгэ кIэлэцIыкIоу, уимэз шхъуантIэрэ уипсыхъо къаргъорэ ядэхагъэ адыгабзэкIэ къэзыIотэрэ кIэлэегъаджэр шIу умылъэгъунэу щытыгъэп. Адыгэ тхакIохэм, усакIохэм ятхыгъэхэм къытфяджэщтыгъ, ахэм ащыщхэр езбырэу бэдэдэ зэзгъашIэщтыгъ. АдыгабзэкIэ тхылъыбэмэ сяджэщтыгъ. Зэ­нэ­къокъоу еджапIэм щыкIохэрэм бэрэ сахэлажьэщтыгъ ыкIи ахэм апэрэ чIыпIэхэр бэрэ къащыс­хьыщтыгъ. Джащ фэдизэу адыга­бзэр шIу сэзгъэлъэгъугъэр ыкIи Iэдэбныгъэр, шъхьэкIэфэныгъэр къысхэзылъхьагъэр сикIэлэ­егъаджэу, щыIэныгъэм гъогу зафэ, гъогу занкIэ сытезы­ща­гъэр Гъыщ Айдэмыр. Адыгабзэр зэрэсикIасэр ащ лъэшэу иго­пагъ. А лъэныкъомкIэ апшъэрэ еджапIэм сычIэхьаным ынаIэ тетыгъ, ау симэз шхъуантIэрэ си Псэкъупсэ къаргъорэ ядэхагъэ слъэгъугъэу, зэхэсшIагъэу щытыти, чIыопсым идэхагъэ сы­дихьыхыгъ ыкIи а лъэныкъом­кIэ шIэныгъэ куухэр зэзгъэгъо­тынхэу тесыубытагъ. Адыгэ къэ­ралыгъо кIэлэегъэджэ институтым иестественнэ факультет сычIэхьагъ ыкIи химиемрэ биологиемрэкIэ езгъэджэнхэу кIэлэегъэджэ сэнэхьатыр къы­хэсхыгъ. Ащ тетэу зэрэсшIыгъэм Айдэмыр рырэзагъ ыкIи ыгъэгушIуагъ. Сыдрэ Iоф упылъми, уиныдэлъфыбзэ къызэрэ­пшъхьапэщтыр ащ къыгурыIощтыгъ. Ежьыри къэгъэгъэ да­хэхэр къыгъэкIынхэм, пхъэ­шъ­хьэ-мышъхьэ чъыгхэр ищагу дигъэтIысхьанхэр, ахэм апы­лъыныр лъэшэу икIэсагъ.

1972-рэ илъэсым Пчыхьэ­лIыкъуае щыщ унагъохэу Псэкъупсэ Iушъо Iусхэр загъэкощ­хэм Гъыщ Айдэмыр, ышна­хьыкIэу Хьилымрэ ащ ишъхьэгъусэу Щамсэтрэ а лъэхъаным гурыт еджапIэу N 28-м (джы N 2-м) IофшIэныр щырагъэжьагъ. Тэ тиунагъокIэ къагъэкощыгъэхэм тахэфагъ ыкIи а илъэсым сэри институтыр къэсыухыгъэти, мы еджапIэм IофшIэныр щезгъэжьагъ. Джащ тетэу Гъыщ Айдэмыр ыкIи ­икъошхэм Iоф адэсшIэнэу синасып къехьы.

Айдэмыр итеплъэкIэ лIы пхъа­шэу къыпшIошIыщтыгъэ, ау ар хьалэлэу, гукIэгъушхорэ сакъыныгъэрэ зыхэлъ цIыфэу щытыгъ. Къагъэкощыгъэ чылагъо­хэм къадэкIыгъэ кIэлэеджа­кIохэм ахэтыгъэх ебгъэджэнкIэ ыкIи бгъэдэIонкIэ хьылъэ­кIаехэр. Ащ фэдэ классым Iоф щыпшIэныр псынкIагъоу щытыгъэп. КIалэхэр укIытэхэу, рэ­хьатхэу, урокым къыщыдаIо­щтыгъэх ыкIи Айдэмыр ахэм къинэу адилъэгъурэр къагуры­Iощтыгъ. ЦIыфыныгъэ, адыгагъэ ахэлъынэу ыгъасэщтыгъэх, шIэ­ныгъэ куу аригъэгъоты­щтыгъ. Ригъэджагъэхэм лъэпсэ пытэ щыIэныгъэм щашIыгъ ыкIи шIу­кIэ, дахэкIэ Гъыщ Айдэмыр игу­гъу ашIы. Ар кIэлэегъэджэ Iушым къыдэхъун ылъэкIыгъ. ШIукIэ цIыфхэм агу укъэкIыжьыныр дунэе мылъкум нахь лъапI. Iоф къыдэзышIэрэ кIэлэегъа­джэхэм ащ лъытэныгъэшхо къыфашIыщтыгъ. Ежьыри кIэлэ­егъэджэ ныбжьыкIэхэр ымы­гъэукIытэхэу, сэмэркъэу дахэр адишIызэ, Iоф адишIэщтыгъ, IэпэIэсэныгъэ инэу хэлъымкIэ адэгуащэщтыгъ. НыбжьыкIэхэр ыгъэлъапIэщтыгъэх, кIэу егъэ­джэн Iофым къыхэхьагъэу ахэм ашIэрэр зэригъэшIэным щыукIытахьыщтыгъэп.

Мы еджапIэм Айдэмыр ышэу Хьилыми Iоф щишIэщтыгъэ, географиемкIэ щыригъаджэщтыгъэх. Ар илъэс заулэрэ я 2-рэ гурыт еджапIэм ипэщагъ. ЦIыф рэхьатэу, адыгэгъэшхо зыхэлъ кIэлэегъаджэу щытыгъ. Зэшхэм шъхьэкIэфэныгъэшхо зэфыря­Iагъ, сэри сшIогъэшIэгъонэу бэ­­рэ салъыплъэщтыгъ. Айдэмыр зыдэщыс е зыдэщыт чIыпIэм егъашIэми Хьилымэ щытIысыгъэп ыкIи къыщыгущыIагъэп, кIэлэегъаджэмэ язэIукIэ (педсоветым) нэмыкIыкIэ. ПчыхьэлIыкъое гурыт еджапIэм илъэсыбэрэ Iоф щыдэзышIагъэу, сэ урысыбзэмкIэ сезыгъэджагъэу, шIу дэдэ слъэгъоу, нэужым ныбджэгъу лъапIэу сиIагъэу, Урысые Федерацием изаслуженнэ кIэлэегъаджэу Кушъу Ларисэ Шъалихьэ ыпхъум бэрэ къыIотэжьыщтыгъ. Мары ащкIэ Ларисэ къытхырэр: «Айдэмыр ышнахьыкIэу Хьилыми Iоф дэс­шIагъ, ащ ыпэкIэ Очэпщые еджапIэм географиемкIэ я 5-рэ классым сыщыригъэджагъ. НыбжьыкIэ дэдагъэп Хьилымэ институтыр къэсыухыгъэу Iоф дас­шIэ зэхъум. Ау сэ сшIогъэшIэгъонэу зэшитIумэ язэфыщытыкIэ сылъыплъэщтыгъ. Хьилым Iасэу, ау сэмэркъэушIылэу, ежь илэгъу кIэлэегъаджэмэ ахэсэу кIэлэегъаджэмэ якабинет зэжъу цIыкIу игупчэ итэу Айдэмыр IофышIэ къакIоу зилъэгъукIэ, а пчэгум къикIошъыжьти, пчъэшъхьаIу къогъушъоу сэ уцупIэкIэ къыхэсхыгъэм зыкъыригъахьыти, ымакъэ къимыкIэу гущыIэу, одыджыныр къытеофэ щежэщтыгъэ. Ышнахьыжъ зычIэсым зэIукIэ тимыIэу Хьилымэ щытIысыгъэу слъэгъугъэп. Ари сыгу рихьырэ унэгъо гъэпсыкIэу, нахьыжъ-нахьыкIэ зэфыщытыкIэу ахэслъагъощтыгъэ».

Къин къызэкIугъэ цIыфым Айдэмыр иакъыли, игукIэгъуи къапкъырыкIызэ, гущыIэ да­хэхэмкIэ ыгъэIасэщтыгъ, щыIэныгъэр ыпэкIэ зэрэлъыкIотэн фаер гуригъаIощтыгъ. Къин Iоф­кIэ зыдэмыкIуагъэ чылагъо адыгэ шъолъырым итыгъэп пIоми ухэукъощтэп. Хъулъфыгъэу къиным къекIолIагъэмэ ацIэкIэ унагъом къыфагъэтхьаусыхэжьэу хъущтыгъ. Игущы­Iэ­хэр кIэкIэу, мэхьанэ яIэу, пы­тагъэ цIыфым халъхьэу щытыгъ. Тэхъутэмыкъое районым сшынахьыжъэу Мыхьамэт илъэс 40-м ехъурэ Iоф щишIагъ, иуна­гъокIэ поселкэу Инэм щы­псэугъ. ИкIалэу Руслъан спортсменыгъ. Университетыр къыухызэ кIалэр игъонэмыс зэхъуми, ащ янэу Мэлайчэт гугъушхор фэмыщэчэу идунай зехъожьыми Айдэмыр купышхо игъусэу (ПчыхьэлIы­къуаий, Адыгэкъали) къафэ­кIуагъ. Мэхьанэ зиIэ гущыIэхэр къыщишIыгъ, гур ыгъэIасэу, шъабэу, тынчэу сшынахьыжъ къыдэгущыIагъ, къыгъэрэхьа­тыгъ. Ар Мыхьамэт лъэшэу гуапэ щыхъугъ. Ащ фэдэ лIы Iушым игущыIэхэм лIыгъэ къыхалъхьагъ ыкIи ищыIэныгъэ гъогу дахэу ащ ыуж илъэс пчъа­гъэ къыкIугъ. Къиныр, гугъур къыз­химыгъэщэу Iоф ышIагъ, еджапIэхэм япэщагъ, урысы­бзэмкIэ кIалэхэр ригъэджагъэх. Ащ фэдэ чIыпIэм Айдэмыр игу­щыIэмэ уагъаIо: «…жъы Iуш уиIэныр осэшхо зиIэ Iоф. Ащ фэдэхэр тиIэмэ, тищыIэныгъэ акъыл къыхалъхьан, мыхъущтыр щагъэзыен, шIум тыфащэн».

Айдэмыр илъэс 80 зэрэхъугъэр пчыхьэзэхэхьэ дахэкIэ ха­гъэунэфыкIыгъагъ. Адыгэкъалэ иадминистрацие илъэс пчъа­гъэрэ ипэщагъэу, Адыгэ Рес­публикэм итын анахь лъапIэу «Адыгеим и Щытхъузехь» зыфиIорэр къызыфагъэшъошагъэу Мамыекъо Кимэ иунашъокIэ ар зэхащэгъагъ. Айдэмыр укIы­тапхэу, бэ зыфимыгъэкIуатэу, цIыфхэри ымыгъэгумэкIыхэу щы­тыгъэти, мырэущтэу ыIогъагъ: «Сэщ фэдэ цIыфмэ ашIэщтыгъэр сэ сшIагъэ ныIэп, ау уасэ къызэрэсфэшъушIыгъэм пае лъэшэу сышъуфэраз».

Пчыхьэзэхахьэр дэгъоу ре­кIокIыгъагъ. ХьэкIабэ къекIо­лIэгъагъ: ригъэджагъэхэр, иныб­джэгъухэр, Iоф дэзышIэгъэ кIэ­лэегъаджэхэр. ГущыIэ дэхабэ къыфаIуагъ, тын лъапIэхэр къыратыгъэх. Зэхахьэр Адыгэ­къалэ дэт гурыт еджапIэу N 2-м щырекIокIыгъагъ, ар зэрищэ­гъагъ урысыбзэмкIэ кIэлэегъа­джэу, еджапIэм ипащэ игуадзэу УдыкIэко Сарэ. А лъэхъа­ным сэри Айдэмыр Iоф дас­шIэщтыгъэ ыкIи пчыхьэзэхахьэм сыхэлэжьэнэу хъугъагъэ. КIэлэегъаджэу адыгабзэр шIу сэз­гъэлъэгъугъэу, илъэс пчъагъэрэ Iоф зыдэсшIагъэу, щысэтехыпIэу сиIагъэм сыгу къыздеIэу сыфэгушIуагъ ыкIи сызэрэфэразэр есIуагъ. Айдэмыр щыIэныгъэ гъогоу къыкIугъэм ехьы­лIэгъэ тхылъэу «Добрый след» ыцIэу икIалэхэм къыфыдагъэ­кIыгъэм (зэхэзгъэуцуагъэр Цуе­къо Нэфсэт) сигущыIэ фабэхэм ащыщхэр къыдагъэхьагъэх.

Тхылъыр дахэу зэгъэфагъэ. Айдэмыр ехьылIэгъэ гукъэкIыжьхэр, ежь итхыгъэхэр, ищыIэныгъэ гъогу фэгъэхьыгъэхэр дэтых ыкIи сурэт дахэхэмкIэ гъэ­кIэ­рэкIагъэ. Гъыщ Айдэмыр зы­фэ­дагъэр, иIофшIэгъагъэр зышIэ зышIоигъохэмкIэ ар IэпыIэгъу­шIоу щыт.

Айдэмыр щыIэныгъэм лъэпсэ пытэ щишIыным ыкIи игугъу дахэкIэ ашIыным фэшI Iэпы­Iэгъоу, пкъэу инэу кIэтыгъэр ишъхьэгъусэу ЩашIэмэ япхъоу Аминэт. Ари исэнэхьаткIэ кIэлэегъэджагъ, ублэпIэ классхэм ащыригъаджэщтыгъэх, бзылъфыгъэ дахэу, акъылышIоу, щэ­Iэгъэшхо зыхэлъ цIыфэу щы­тыгъ. Ны-тыхэмкIэ анахь къинышхор ясабый ежьхэм апэ дунаим ехыжьыныр ары. Ар пщэчыным пае лIыгъэ къыпхэфэн фае. Гъыщ зэшъхьэгъусэхэу Айдэмыр­рэ Аминэтрэ къиныр ащэIагъ, пытагъэ къызхагъэфагъ якIэлэ нахьыжъэу Аслъан зыфыкъом. ПчыхьэлIыкъое гурыт еджапIэр дэгъу дэдэу къэзыухыгъэу Пшызэ шъолъыр мэкъумэщ институтым иящэнэрэ курс исэу, самбэ бэнэнымкIэ зэнэкъокъу­хэм ахэлэжьэнэу кIогъэ кIалэр къалэу Курскэ къыщаукIыгъ. Ар чылэмкIэ къинышхоу щытыгъ. Тэ, деджагъэхэм, благъэу Ас­лъан зышIэщтыгъэхэм, гухэкIы­шхо къытщыхъугъ, тыгу мыIасэу бэрэ итхыгъ. Аслъан зышIэщтыгъэхэм игугъу дахэкIэ ашIы ыкIи ашIыщт. Къинэу Гъыщ зэшъхьэгъусэхэм къякIугъэр пытагъэрэ щэIагъэрэ къызхагъафэзэ зэпачыгъ.

Ащ фэдэ къинышхо сэрырэ сшынахьыжъэу Мыхьамэтрэ (Тхьэм джэнэт лъапIэ къырет) зэхэтшIагъэу щытыгъ. Сшына­хьыжъ дэмысэу, нэмыкI къалэ горэм щыIэу, Айдэмыр идунай ыхъожьыгъ. КъызэкIожьым, сэри сыздищи Айдэмыр ишъхьэгъусэу Аминэт дэжь тыкIуагъ. Аминэт гушIор ынэгу къыкIэщэу сшынахьыжъ къыпэгъокIыгъ, IаплI къырищэкIыгъ ыкIи къыриIуагъ: «А сикIэлэшху, уикIа­лэрэ уишъхьэгъусэрэ а зы илъэ­сым дунаим ехыжьыгъэх, къинышхо къыокIугъ. Сэ сипсауныгъэ къыхьыгъэп, сыкъэкIошъугъэп уадэжь, ау сишъхьэ­гъусэ къэкIуагъ, боу гукъэошхо тщыхъугъ, сыда пшIэщтыр, сыда узыфитыр? Зыбгъэчаныщт, лIыгъэ къызхэбгъэфэщт, къиным утекIощт». Сэ зыкъысфигъази, къыIуагъ: «А сипшъэшъэ дах, о щэIагъэрэ пытагъэрэ къыпхэфагъ, дахэу опсэу, олажьэ, на­сыпышIо, бэгъашIэ Тхьэм шъуешIых». Тэ тышIоIофэу, бзы­лъфыгъэ Iушым ишъхьэгъусэ щыгъупшагъэм фэдэу, къытпэгъокIыгъ, ау етIанэ къыIуагъ: «СилIыжъ насыпышIоу къы­чIэкIыгъ, ыкIуачIэ шъхьамысы­жьэу лэжьагъэ, цIыфхэр ыгъэ­рэзагъэх, ежьхэри разэ къы­фэхъухэу дунаим дахэу ехы­жьыгъ». Аминэт къыIогъэ гущыIэхэр сшынахьыжъ Iэзэгъу уцым фэдэу къыщыхъугъ, гуIэсэныгъэ къыратыгъ, щэIэфэ бэрэ игуапэу, щымыгъупшэу игугъу ышIыгъ. Аминэт къыз­хэкIыгъэ ЩэшIэ лIакъом чылэм игугъу дахэкIэ, шIукIэ щашIэу щытыгъ, Iушыгъэ, рэхьатныгъэ хэлъэу узыгъэдэIон, узыгъэ­рэ­хьатын цIыфхэр ахэтыгъэх.

Гъыщ Айдэмыр Хэгъэгу зэошхом хэлэжьагъ, сэкъатныгъэ иIэу къэкIожьыгъ. Ылъакъо икъу фэдизэу къыдемыIэу ищыIэныгъэ къыхьыгъ, ау къин елъэ­гъуми къызхигъэщыгъэп. АщкIэ гуIэтыпIэу, пкъэу инэу кIэты-гъэр Аминэт. Зэшъхьэгъусэхэр къинри хъярыри зэдаIэтэу илъэс 56-рэ зэкIыгъугъэх, ялъфы­гъэхэр апIугъэх, рагъэ­джагъэх. ЫпэкIэ къызэрэстхыгъэу, якIэлэ нахьыжъэу Аслъан бэгъашIэ хъугъэп. ЯкIалэхэу Руслъанрэ Рэмэзанрэ лъэгэпIэ инхэм анэсыгъэх, Пшызэ шъо­лъырым ыкIи Адыгэ хэкум ягу­гъу дахэкIэ ащашIэу мэпсэух. ЦIыфхэм яшIуагъэ арагъэкIы, ПчыхьэлIыкъое гурыт еджапIэу зыщеджагъэхэр ащыгъупшэрэп, IэпыIэгъу къыфэхъух. Япшъа­шъэу Щамсэт (щыIэжьэп, джэнэтыр Тхьэм къырет) врач Iэзэ дэдагъ, дахэу цIыфмэ афыщытыгъ, шIукIэ игугъу ашIы. Япшъэ­шъэ нахьыкIэу Марзет Тэхъу­тэмыкъое районым бэрэ щылэ­жьагъ, Iоф зыдишIагъэхэм алъы­тэу, агъашIоу щытыгъ. Унэ­гъо дахэ иIэу поселкэу Инэм щэпсэу.

Айдэмыррэ Аминэтрэ, ежь якIалэхэм афэдэу, Айдэмыр ышэу заом хэкIодагъэм илъфыгъэхэу Аскэр, Розэ, Лидэ апIу­жьыгъэх, рагъэджагъэх, ахэм лъэпсэ пытэ щыIэныгъэм ща­шIыгъ. Гъыщ Айдэмыр ­къорэлъф, пхъорэлъф дахэхэр иIэх. Ахэм къэлэ зэфэшъхьафхэм Iоф аща­шIэ. Дэгъоу еджагъэх, гъэса­гъэх, Iэдэб ахэлъэу мэпсэух.

Гъыщ Айдэмыр чылэм осэшхо зиIэ IофшIагъэ къыфыщинагъ. Ар къуаджэм ихъишъэ къизыIотыкIырэ тхылъ гъэшIэгъонэу, «ПчыхьалIыкъуай» зы­фиIоу, ефэндыгъэу Пэрэныкъо Даут игъусэу къыдагъэкIыгъэр ары. Ар ежьхэм ямылъкукIэ 1998-рэ илъэсым къыхау­тыгъ, ащкIэ Гъыщ Айдэмыррэ Пэрэныкъо Даутрэ Iофышхо ашIагъ.

А. Гъыщым ехьылIэгъэ «Доб­рый след» зыфиIорэ тхылъыр къызыдэкIым, Айдэмыр ишъхьэгъусэу Аминэт сшынахьыжърэ сэрырэ къытфаригъэхьыгъагъ гущыIэ фабэхэр тетхагъэу. Ар тэркIэ тын лъапI, лъэшэу тигопагъ, бэрэ сыхаплъэ, се­джэжьы.

Гъыщ Айдэмыр лъэгъо дахэ къыгъэнагъ. «О пшъхьэ фэпшIэ­жьын, цIыфмэ шIу уалъэгъун» еIо адыгэ гущыIэжъым. Айдэмыр бэ зыфишIэжьын ылъэ­кIыгъэр, цIыфым анахь ищыкIэгъэ кIэлэегъэджэ сэнэхьатым рылэжьагъ. Ригъэджагъэхэм гъэ­хъагъэу ашIыхэрэм ащыгушIукIэу, арыгушхоу игъашIэ къыхьыгъ. Ар иIахьылхэм, икIа­лэхэм ахэмытыжьми, ищыIэ-кIэ-псэкIэу ежьхэмкIэ щысэте­хыпIэу щытыгъэр жъогъо нэфэу егъашIэм яIэщт.

ХъокIо Муслъимэт. КIэлэегъэджэ IофшIэным иветеран. Адыгэкъал.