Адыгэ Республикэм и Лъэпкъ тхылъеджапIэ тхылъыкIэу зэригъэгъотыхэрэм нэIуасэ шъуа­фишIыныр шэны фэхъугъ.

Зитарихърэ зишэн-хабзэ­хэмрэ, якъуаджэхэм тарихъ гъо­гоу къакIугъэр зэзгъашIэ зы­шIоигъохэу мыщ къекIуалIэрэр макIэп.

Адыгэ Республикэм гуманитар ушэтынхэмкIэ иинститутэу КIэрэщэ Тембот ыцIэ зыхьырэмрэ муниципальнэ образо­ваниеу «Кощхьэблэ къоджэ псэупIэр» зыфиIорэмрэ къуа­джэу Кощхьаблэ ыныбжь илъэси­ 150-рэ зэрэхъугъэм ипэгъо­кIэу «Аул Кошехабль (прошлое и настоящее)» зыфиIорэр къы­дагъэкIыгъ. Къуаджэр зыщагъэ­псыгъэм къыщыублагъэу, непэрэ мафэм нэсэу, тарихъ гъогоу къыкIугъэмрэ цIыф гъэсагъэхэу, тхакIохэу, врачхэу, ком­позиторхэу Кощхьаблэ къыдэкIыгъэхэм ыкIи ащ ыцIэ зыгъэIугъэхэм ящыIэныгъэ гъогурэ тхылъым къеIуатэ. Архивнэ ма­териалхэр, документхэр, къо­джэдэсхэм ягукъэкIыжьхэр агъэфедэхэзэ авторхэу тарихъ шIэныгъэхэмкIэ профессорэу Мэкъулэ Джэбраил, тарихълэжьхэу Бзэсэжъ Заурбыйрэ Ра­зыетрэ, муниципальнэ образованиеу «Кощхьэблэ къоджэ псэупIэм» ипащэу Борсэ Хьазрэт тхылъым дэлэжьагъэх.

Адыгэкъалэ ыныбжь илъэс 50 зэрэхъугъэм ипэгъокIэу «Адыгейск 50: время, люди, жизнь» зыфиIорэр къыдагъ­э­кIыгъ.

Къалэр зыщагъэпсыгъэм щегъэжьагъэу непэрэ мафэм нэс гъогу псынкIэп ащ къыкIугъэр. Зикъоджэ гупсэхэр къэзыбгы­нэхи, чIыпIакIэм къэкощыжьыгъэ цIыфхэр арых Адыгэкъалэ тарихъ фэзышIыгъэхэр. Ахэм ыкIи къэлакIэм изэтегъэпсыхьан чанэу дэлэжьагъэхэм тхылъыр афэгъэхьыгъ. Iэшъынэ Сэфэрбыйрэ Владимир Цапкорэ 2009-рэ илъэсым Мыекъуапэ къы­щыдагъэкIыгъэ тхылъэу «Говорящие волны» зыфиIорэм щыщ материалхэр, архивнэ доку­ментхэр, сурэттехыгъэхэр тхы­лъым щыгъэфедагъэх. Гъэзетэу «Ады­гэ къэралыгъо университет» зыфиIорэм иредактор шъхьаIэу ЛIыхэсэ Светланэрэ ащ иIэпыIэгъухэмрэ тхылъым изэхэгъэуцон дэлэжьагъэх. Къа­лэм итарихъ зэзыгъашIэ зы­шIоигъохэм зэкIэмэ тхылъыр IэубытыпIэ афэхъун алъэкIыщт.

Джыри зы къуаджэ итарихъ фэгъэхьыгъэ тхылъэу «Сикъоджэ мэкIэ къоджэшхоу Бжыхьэ­къоякI» зыфиIорэр Дэгужъые Сурэт къыдигъэкIыгъ. Къуаджэм итарихъ, зэо лъэхъаным къо­джэ­дэсхэм къинэу алъэгъугъэр, гъэ­хъагъэу яIэхэр, колхозым ча­нэу щылэжьагъэхэм авторыр къатегущыIэ. Сурэт ятэу КIэрмыт Рэмэзан ыугъоигъэ материалхэр, къоджэдэсхэм ягукъэ­кIыжьхэр, архивнэ материалхэр къызфигъэфедэхэзэ авторыр тхылъым дэлэжьагъ.

Я 19-рэ лIэшIэгъум щыIэгъэ Кавказ заом илъэхъан адыгэхэм яшъхьафитыныгъэ къэухъу­мэгъэнымкIэ Мухьаммэд Амин пэщэ анахь цIэрыIоу щытыгъ. Черкес хэгъэгум игъэпсын лъа­псэ фэшIыгъэным пылъыгъ. Ау игухэлъ къыдэмыхъугъэми, гъэ­хъагъэу Мухьаммэд Амин иIэ­хэм КъохьэпIэ Кавказым ис адыгэхэм ятарихъ лъэуж ин щыфишIыгъ. Тарихъ шIэныгъэ­хэмкIэ докторэу, профессорэу КIыргъ Асхьадрэ тарихъ шIэ­ныгъэхэмкIэ кандидатэу ЖэнэлI Нурбыйрэ тхылъэу «Военно-политическая деятельность Мухаммеда Амина на Северо-­Западном Кавказе» (Майкоп, 2020) зыфиIорэр къызэдыда­гъэкIыгъ. Адыгэ лъэпкъым итарихъ зэзгъашIэ зышIоигъохэм тхы­лъыр агъэфедэн алъэкIыщт.

Лъэпкъ шэн-хабзэр зехьэгъэ­ныр, къэгъэгъунэгъэныр сыд фэдэрэ цIыф лъэпкъи ипшъэ­рылъ. Тарихъ шIэныгъэхэмкIэ докторэу, профессорэу Борис Трехбратовым итхылъэу «Менталитет адыгов в исторической динамике (конец XV — 60-е годы XIX века)» зыфиIорэр къалэу Краснодар 2020-рэ илъэ­сым къыщыдагъэкIыгъ. ЦIы­фыгъэ шэн-зекIокIэ нэшанэу адыгэ лъэпкъым хэлъым уасэу фашIырэм, унэгъо зэфыщытыкIэхэм, гъэсэныгъэм, хьэкIэ къегъэблэгъэным, шыоу зекIо кIоным апылъ Iофхэм ыкIи нэмыкIхэми авторыр къатегущыIэ. Къэзэкъхэмрэ адыгэхэмрэ язэфыщытыкIагъэр ыкIи Кавказым ис лъэпкъхэм якультурэ шэн-нэшанэхэм адыгэхэм еплъыкIэу афыряIэр тхылъым къыщеIо.

Адыгэ Республикэм и ­Лъэпкъ тхылъеджапIэ тхылъ ухъумэкIо чIыпIэ къодыеу щымытэу, IофышIэхэм ащ якъыдэгъэкIын иIоф чанэу дэлажьэх. 2020-рэ илъэсым ахэм типографие шIыкIэм тетэу тхылъиплI къыдагъэкIыгъ. А Iоф мыпсынкIэм дэлэжьагъэхэм ацIэхэр къыхэдгъэщыхэзэ тхылъхэм такъытегущыIэ тшIоигъу.

Илъэс пчъагъэ хъугъэу ты­ры­гушхоу «Памятные даты по Республике Адыгея: библио­графический указатель» ыIоу тхылъеджапIэм къыдегъэкIы. 2020-рэ илъэсым фэгъэхьыгъэр Мыекъуапэ 2019-рэ илъэсым къыщыхаутыгъ.

Илъэс 20-м ехъугъэу тхы­лъым изэхэгъэуцон дэлажьэ­хэ­рэр Мы­гу Сарэрэ редактор шъхьаIэу ШъэуапцIэкъо Ами­нэтрэ.

Тарихъым, культурэм, общественнэ-политикэм, экономикэм, спортым алъэныкъокIэ анахь уасэ зыфашIырэ хъугъэ-­ шIагъэхэу, гъэхъагъэхэу Адыгэ Республикэм иIэхэм, зэлъашIэрэ цIыфхэу лъэуж ин къэзгъэнагъэхэр мы тхылъым щыхэ­гъэунэфыкIыгъэнхэр ары пшъэ­рылъ шъхьаIэр. Культурэм иIо­фышIэхэм, къэбар жъугъэм иамалэу тиIэхэм, краеведхэм ыкIи нэмыкIхэм тхылъыр Iэпы­Iэгъу афэхъущт. 2020-рэ илъэсым фэгъэхьыгъэм къыдэхьэгъэ статьяхэм ащыщхэр тиIофы­шIэхэм агъэхьазырыгъэх. Ахэр: Мыгу Сар, ГъукIэлI Фатим, Нина Плотнерчук, Юлия Сосковар.

1941 — 1945-рэ илъэсхэм щы­Iэгъэ Хэгъэгу зэошхом фэгъэ­хьыгъэу Лъэпкъ тхылъеджапIэм чIэлъыр макIэп. ТекIоныгъэр къызыщыдахыгъэр илъэс 75-рэ зэрэхъурэм ипэгъокIэу тхылъи­тIу библиотекэм къыдигъэ­кIыгъ. «Адыгея в годы Великой Отечественной войны 1941 — 1945 гг: библиографический указатель» (Майкоп, 2019) зы­фиIорэм Хэгъэгур къэухъумэгъэнымкIэ Адыгеим иIахьышIоу хилъхьагъэр, лIыхъужъэу иIэхэр, чIэнагъэу ышIыгъэхэр къизыIотыкIырэ тхылъхэу, сборникхэу, статья зэмылIэужыгъохэу аужырэ илъэс 15-м къыкIоцI къыт­IэкIэхьагъэхэм ащыщ анахь дэ­гъухэр къыщыттыгъэх. Тхы­лъыр зэхэзгъэуцуагъэхэр Iэ­шъы­нэ Маретрэ Юлия Сосковамрэ, редакторхэр Болэт Маретрэ Пэнэшъу Сэидэрэ. Тхылъым щыщ едзыгъоу «Огненные годы: песни композиторов Ады­геи» зыфиIорэм дэлэжьагъэр Гусэрыкъо Сусан.

Хэгъэгу зэошхом илъэхъан тхылъым икъыдэгъэкIын къи­ны­гъэ. ЩыкIагъэу яIэм нахь хэмы­лъэу типографиехэм икъу фэдизэу лэжьэн алъэкIыщты­гъэ-­­ хэп. Арэу щытми, тхылъ къы­дэ­гъэкIыным иIоф къызэтеу­цуагъэп, зэрафэлъэкIэу зэман къиным хэфагъэхэм гукъыдэщэе-IэпыIэгъу афэхъузэ тхы­лъым гъогуонэ къин къыкIугъ.

«Строки мужества и любви: каталог книг, изданных в годы Великой Отечественной войны из фонда редких изданий Национальной библиотеки Рес­публики Адыгея: проза, поэзия, драматургия» (Майкоп, 2019) зыфиIорэр къыдагъэкIыгъ. Тхылъыр зэхэзыгъэуцуагъэхэр Ольга Мельниковамрэ ДыдыкI Зулимэрэ. Прозэм, поэзием, драматургием алъэныкъокIэ тхылъхэу Хэгъэгу зэошхом илъэ­хъан къыдагъэкIыгъагъэхэр Лъэпкъ библиотекэм чIэлъых. Тхъылъ гъотыгъуаехэр къэзыу­хъумэрэ секторым ифонд чIэлъ тхылъхэр каталогым къыдэхьагъэх.

Адыгэ автоном хэкур загъэ­псыгъэр илъэси 100 зэрэхъущтым ыкIи Лъэпкъ тхылъеджапIэм ыныбжь илъэси 125-рэ зэрэхъугъэм фэгъэхьыгъэу Адыгэ Республикэм культурэмкIэ и Министерствэрэ Лъэпкъ библиотекэмрэ 2020-рэ илъэсым чъэпыогъум и 6-м къэлэ паркым лъэпкъ тхылъым ишъо­лъыр фестивалэу «Книга — путь к взаимопониманию и согласию народов» зыфиIорэр щырагъэ­кIокIыгъ. Лъэпкъхэм азыфагу илъ мамырныгъэр гъэпытэгъэныр, лъэпкъ тхылъым зегъэу­шъомбгъугъэныр ыкIи лъыгъэ­кIотэгъэныр ары мурадэу зэха­хьэм иIагъэр. Ащ фэшI «Адыгея многонациональная: каталог книжной выставки» зыфиIорэр къыдагъэкIыгъ. Тхылъым изэ­хэгъэуцон дэлэжьагъэр ТIэшъу Фатим, сурэтхэр зыехэр Мэрэтыкъо Руслъан.

Мы аужырэ тхылъиплIэу зигугъу къэтшIыгъэхэм якъыдэ­гъэкIынкIэ пшъэдэкIыжь шъхьа­Iэр зыхьыгъэр Лъэпкъ тхылъ­еджапIэм ипащэу Къыкъ Бэлл.

Лъэшэу тыщэгугъы Iофэу тшIэ­рэм титхылъеджэхэм шIуагъэ хагъотэнэу, якъакIуи зэпымыунэу.

Мэрэтыкъо Зарем. Лъэпкъ тхылъеджапIэм иIофышI.