Тыгъэр зыщепсыхыжьрэм, Мазэр къызыщыхэпсырэм, Укъысфэсыгъ мафэу плъапэ, Къыпфэсщэигъ фабэу сIапэ. БэшIагъэу укъысэдэхашIэ, Сигуапэу ар зэхэсэшIэ. ШIулъэгъуитIур къызэкъотэшIэ, Тызэгупсэу тэ тэIорышIэ. ГукIэгъу-хыягъэр сэпщыжьы, ШIулъэгъу Iэзэгъур сэзыжьы. ГъэшIэн гъусэу сыбдежьэ, Ныбжьым уидахэ сэIожьы. СигъашIэ сыфызэплъэкIыжьы, НыбжьыкIэгъум сыфэхъопсэжьы, Хьалэлэу ар къысэтэжьы, Сижъышъхьэм сегъэфэбэжьы

Гу зэхэшIэ лъэшхэр лъапсэу фэхъугъагъэх сипшъэшъэ унэ цIыкIоу кIэлабэр зыщызэблэ­кIыгъэр сыбгынэнышъ, сянэ-сятэ IэшIухэр, сиIахьыл гупсэхэр, сичылэ бэрэчэт лъапIи къызэсы­нэкIынхэшъ, «унэгъо лъэчIэжъкIэ» заджэщтыгъэхэ фэдэ уна­гъоу, Адэмые щыпсэурэм си­хьаныр. Псэогъу къысфэхъугъэ Хъут Алый янэ-ятэхэу, сэ сипщ-­сигощагъэхэр, иIахьылхэр дахэу къыспэгъокIыгъэх, сагъэлъэпIагъ, сагъэгушIуагъ, сагъэшIуагъ. 1967-рэ илъэсым щылэ мазэм и 15-м щегъэжьагъэу, мэзаем и 11-м нэс тинысэщагъ.

Сэри слъэкIырэ дахэр апэзгъохыжьэу тызэдыщы­Iагъ. Къиныбэ зыпэкIэкIыгъэ цIыф хэкIотагъэхэу сипщи, сигуащи щытыгъэх.

Зэо мэхъаджэу, текIоныгъэ мыпсынкIагъор тихэгъэгу къыз­щыдихыгъэу, джы жъоныгъуа­кIэм илъэс 75-рэ хъугъэм, сипщ апэрэ мафэм щыригъажьи, аужырэ мафэм нэс ихэ­гъэгу фэзэуагъ. Нэмыцыдзэр Берлин зыфыжьи, щызэхэзыкъутэжьыгъэхэми ахэтыгъ. Польшэми, Япониеми ащызэуагъ. Къыза­тIупщыжьыхэм, щазмэ штэгъуи­тIур гъогум щилэжьагъэхэу къыIожьыщтыгъэ. Орден лъапIэхэмрэ медаль зэпэжъыужьхэмрэ къагъэдахэу, къиныбэу апэкIэкIыгъэм емылъытыгъэу, ятекIоныгъэ къыгъэбжьышIохэу къэкIожьыгъэхэм ахэтыгъ. ИшIухьафтын лъапIэхэр сэ слъэ­гъугъэхэп. «Мыекъуапэ музеим чIэлъых» ыIощтыгъэ сипщы.

Мы унагъом зэдэIужь-зэдегъэштэныр щышэныгъ. Сигуащэ адыгэ бзылъфыгъэ лъэгъупхъэу, имыхьамелэ уемышхэкIэу щытыгъ. Нахь зэкIэлаIом, колхозми щафэпщэрыхьэщтыгъ. Ихьалыгъу гъэжъагъэ бзыуцыфым фэдагъ, ищыпс шIыгъи IэшIугъэ. Алахь лъапIэм джэнэтыр къарет!

Былым цIынэр Iэгум щынэ­хъоеу, щагу бзыу зэфэшъхьаф­хэр щыбагъохэу, чъыгхатэр да­хэу, сэнэшъхьэ инхэр хъопсагъоу, хэтэрыкI бэгъуагъэхэр нэикI-IуикIхэу лажьэщтыгъэх.

Мафэ горэм, автобус икару­сышхом цIыфхэр изэу тикъэлапчъэ къыIууцуагъ. Ахэр колхо­зым къэкIогъэ зекIохэу, кол­хоз правлением иIофышIэщтыгъэу Тамбый Хьазрэт тадэжь къыщэгъагъэх. «Адыгэ унагъо горэм тыщи, ящыIэкIэ-псэукIэ тэгъэлъэгъу» аIуагъэти, къэсщагъэх ыIуи. Щагуи, уни зэкIэ къаплъы­хьагъ. Хьалыгъу гъэжъэ хьаку­шхомрэ къое гъэгъулъэ лъагэм­рэ къяуцокIыгъэх. Пхъэ шъхьал зэкIэупкIэгъэ дэхэцIыкIуи ущы­сэу урыхьэджэнэу чIэтыгъ. Ащ натрыфыр къызэрихьаджырэри зэрагъэлъэгъугъ. Къое гъэ­гъу­лъэр щэу зэтеутыгъагъэ. Ашъхьагъырэм къуаехэр телъы­гъэх, ятIонэрэм — былымыл, чэтыл зыфэпIощтхэр, адрэм пцэжъые щыугъэхэр кIэ­шIэгъагъэх. Мы хьаку лъэгэшхор Жэнэ Хьамзэт ышIыгъагъ. Ихьаку шIыгъэ къикIыгъэ мы­хьа­мелэ IэшIур цIыфыбэмэ аIукIагъ. Тхьэм джэнэтыр къырет! Сигуащэ ихьалыгъу шъэбэ лъагэ, икъое гъозэгъэ IэшIу, лы гъэгъугъэр, пцэжъые плъыжьхэр игъусэхэу гъогугъомылэу аратыгъагъэх. Сишъхьэгъусэ ибжьэ­мэтэ зэтегъэпсыхьагъэхэр чъыг чIэгъымэ ачIэтыгъэх. Бжьахъом къыкIэупчIагъэх, ау ар исыгъэп, IофышIэ щыIагъ. Унэ гупэм, сэнэшъхьэ дэкIуаехэм къагъэ­жьаурэм, Хьазрэт сыдеIэзэ, стол кIыхьэхэр чIэдгъэуцуагъэх. Столтехъохэу къэгъагъэкIэ гъэ­кIэрэкIагъэхэр исымыгъэкъоу, сэ сикъэгъэгъэ дахэхэр зэрыт къэгъагъылъэхэр Iанэмэ къатезгъэуцуагъэх. Шъоу кIэщыгъа­кIэмрэ тхъу огъэ шъабэмрэ щай стыр ягъусэу рытхьэкIэгъагъэх. ХьакIэхэр кIожьынхэ зэхъум, бзылъфыгъэхэм лэныстэр къяс­ти, сикъэгъэгъэ шIапIэхэм ахэз­гъэхьагъэх, зыфэе къэгъагъэ­хэр къыпаупкIынхэу. Рэзэныгъэр зынэгу къыхэщрэ туристхэр чэфхэу, бзылъфыгъэхэр къэгъагъэмэ къагъэдэхэжьхэу ягъогу техьажьыгъагъэх.

Ары, хьакIэ уиIэмэ, ежь унагъом икъулайныгъэкIэ ышIырэ IэпэчIэгъанэр тиIагъ. Тэ тхьа­чэтыл гъэжъагъэри сыд фэдэ уахъти банкэ литрищхэм арылъхэу, шIоIу зэфэшъхьафхэр зы­чIэт чIыунэм чIэтыгъэх. Ащ шхын стырыр ибгъэгъусэжьмэ, щэкIэ-псыкIэм щымыкIэрэ унагъом узэрихьакIэн ыгъотын- ба?! ГукъэкIыжьыр бэ. УщыIэнэу уфаемэ, щысэ зытепхынхэу сапэ итхэр щытыгъэх. АIорэр тшIагъэ, ашIэрэр адэтшIагъ. Тэ тисабыйхэри къыткIырыплъы­гъэх, унагъом щашIэу алъэгъугъэм тетэу мэпсэух.

Ары, мыхэр сэ сигукъэкIыжьхэм ащыщых. Псэогъоу сиIа­гъэр ылъэгъугъэ гъогум рыкIуагъ, сэри дезгъаштэмэ сшIоигъуагъ.

Хэбзэ Iофыр илъэс 47-рэ ыгъэцэкIагъ. Колхозым ианахь шофер Iазэу алъытэщтыгъэ, ЛIышэ (Кац) Заурбэч игъусэу Iоф ышIэзэ, дзэ къулыкъум ащагъ. Къалэу Калининград къулыкъур щихьыгъ. Автомобиль отделением икомандирыгъ. Псым есырэ машинэхэм арысхэм ахэтыгъ. ИныбжьыкIэгъуми таксим исыгъ. 1971-рэ илъэсым, Брюховецкэ автодорожнэ техникумри къыщиухы­жьыгъагъ. IофшIэгъу илъэсхэр Красногвардейскэ автоколоннэм щыкIуагъэх. Лэбапэ ыкIыбкIэ щыIэ газопромыслым иавто­бус епхыгъэу иаужрэ илъэсыбэм лэжьагъэ, ары пенсием зыщыкIуагъэри.

Сэ езгъэджэрэ кIэлэцIыкIухэм къахэкIыщтыгъэх бзэджэным, джэгуным дихьыхыхэрэр. КIэлэцIыкIухэри зэфэдэхэп ныIа? Ахэм янэ-ятэхэм ащыщ­хэм къысаIоу хъущтыгъэ: «Зи мыхъухэми, къэхъухэмэ, шофер хъуных». Сэ гуцаф ясымыгъэшIэу гукIэ сыщхыщтыгъэ. «Шоферымрэ хирургымрэ анахь IофшIэн Iэпэдэлэл къызэмыкIурэ щыIэп» сыгукIэ зэсIожьыщтыгъэ. МэкIэ-макIэу ны-тыхэри дэбгъэсэжьыхэзэ, уяIэзэкIзэ, якIалэхэр ебгъэджэнхэ фэя­гъэ. Ар сыгу къызфэкIыжьыгъэр, илъэс 47-м зы гъогу мыхъо­-мышIагъэ горэ къыомыхъулIэу, ошIэ-дэмышIэ къин горэм ухэмыфэу, IофшIэным ущыветера­нэу улэжьэшъугъэмэ шыкурба!

«За доблестный труд без аварий» зыфиIорэ бгъэхалъхьэм ищыкIэгъэ тхылъхэр пылъхэу ишъхьэгъусэу Алик мэфэкI мафэ горэм къыратыгъагъ, ащ игъусагъ путевкэу Тыркуем, Гре­цием, Египет ащыщ зыкъыщигъэпсэфынэу кIон зэрэфитыр. Ащ фэдэ путевкэхэр зэратыгъэхэу IофшIэпIэ зэфэшъхьафмэ ащылажьэщтыгъэхэр Мыекъуапэ щызэIукIэхи гъогу зэдытехьэгъагъэх. Ахэм къа­хэкIыгъэх Алик ныбджэгъу-гъу­сэгъу къыфэхъугъэ хъулъфы­гъэхэри, бзылъфыгъэхэри. Бэрэ тиунагъокIи, сэ сшъхьэкIи яшIуа­гъэ къытагъэкIыгъ республикэ сымэджэщым ихирургическэ отделение иврач Iэпэ-Iасэщтыгъэу, зищытхъу бэмэ аIуагъэу ЖэнэлI Заурбый Долэтчэрые ыкъомрэ терапевтическэ отделением ипащэщтыгъэу Ерохина Ирина Васильевнамрэ.

Ежь Алик бэрэ ыгу къэкIы­жьыщтыгъэ, къыIотэжьыщтыгъэ таксим зесым иныбжьыкIэгъум иIофшIэкIагъэр. Сэри сегупшы­сэщтыгъэ цIыфыр зыфэдэн ылъэ­кIыщтым. Телевизорхэри щымыIэхэу, клубым, кином теп­лъэу тычIэсзэ, — ыгу къэкIы­жьыщтыгъэ ежь Алик: «Алик, Хъутыр! На выход» — гуIэ макъэр къэIугъ. Ащ зыгорэ хэ­пIухьажьынэу щымытэу, псын­кIэу зыкъэтIэтыгъ. А къэджэгъэ хъулъфыгъэм ишъхьэгъусэ бзылъфыгъэр район сымэджэщым нигъэсынэу зэрэгуIэрэм сежэщтыгъэм фэдэу, сэри дезгъаштэу сычIэкIыгъ. Сабый цIыкIу къызыфэхъущт бзылъфыгъэхэм апае сыд сIони, машинэхэри мэкIагъэх. Шъэожъые цIыкIу къызфэхъухэрэм, Алик зыфаусхэрэри ахэтыгъэх. Тигъу­нэгъу Бирамхэм япхъорэлъф цIыкIуми ар фаусыгъагъ. Джаущтэу унэм рамыгъуатэмэ, зыдэщыIэу араIуагъэм кIо­щтыгъэх. Къин зиIи, хъяр зиIи — зыми ыгу химыгъэкIы шIоигъуагъ. Лъэшэу гущыIэщтыгъэп, хэткIи IорышIагъ. Iупэ-бзэпэ­шIоуи щытыгъэп, ау шэнышIугъ.

Сэ къысфэгъэхьыгъэу хъу­гъэ-шIэгъэ зытIу къэсэтхыжьы.

Тэ зын-зытхэм тахэкIыгъэу нэбгыритф тэхъу. Сшыпхъу на­хьыжъитIурэ сшынахьыкIитIурэ сэ сырятфэу. ЗэкIэми тянэ-тя­тэхэм тырагъэджагъ. Агъотыгъэ мылъкур къыттекIодагъ. Хэта а лъэхъаным игъэкIотыгъэшхоу щыIагъэр? Унэ цIыкIоу тызы­ща­пIугъэр жъы хъугъэ. Тянэ­-тятэ­хэми аныбжь хэкIотагъ. Ауми, сятэ тхьамыкIэм ыгу ымы­гъэ­кIодэу, «финскэ унэкIэ» заджэщтыгъэхэм фэдэм ипсэолъап­хъэхэр ещэфых. Унэ ышIынэу рихъухьагъ, илъфыгъэхэр зырегъэджахэм. Пшъэшъищыр унагъомэ арыхьагъэх. Шъэожъыехэм унэ ашIыным джыри яIоф тетэп. Тадэжь, стыщы, сызщищагъэ горэм Алик къыгуры­Iуагъ сятэ ыщэфыгъэхэмкIэ гухэлъэу иIэр. ТыкъызыкIожьыкIэ, мэкIэ­макIэу илъэсым къыкIоцI унэм хэхьащт чырбыщи, цементи, пшахъуи Аскъэлае афарегъащэ. Унэр сятэ рабочмэ зэтыра­регъалъхьэ. Ежь ыщэфыгъэгъэ псэолъапхъэхэри егъэфедэжьых. Унэр зыищт бзылъфыгъэ цIыкIоу Тэмар зыцIагъэу, ежь Алик иунэу джы тызщыпсэурэр зыигъагъэр афещэ. УлIыжъ IапIэмэ, зышIыщтхэри къэгъотыгъошIу­гъэхэп. Джаущтэу сятэрэ-сянэрэ агу къыIэтзэ, Iоф къиныбэ сишъхьэгъусагъэу Алик ыпшъэ ифагъ. Ащ нэужым, тызщыкIуа­гъэ горэм, тызхэхьагъэр гугъэуз. Джа унэу ашIыгъэр къани, Iэгум дэтыгъэ къакъыр кIахьышхо зэпытыр стыгъэу, сажыжъ стыгъэмрэ стэфэ шIуцIэмрэ Iэгур уагъэшIэжьырэп. КъяхъулIагъэм сянэ зэхигъэфагъэу щылъ. Сяти нэмыз-Iумыз. «Уянэ псынкIэу къэгъэхьазыри сымэджэщым тэгъащэ», — ыIуагъ Алик. Аущтэуи тшIыгъэ, Адыгэкъалэ тщагъэ, ащ сшыпхъоу дэсым ынаIэ щытетынэу. Сэ сятэ сыкъылъэхини, ежь сишъхьэгъусэ Адэмые кIожьыгъэ. Iэгури, унэу ашIыгъэм идэпкъхэри тыукъэ­бзыжьыгъэх, сяти сынаIэ тет. Мэфэ зытIущ горэкIэ Алики, сигуащи ямашинэ гъомылэпхъэ къабзэкIэ ушъагъэу къэкIуа­гъэх. Стыщхэм яхатэ лэжьыгъэр ­хъуаоу дэлъыгъ, ау щагу­бзыу тхьамыкIэхэр машIом хэ­стыхьэгъагъэх. Мы зигугъу къэсшIырэр гъэмэфэ зыгъэпсэфыгъо уахътэу щытыгъэти, сэ шъхьафитэу стыщы сыщыIагъ. СикIалэхэр сигуащи, сипщи зэдаIыгъыгъэх. Сэ сыгу къэзыIэтыщтыгъэр сишъхьэгъус.

Ащыгъум псэолъапхъэхэр тыди узэрэфаеу щыIагъэхэп ыкIи ащ сягупшысэнэуи сшъхьи къихьэщтыгъэп. Мыбзылъфыгъэ Iофэу сфэмыукIочIыщтым сыд фысиамалыгъ? Мазэм къы­кIоцIы машинэ зэпышIэгъэшхо­хэмкIэ къакъыр зэпытэу сты­гъэм ычIыпIэкIэ ашIыжьыщтым хэхьащт псэолъапхъэр Алик къещэ. ПщэрыхьапIэу хэтыщтым итыщт хьакум ищыкIэгъэ гъучI­хэм афырикъоу, плинтусхэм анэсыжьэу дегупшысэзэ. Сятэшым ыкъоу Кими, сшынахьыкIэхэми шIыхьафышхо ашIышъ, бжыхьэм нэмысэу, къакъыри, къыпыти, пщэрыхьапIи зэкIэ аухыгъ.

Хъулъфыгъэм унэ ышIынэу, сабыйхэр ыпIунхэу, ахэм чъыг­хэр афигъэтIысынхэу адыгэ хабзэм пшъэрылъ фешIых. Ахэр зэкIэ ежь Алик зыфишIэжьхи, сэри мы къэстхыгъэ купымкIэ сигъэгушIуагъ. Таущтэу мыщ фэдэ псэогъум идахэ сымыIо­жьына, ишIушIагъэ сщыгъупшэна?! Алахь лъапIэм джэнэтым щигъэгушIон, ишIушIагъэ ифедэ ыгъотыжьын! ШIоу ышIэрэм, мылъкоу ыгъотыщтым зи къыщыкIэщтыгъэп, Алик нэхъойрэ гупыкIрэ зиIэ цIыфыгъ.

Ныбжь чъэпхъыгъэ зиIэу, гъэ­шIэ гъогур къэзыкIугъэу, ищы­Iэныгъэ фызэмыплъэкIы­жьымэ, гукъэкIыжь зэфэшъхьаф­хэр имыIэнхэу зыгорэ щыIэнэу сшIошIырэп. Ау гукъэкIыжьхэр сыд фэдэха? Ар хэти ежь ыгу елъытыгъ. Игопагъа, шIокъиныгъа къехъулIагъэр, шIошъхьэ­кIуагъа пэкIэкIыгъэр? Къинри, гушIуагъори щыIэныгъэм щызэгъусэхэшъ, тIуми уаIокIэ, тIури оIэты, ощэчы. Ау уищыIэныгъэ зыдэбгощырэм уищыIакIэ икIуа­кIи елъытыгъ. Ухъулъфыгъэми, убзылъфыгъэми шъхьэгъусэшIум уигъэшIущт, уигъэрэхьатыщт, кIуачIи къыпхилъхьащт, уигъэ­чэфыщт. Ар цIыф хэкIотагъэхэм ашIэ, сигущыIэхэри къаушыхьатын алъэкIыщт. УкIалэми, упшъа­шъэми, ныбжьыкIэ­гъур тхъагъо. Къэгъэгъэ дахэу дуна­им утет. Ащ дакIоу, уигупшыси, уипсалъи къыпкIыгъух. Хэти иакъыл къызэрихь. «Зы илъэсым пшъашъэм псэлъыхъуишъэ къыфэхъу», еIо адыгэ гущыIэжъым. КIалэми гуфэбэ­ныгъэ фэзышIырэ пшъэшъаби щыI, ау хэти ежь инасыпыр — зы. УкIалэми, узфэе дэдэр къыбдэмыхъоу мэхъу. Упшъа­шъэми, удэкIоныр IэшIэхэп, ау хэти инасып блэкIырэп. Зэте­фэныгъэ гуфэбагъэр ныбжьыкIитIумкIэ насыпыгъ. А насыпыр зэщымыкъоу, зэгурыIоныгъэ да­хэм егъэпытэ. Зэфэгъэгъуныгъэр, гукIэгъуныгъэр, цIыфыгъэм хэлъ дэхагъэр арых насыпыр зыгъэтэрэзырэр. А ныбжьыкIэгъу лъэхъэнэ дахэм непэ сыфызэплъэкIыжьы, сищыIэныгъэ гъогуи сырэплъэжьы. Насыпым узфищэгъэ псэогъум уготэу ухъулъфыгъэми, убзылъфыгъэми укIоныр хъяр!

1967-рэ илъэсым къыщегъэ­жьагъэу ар сэ къыздэхъугъэшъ, сырыраз. ГуфэбэныгъэкIэ узэдыщыIагъэмэ, шыкур! Нахьыбэрэ зэдыщыIэхэрэри, зищыIэ­ныгъэ гъэшIэ мэкIэ-кIэкI дэдэ­хэри щыIэх. ЗэкIэри Тхьэ Iоф. Псэогъур зычIэунэкIэ, гукъэ­кIыжь фабэ къыпфигъэнагъэмэ, Алахьэм уфелъэIужьы, ори узфэлъэIожьы.

Сытхэу сыщысзэ, сыкъэпшъи, зызесэгъэкIым, сшъхьэ къихьэгъэ усэм, къэстхырэм пыдза­гъэу, нэIуасэ шъуфэсэшIы:

КъэкIорэ мафэри ошIу Сабыеу укъэхъуи, Iэтахъо ухъугъ. НыбжьыкIэ дахэуи Пшъашъэмэ уахад. Уахади умыдэхъугъ, Уахатхъуи сыупхъотагъ. Уиунэ сыщыхъупхъагъ, УиIанэ сыщыбгъэтхъагъ. Псэогъу хьалэл усфэхъуи, ШIулъэгъуи, гукIэгъуи къыстепхъуи, Гумэхэ закъоу сиIагъэр — Гъэрэу сигъашIэм сIыпхыгъ. Хэта нахьыбэ зыштагъэр? Хэта нахьыбэ зытыгъэр? ГушIухэм зэдырагъаштэу, ГушIохэу зэфэхыягъэхэмэ? Синэпэеплъхэр сэгъашIох, Гупшысэ сакъхэр сэгъазэх, СигукъэкIыжьхэр сиIэшIух, КъэкIорэ мафэри ошIу.

Лъфыгъэхэм уакъыкъонэжьы, яшIулъэгъуи укъеухъумэ, ау а сабый хъупхъэхэр къыозытыгъэр гум щыгъупшэрэп, фэзэщы, фэлъаIо, фэныкъу. Ар зыми пщигъэгъупшэрэп. Апэрэ илъэс­ныкъом, зыгорэ сшхынэу си­лагъэ къислъхьагъэмэ, сыкъыкIащтэу, апэ зыфислъхьэщтыгъэр сщыгъупшагъэу, ащи къы­­фэсштэнэу сежьэщтыгъэ. Зэрэ­симыIэжьыр гум чъыIэ-чъыIэу къызихьажькIэ, сышхэным ычIы­пIэкIэ, нэпс щыугъэм сиукIыщтыгъэ. Зыгорэ сыгу къеуагъэ­мэ, е зыгорэм сигъэгушIуагъэ­мэ, дэзгощынэу зэсхьылIэжьыщтыгъэ псэогъур сыгу къилъа­дэщтыгъэ. Ау ащ бэрэ сиIыгъы­щтыгъэп, шIэхэу сихэукъоныгъэ зыдэсшIэжьыщтыгъэ, чэ­фынчъэгъэ-чъыIагъэм сиубытыжьыщтыгъэ.

Хэтрэ цIыфи ишъхьэгъусэ гу щифэнэу, фэсакъынэу, ягуфэ­бэныгъэ ящыIэныгъэ лъигъэкIо­тэнэу сафэлъаIо! НыбжьыкIэ купхэу ар икъу фэдизэу къызгурымыIохэу, ор-сэрым хэмыкI­хэу, зэнэкъокъуныгъэр зикIасэхэм сялъэIу зыхамыгъэукъо­нэу. ЩыIэныгъэр кIэкIы, шIэхэу укъы­бгынэн ылъэкIыщт. Гуфэ­бэныгъэ-гукIэгъуныгъэм урылэ­жьа­гъэмэ, сыд угу къэкIыжьыгъэми, узфэрэзэжьыщт. Зы тIы­сыгъокIэ, зы тхэгъукIэ уигъа­шIэ зыдэбгъэшIэгъэ цIыфым идахэрэ ишIурэ птхышъущтэп, арыти, сэ сигукъэкIыжьхэм IэгушъуитIукIэ сахэIэбагъ.

Алик лъэш дэдэу сыфэраз

Янэ-ятэхэр ыгъэшIонхэу, ыгъэрэзэнхэу, иунагъо къыу­хъумэнэу, иIахьыл гупсэхэр, иныбджэгъухэр ыгъэлъэпIэнхэу, гъунэгъу-чылэгъухэм яшIушIэным пае къэхъугъагъэмэ — ыгъэцэкIагъ. Ежь ышъхьи щыгъупшагъэп, ау ишIуагъэ зэригъэкIышъущт цIыфым фыщыIагъ. IэнэкI-гунэкIэу шъхьэгъусэм дунаим укъытыримынагъэу, уихъяри уикъини къыбдигощыгъэхэмэ, шъхьэгъусэ гущыIэм фэшъыпкъагъ. ИлъэсипшI пчъа­гъэкIэ сызэIэбэкIыжьмэ, сипшъэ­шъэ унэ цIыкIу къызэунэкIым, къисынэгъэгъэ кIэлабэмэ сафызэригъэплъэкIыжьыгъэп. СызыфызэплъэкIыжьэу сыгу зидахэ къинагъэр ежь сипсэогъугъэм ихъулъфыгъэ шъуашэ дахэ зэ­рэзэрихьагъэмрэ илIыгъэ напэ къызэриухъумагъэмрэ. Тхьэ лъа­пIэм уфелъэIужьмэ, псапэ. Идахэ пIожьыныр тефэ. Джары, непэ гъэзетым сыкъэтхэнэу сыгу къызфысиIуагъэр. Ситхыгъэ ныбжьыкIэгъум фэгъэхьыгъэ сатырхэмкIэ къезгъэжьагъ, икIэухым бэмышIэу стхыгъэ усэм­кIэ къэсэухыжьы. Ары! Сыдрэ пэубли кIэух иI. ЩыIэныгъэри ащ фэд.

Сыщэгъы уисын пашъхьэ ШIушIэн шэным сиIыгъэу, Хъяры гухахъор нэхъоеу, Къин гукъаом сыпекIоу, Сызигъусагъэр — шъхьэгъус. СигушIо упэгушIожьэу, Сигъуаджэ уриджэмакъэу, Упкъэу пытэ псэогъоу СигъашIэ сфэбгъэшIэтыгъ. Джы усиIэжьэп — сэщыIэ, Гур мэгумэкIы — мэхьапщэ, «Уиунэ» Тхьэшхом сыкъе­щэ, Уисын пашъхьэ сыщэгъы. Хэти щыIэщтэу аIо, ЦIыфхэм агу елъыфэ. СигукъэкIыжьхэр макIэп. Сишъэф-гумэкIхэр нэкIхэп. Уимэфэ дыджы имашIо Сыхэстыхьагъэп, сагъашIо, Ау щыIэныгъэр макIо, Бзэнчъэ-гугъэнчъэу, чэфынчъэ-чъыIэу.

Хъут (Хьэшхъуаныкъо) Сар. къу. Адэмый.