Адыгэ Республикэм иминистрэхэм я Кабинет изэхэсыгъоу Адыге­им и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат тхьамэтагъор тыгъуасэ зыщы­зэри­хьа­­гъэм илъэсищ благъэм республикэм со­циальнэ-экономикэ хэ­хъо­ныгъэу ышIын ылъэ­кIыщтхэм щатегущыIагъэх.

Зэхэсыгъом доклад шъхьаIэр къыщишIыгъ Адыгэ Респуб­ликэм экономикэ хэхъо­ны­гъэм­рэ сатыумрэкIэ иминистрэ игуа­дзэу Былымгъот Ибрахьимэ. Ащ зэрэхигъэунэфыкIы­гъэмкIэ, мы илъэсым ия 2-рэ квартал къыщегъэжьагъэу коронавирусым ыпкъ къикIыкIэ шэпхъэ гъэнэфагъэхэм зэра-те­хьэгъагъэхэм республикэм иэко­номики, исоциальнэ лъэныкъуи яхэхъоныгъэ къызэтыраIэжагъ. Апэрэ чэзыоу ащ зэрар зэрихыгъэхэр сатыушIыныр, цIыфхэм ягъэшхэнрэ фэIо-фа­шIэхэм язэхэщэнрэ афэгъэзэгъэ организациехэр, псэолъэшIы­ныр, туризмэр ары. Джащ фэдэу цIыфхэм хахъоу яIэри къеIыхыгъ. Ау кризисым къыхэ­кIыжьыгъэнымкIэ амалэу зэ­рахьагъэхэм ыкIи шэпхъэ гъэ­нэфагъэхэм зэратекIыжьхэрэм къахэкIэу зигугъу къэтшIыгъэ пIалъэм экономикэр цIыкIу-­цIыкIузэ зыпкъ иуцожьыщт.

Урысые Федерацием ишъо­лъыр хэгъэгум иэкономикэ иIахьэу хишIыхьэрэр анахьэу къызыщылъагъорэр пстэумкIи регион продуктэу (ВРП) къы­хьыжьырэр ары. Адыгэ Рес­пуб­ликэм экономикэ хэхъоныгъэм­рэ сатыумрэкIэ и Минис­терствэ къызэритыгъэмкIэ, 2018-рэ илъэсым Адыгэ РеспубликэмкIэ ВРП-р сомэ миллиарди 108,4-рэ хъугъэ.

ВРП-м зэрэхахъорэмкIэ Адыге­ир Урысыеми, Къыблэ федеральнэ койми ахэхьэрэ шъолъырхэм апэ ишъыгъ. 2019-рэ илъэсым Адыгэ Республи- кэм сомэ миллиарди 113,9-рэ зыосэ продукт къыщахьыжьынэу рахъухьэ. 2018-рэ илъэсым егъэпшагъэмэ, ар проценти 102,2-кIэ нахьыбэщт. 2018-рэ илъэсым Адыгеим и ВРП ана­хьэу къизыгъэкъугъагъэхэр про­мышленностыр, сатыур, мэкъу­мэщыр ары.

2020-рэ илъэсым ВРП-р проценти 3-м ехъукIэ къеIыхынэу къырадзэ. Ар зэпхыгъэр коронавирусым зыкъызэриштагъэр ары. ТапэкIэ республикэми, хэгъэгуми яэкономикэ зыпкъ зэриуцожьыщт шIыкIэр бэкIэ зэлъытыгъэщтыр зэпахырэ узымкIэ Iофхэм язытет хъущтыр ары.

2021-рэ илъэсым къыщегъэ­жьагъэу тIэкIу-тIэкIузэ экономикэр зэтеуцожьынэу къаIо. Кризисым пэшIуекIогъэнымкIэ амалэу зэрахьагъэхэр экономикэ хэхъоныгъэу яIагъэр 2023-рэ илъэсым нэс къызэте­гъэ­нэжьыгъэным фэIорышIэщтых.

Зэхэсыгъом зэрэщыхагъэунэфыкIыгъэмкIэ, 2020-рэ илъэсым иапэрэ мэзи 8 промышленнэ производствэм ииндекс Адыгэ РеспубликэмкIэ проценти 106,3-рэ хъугъэ. 2021 — 2023-рэ илъэсхэм промышленнэ про­изводствэм ииндекс мэкIэмакIэзэ хэхъощт. 2019-рэ илъэ­сым елъытыгъэмэ, 2023-рэ илъэсым проценти 9,8-кIэ ащ къыхэ­хъощт.

Мэзи 8-м къыкIоцI псэолъэшIынымкIэ IофшIэнэу агъэцэкIагъэр процент 21,6-кIэ къеIы­хыгъ. 2019-рэ илъэсым ищылэ мазэ къыщегъэжьагъэу ишы­шъ­хьэIу нэс сомэ миллиард 11,7-рэ ар хъугъэ, псэолъэ квад­рат метрэ мини 139,4-рэ атыгъ.

Экономикэм анахьэу хэхъоныгъэ езыгъэшIыхэрэм ащыщ инвестициехэр. 2019-рэ илъэсым Адыгэ Республикэм икапитал шъхьаIэ сомэ миллиард 42,4-рэ хъурэ инвестициехэр къыхалъхьагъэх. 2020-рэ илъэсым капитал шъхьаIэм сомэ миллиард 36,95-рэ къыхалъхьанэу рахъухьэ. 2019-рэ илъэ­сым егъэпшагъэмэ, ар процент 83-рэ зэрэхъурэр.

Адыгэ Республикэм мэкъу­-мэщымкIэ и Министерствэ къы­зэритыгъэмкIэ, 2020-рэ илъэсым сомэ миллиард 25,8-рэ зыосэ продукцие Адыгэ Рес­публикэм имэкъу-мэщ къыща­хьыжьыщт. БлэкIыгъэ илъэсым егъэпшагъэмэ, ар про­центи 102,4-рэ хъущт.

Предпринимательствэ цIы­кIум­рэ гурытымрэ зязыгъэу­шъомбгъущт Iофтхьэбзэ заулэ республикэм щызэрахьэ. Гущы­Iэм пае, 2020-рэ илъэсым иапэ­рэ мэзибгъу къыкIоцI чIыфэт компаниеу «Адыгэ Республикэм ипредпринимательствэ IэпыIэгъу къыфэхъурэ Фондым» сомэ миллион 402-рэ хъурэ чIыфи 159-рэ предпринима­тельствэ цIыкIумрэ гурытымрэ афэгъэзагъэхэм къаритыгъ.

Республикэм и ЛIышъхьэ до­кладым къытегущыIэзэ хигъэу­нэфыкIыгъ зэпахырэ узым нахь макIэу экономикэми цIыфхэми зэрар арихыным анаIэ тырагъэ­тыныр республикэм ипащэхэм япшъэрылъ шъхьаIэу зэрэщытыр. Санитар-эпидемиологие шапхъэхэр къыдалъытэзэ, предприятиехэм яIофшIэн зэхащэнэм мэхьанэшхо иI.

«Производствэр къызыще­Iыхын ылъэкIыщт лъэныкъохэр ары тиIофшIэн нахь зыщыдгъэлъэшын фаер. Предприя­тиехэм ялIыкIохэм тырягъусэу Iофыгъоу къэуцухэрэр зэшIотхы­щтых, бизнесменхэмрэ тэрырэ къиныгъоу щыIэхэм ядэгъэзыжьынкIэ амалхэм талъыхъущтых», — къыIуагъ КъумпIыл Мурат.