Республикэ общественнэ движениеу «Адыгэ Хасэм» игъэцэкIэкIо куп изэхэсыгъо лъэпкъым илIыхъужъхэм ятарихъ нахьышIоу зэгъэшIэгъэным щытегущыIагъэх.

ЗэлъашIэрэ археологэу, Адыгэ Рес­публикэм культурэмкIэ изаслуженнэ IофышIэу Тэу Аслъан къызэриIотэжьыгъэу, 2009-рэ илъэсым шэкIогъу мазэм Москва археологхэр къикIыгъагъэх. КъэзэныкъоякIэ хэгъуашъхьэм итыгъэ Асран Iуашъхьэм зетIэхэм, пхъэмбаим дэлъыгъэх лIыхъужъым ихьадэ щыщ къупшъхьэхэр.

Анахьэу тшIогъэшIэгъоныгъэр ижъы­рэ къэбархэм зэрахэлъэу, тыжьын къашыкъыр, къошын кIэракIэр, сэшхор, къамэр, хъулъфыгъэ Iэпэщысэхэр, штаукIыр пхъэмбаим зэрэдэлъыгъэхэр ары.

Асран адыгэ зэолI бланэу щытыгъ. Я XIV-рэ лIэшIэгъум монголхэм язаозэ лъэпкъым ичIыгу къэзыухъумагъэхэм, лIыгъэ зезыхьагъэхэм ащыщыгъ. Асран лIыхъужъэу зэфэхым, Iуашъхьэм иза­къоу щагъэтIылъыжьыгъ.

— Асран лъытэныгъэу фашIыщтыгъэр ащ къеушыхьаты, — зэдэгущыIэгъур лъегъэкIуатэ Тэу Аслъан. — Зы хьадэ нахь Iуашъхьэм чIалъхьагъэп.

Краснодар псыубытыпIэм ычIэгъ хъу­гъэ Асран Iуашъхьэр. ЛIыхъужъым ихьадэ чIыпIэ хэхыгъэ къыфагъоти, лъэпкъ шэн-хабзэхэм адиштэу агъэтIылъы­жьыгъ. ТхьэлъэIу зыщашIыгъэ зэхахьэм Адыгэ Хасэм хэтхэр, динлэжьхэр, Теуцожь районым, Адыгэкъалэ ащыпсэухэрэр, ныбжьыкIэхэр бэ хъухэу хэлэжьагъэх.

Адыгэ Хасэм итхьаматэу ЛIымыщэкъо Рэмэзан, археологэу Тэу Аслъан, Хасэм хэтхэу Къуижъ Къэплъан, Бэгъушъэ Алый, Хъот Юныс, Болэкъо Аслъан, ЦIыкIушъо Аслъан, шIэныгъэлэжьэу Къуе­къо Асфар, нэмыкIхэри къэгущыIагъэх. ЛIыхъужъыр КъэзэныкъоякIэр зыщыпсэущтыгъэ чIыпIэм пэмычыжьэу зэрагъэтIылъыжьы­гъэм мэхьэнэ гъэнэфагъэ иI.

— Лъэпкъым илIыхъужъхэм афэгъэхьыгъэ зэхахьэхэр нахьыбэрэ зэ­хэтщэщтых, — къытиIуагъ ЛIымыщэкъо Рэмэзан. — Тарихъыр нахьышIоу зэдгъэшIэщт, лIэужхэм язэпхыныгъэ­хэр дгъэпытэщтых.

Асран Iуашъхьэм ылъапсэ псыр кIэрыт зэхъум, республикэм ихэбзэ къулыкъу­шIэхэр кIэщакIо фэхъухи, археологхэу Москва къыращыгъэхэм Тэу Аслъан гъусэ афэхъугъ. Игъом Iуашъхьэм зэре­тIагъэхэм ишIуагъэкIэ лъыхъужъым ихьадэ, тарихъ пкъыгъохэр къагъотыжьыгъэх.

Асран ихьадэ зыщагъэтIылъыжьыгъэ гъэхъунэр зэгъэфэгъэным, къабзэу щытыным фэгъэхьыгъэ Iофыгъохэр Адыгэ Хасэм зэрихьащтых. Узыгъэгъо­зэрэ нэрылъэгъу IэпыIэгъухэр зэхэщэкIо ку­пым ыгъэпсыщтых. ЛIыхъужъым ехьылIэгъэ къэбархэр чIыпIэ хэхыгъэм щытыратхэщтых.

ЛIыхъужъхэр гъашIэм щытэгъэлъапIэх, щысэ атетэхы. ЛIыгъэу зэрахьагъэмкIэ къытхэтых.

ЕмтIылъ Нурбый.