Хыныгъошхом фежьэнхэкIэ къэнагъэ щымыIэу тигъэзет къидгъэхьэгъагъ Теуцожь районым къыщыдгъэхьазырыгъэгъэ тхыгъэу «Ягубгъохэр зэ­гъэфагъэх, ялэжьыгъэхэр бэгъуагъэх» зыфиIорэр. Нэужым тиныб­джэ­гъухэм ащыщ къытиIогъагъ чэтыжъыехэр бжыхьэм зэралъытэ­жьы­рэр.

Тэри ар тымышIэу щытыгъэп. Ауми, районым испециалистхэм тырягъусэу хъызмэтшIапIэхэм тазыхахьэм, хьэ ыкIи коц хьэсэ дахэу, къэгъагъэ хъугъэ тыгъэгъэзэ ыкIи натрыф хьэсэшхохэу зы уцыжъ гори зыхэмытхэр зытэлъэгъум, механизаторхэм лэжьыгъэшхо къызэрахьыжьыщтым уехъырэхъышэжьынэу щытыгъэп ыкIи тыхэукъуагъэп. Хыныгъошхор бэшIагъэ заухыгъэр, хыпкъхэри агъэкъэбзэжьыгъэх, ажъожьыгъахэх. Гъэтхасэхэм яIухыжьыни нахьыбэм аухыгъэшъ, ягу­хэлъхэр къазэрадэхъугъэм, ыпэ­рэ илъэсхэм ялъытыгъэмэ гъунэпкъакIэхэр зэраштагъэм фэшI ягушIуагъо адэдгощызэ, ягъэхъагъэхэр зыфэдэхэр къедгъэIотагъэх районым мэкъу-мэщымкIэ игъэIорышIапIэ ипащэу ХьэдэгъэлIэ Мэджыдэ.

Коцыр

— ГъэрекIобжыхьэ лэжьы­гъэу етпхъыгъагъэр гектар 16392-рэ, — икъэIотэнхэр къырегъа­жьэ Мэджыдэ. — Ащ щыщэу коцымрэ хьэмрэ зытетхыжьыгъэр гектар 14315-рэ. ГъэрекIо а пчъагъэр зыфэдизыгъэр 12797-рэ.

Бжыхьэ лэжьыгъэ гектар 14315-у Iутхыжьыгъэм изы гектар центнер 47,8-рэ къитхы­жьыгъ, — ипсалъэ лъегъэкIуатэ тигущыIэгъу. — ГъэрекIо гектар телъытэу къэтхьыжьыгъагъэм а пчъагъэр центнерипшI фэдизкIэ нахьыб, зэкIэмкIи рагъэо­лIэжьыгъэр тонн 68378-рэ. Ари гъэрекIо къэтхьыжьыгъагъэм тонн 20-м ехъукIэ нахьыб. ТигущыIэгъу къызэриIуагъэмкIэ, зигугъу къэтшIыгъэ гъэ­хъэ­гъэшIухэм якъэкIуапIэр чы­лэп­хъэ лъэпкъышIухэр щыIэхэ, техникэ бэлахьхэр яIэхэ, чIыгъэшIухэр къызфагъэфедэхэ, механизаторхэр чIыгум егугъу­хэзэ дэлажьэхэ зэрэхъугъэхэр ары. Ащ фэшыхьат коц гектар 12394-у яIагъэм изы гектар центнер 49-рэ фэдиз къызэрэрагъэтыгъэр. Ыпэрэ илъэсым елъытыгъэмэ, ари центнери­пшIыкIэ нахьыб. Джащ фэд, хьэ гектар 1921-у Iуахыжьыгъэ­ми изы гектари центнер зау­лэкIэ нахьыбэу къырагъэтыгъ.

Рапсыр

ГъэрекIо рапсыр районым щызылэжьыгъэхэр хъызмэтшIэпIищ — фирмэхэу «Адыгейскэр», «Синдика-Агрор» ыкIи фермерэу Пэнэшъу Мурат зи­пащэр. АшIэгъагъэр гектар 1219-мэ, мыгъэ Iуахыжьыгъэр гектар 2077-рэ. ГъэрекIо гектар пэпчъ центнер 15 нахь къырамыхыжьыгъагъэмэ, мыгъэ гектар телъытэу центнер 23-рэ районым къыщырахыгъ, тонн 4783-рэ къыщахьыжьыгъ.

Гъэтхэсэ лэжьыгъэри агъэбэгъуагъ

— Натрыфыр районым имеханизаторхэм гектар 1258-м ащашIэгъагъ. Дэгъоуи дэла­жьэ­хэзэ агъэбэгъуагъ. Мы лъэ­хъаным зыпылъхэр лэжьыгъэу къа­гъэкIыгъэр кIэзыгъэ фэмы­хъоу Iухыжьыгъэныр ары, — яIофшIагъэхэм тащегъэгъуазэ ХьэдэгъалIэм.

Нафэ къызэрэтфэхъугъэмкIэ, непэ ехъулIэу къаIожьыгъахэр гектар 818-рэ. ГурытымкIэ гектар пэпчъ къырагъэтырэр уты­жьыгъэм телъытагъэу центнер 47-рэ. ХъызмэтшIапIэу районым итхэм ащыщэу натрыфыр ана­хьыбэу зышIэгъагъэр ыкIи зыщагъэбэгъуагъэр Джэджэхьаблэ щызэхащэгъэ фирмэу «Синдика-Агро» зыфиIоу Кушъу Рэ­мэзанэ зипащэмрэ Тыгъужъ Нурбый зиагроном шъхьаIэмрэ ары.

— Мы лъэхъаным а натрыф хьасэхэр щыIэжьхэп, — еIо Мэджыдэ. — ЗэкIэмэ апэуи, игъоми аIожьыгъахэх, лэжьы- гъэ дэгъуи къахьыжьыгъ, гектар пэпчъ центнер 60 фэдиз къырагъэтыгъ. Яхьамбархэм натрыф тонн 21-рэ ачIалъхьажьыгъ.

Джащ фэдэу натрыфыр зыщашIэгъагъэхэм ащыщых фирмэхэу «Агро-Юг» ыкIи «Прикубанский» зыфиIохэрэр. Апэрэм лэжьыгъэу щашIагъэр гектар 40, ятIонэрэм — гектар 70-рэ. Ау чъэпыогъум и 6-м ехъулIэу натрыфым икъэIожьын тIумэ язи ащыфежьэгъагъэхэп.

— Тэ тифермэхэми натрыф гектар 783-рэ Iуахыжьынэу щыт, — еIо гущыIэгъу къызфэдгъэхъугъэ районым иферемер­хэм япащэу Блэгъожъ Налбый. — Непэ ехъулIэу аIожьыгъэр гектар 383-рэ. Гектар пэпчъ къырахырэр центнер 15. МакIэ. Тэгугъэ нахь хьэсэ дэгъухэм тахахьэмэ къыхэхъонэу. Комбайнэхэм ауж итыхэу хыпкъхэри агъэкъэбзэжьых, диск онтэгъухэмкIэ чIышъхьашъор зэхаупкIатэ, бжыхьасэхэм япхъын фагъэхьазырыжьых.

Тыгъэгъэзэ гектар 6748-у ашIагъэми районым имеханизаторхэр дэгъоу дэлэжьагъэх ыкIи ыпэрэ илъэсхэм ялъытыгъэмэ, нахь агъэбэгъуагъ. Ащ фэшыхьат гектаришъэ горэ нахь къэмынэу зэрэIуахыжьыгъахэри, гектар пэпчъ центнер 21,4-рэ къызэрарагъэтыгъэри. Гу­рытымкIэ гектарым ащ фэдиз къырахыжьэу къыхэкIырэп.

— Тыгъэгъэзэ тонн мин 15 фэ­диз районым къыщахьы­жьыгъ, — къеIуатэ ХьэдэгъэлIэ Мэджыдэ. — Анахь лэжьы­гъэшхо къызщахьыжьыгъэхэм ащыщых ыпшъэкIэ зигугъу къэт­шIыгъэ фирмэу «Синдика-Аг­ромрэ» ОСП-у «Адыгейский» зыфиIорэмрэ. Апэрэм гектар 382-у иIагъэм щыщэу гектар 240-рэ щыIуахыжьыгъах, гектарым семчык центнер 25,6-рэ къыщырагъэтыгъ, ятIонэрэ хъыз­мэтшIапIэу Пщыдатэкъо Альберт зипащэм тыгъэгъэзэ гектар 332-у къыщаIожьыгъэм гектар телъытэу центнер 25,2-рэ къыщахьыжьыгъ, тонн 835-рэ ясклад чIалъхьагъ.

Районым щапхъыгъэ тыгъэгъэзэ гектар 6748-м инахьыбэр — гектар 5144-р зышIэ­гъагъэхэр, зыгъэбэгъуагъэхэр, Iузыхыжьыгъэхэри фермерхэр арых. Гектар пэпчъ центнер 21,6-рэ къырагъэтыгъ, тонн 11149-рэ къахьыжьыгъ. Фермерхэу Джармэкъо Аслъан, Афэунэ Исмахьилэ ащ шIокIыгъэх, гектар телъытэу центнер 30 къырагъэтыгъ. Лъащэкъо Руслъани, Уджыхъу Юсыфи, Пэ­нэшъу Мурати, нэмыкIхэми центнер 25 — 28-рэ къырахыгъ.

Джащ фэдэу мыгъэ хъызмэт­шIапIэхэм апхъыгъэгъэ гъа­жъоми, пынджыми, соеми, дэгъоу адэлэжьагъэх ыкIи Iуахы­жьыгъахэхэу хыпкъхэр агъэкъэ­бзэ­жьых, бжыхьасэхэр зэрэхалъхьащтхэм фагъэхьазырых.

Бжыхьэм чэтыжъыехэр къалъытэжьых

ИкIэухым тигъэзетеджэхэм ядгъашIэмэ тшIоигъор щыIэ­ныгъэм исыд фэдэрэ лъэны­къокIи районым зэхъокIыны­гъэшхохэр зэрэфэхъухэрэм имызакъоу, анахьэу мэкъу-мэщымкIэ, хэхъоныгъэшхохэр зэ­ришIыхэрэр ары.

Теуцожь районым мэкъумэщымкIэ игъэIорышIапIэ илъэ­сибгъо ипэщагъэу Пщыдатэкъо Сулейманрэ 2010-рэ илъэсым агроном шъхьаIэу щытыгъэ НатIэкъо Махьмудэрэ зэуп­чIыжьыгъэхэм фэдэу а гъэм лэжьыгъэ тонн 45216-рэ къызэрахьыжьыгъагъэм зэ­рэщыгушIукIыгъэхэр къытаIо­гъагъ.

Адэ 2020-рэ илъэсэу тызы­хэтым районым ичIыгулэжьхэм сыд фэдэ кIэуха хыныгъом фашIыгъэр? Тыгъэгъазэри, рапсыри, соери, нэмыкIхэри хэмытхэу, зернэ лэжьыгъэ тонн 75130-рэ къахьыжьыгъ. Ар ба, макIа? ИлъэсипшIыкIэ узэ­кIэ­Iэбэжьмэ зыщыгушIукIыщтыгъэхэ гъэхъагъэу яIагъэм тонн мин 30-кIэ нахьыбэу мыгъэ къы­зэрахьыжьыгъэр IофшIэгъэшхо къодыеп. Ар лIыхъужъныгъ. Ар зыпшъэ ифэгъэ лэ­жьакIохэм гъунэ зимыIэ щытхъур адэжь. Джары тэ «Ягубгъохэр зэгъэфагъэх, ялэжьы­гъэхэр бэгъуагъэх» тIозэ, гъэзетым къызкIидгъэхьэгъагъэр. Джыри механизатохэри, спе­циалистхэри, пащэхэри ащ къы­зэрэщымыуцущтхэр гъэнэфа- гъэ, гъунэпкъакIэхэр зэраштэщт­хэм щэч хэлъэп.

Ащ фэшыхьат къихьащт илъэ­сым игъэбэжъу лъэпсэшIу фэшIыгъэным зэрэфэлажьэхэрэр. Чэщи мафи районым игубгъо­хэм IофшIэныр ащыжъот, хыпкъ­хэр агъэкъэбзэжьых, бжыхьэ лэжьыгъэ зэрахыжьыгъэ чIыгур агъэушъэбы.

— Шъыпкъэ, зернэ тонн мин 75-рэ зыкIи районым къыщахьыжьыгъэп, — еIо Хьэдэгъэ­лIэ Мэджыдэ. — Гъэхъагъэхэм тарэгушхо. Тэгугъэ гъунэпкъа­кIэхэр тштэнхэуи. Джары ти­механизаторхэм уцуи тIыси зыкIямыIэр. Бжыхьэсэ гектар 13100-рэ хэтлъхьащт, хьэр — гектар 1540-рэ, коцыр — 9725-рэ, рапсыр — гектар 1830-рэ, етпхъыгъэр гектар 5500-рэ.

Нэхэе Рэмэзан.