Разведчик пхъэшагъ

БлэкIыгъэ зэошхом имашIо хэтыгъэ пэпчъ ыцIэ епIоныр епэсыгъ, ар етIани псэемыблэжь дзэкIолIэу е офицерэу щытыгъэмэ.

Купин Федор Николай ыкъор 1923-рэ илъэсым Адыгэ автоном хэкумкIэ станицэу Джаджэ къыщыхъугъ. Ау заор къызщежьэщтым дэжь къалэу Грознэм щыпсэущтыгъ ыкIи 1942-рэ илъэсым ащ ращи, дзэм ащагъ.

1942-рэ илъэсым игъэтхэпэ мазэ щегъэжьагъэу Федор Купиныр зэуапIэм Iухьагъ. Разведчикыгъ. Апэрэ зэо лъэбэ­къур псыхъоу Терек щишIыгъ, ащ ыужым, нэмыц техакIохэр Темыр Кавказым зырафыжьхэм, я 2-рэ Украинскэ зэуапIэм ия 5-рэ гвардейскэ-разведывательнэ ротэ хэфагъ.

Бэдзэогъум, 1944-рэ илъэсым Ф. Купиныр изэо ныбджэгъуитIу игъусэу псыхъоу Днестр зэпырыкIыгъ (исыкIыгъ) ыкIи пый мэхъаджэм ищэ машIо хэтэу тидзэкIолIхэм адэжь къэкIожьыгъ. ЗыфагъэкIогъэ пшъэрылъыр — «бзэгу» къыхьыныр — дэгъу дэдэу ыгъэцэкIагъ. Ащ фэдэ Iофышхо-къэгъотыныр зэрэзэшIуихыгъэм пае Купиным медалэу «За отвагу» къыфагъэшъошагъ. Ащ ыуж Карпат къушъхьэхэм пыим къыщидзыхьэгъэ партизан куп заулэ, а чIыпIэ хьы­лъэм къырищыжьыгъ, ащ къыхэкIэу Жъогъо Плъыжьым иорден къыратыгъ. ТичIыпIэгъоу Федор Купиныр ныбжьыкIагъэми, зэо шIыкIэхэм лъэшэу афытегъэпсыхьэгъагъ.

ШэкIогъум и 5-м, 1944-рэ илъэсым гвардейскэ дивизиер пыим текIуатэзэ Венгрием заор щылъигъэкIотагъ, псы­хъоу Тисэ техьагъэх. Пыим инэпкъыбгъу разведчикхэм зы чIыпIэ-пытапIэ щаубытыгъ. Пыир къаощтыгъ, ыгъэкIодынхэ имурадэу, ау тфэогъури зыкIэрадзыгъ, пыим чIэнэгъэшхо рагъэ­шIыгъ. Ау тэ тидесант чIыпIэ къин итыгъ — щэхэр аухыщтыгъ. Псыхъом зэпырыкIынхэ амал яIагъэп, пыим къуа­шъохэм щэр къатырипхъанкIэщтыгъ. Анахь хэкIыпIэ зыщыщымыIэм рядовоеу Ф. Н. Купинымрэ игъусэ разведчики­тIумрэ ежь-ежьырэу Iашэхэр ыкIи щэгынхэр тидесант рагъэгъотымэ зэрашIоигъор къаIуагъ. Къуашъор щэкIэ ыкIи пуле­метхэмкIэ аушъи, тидзэкIолIхэм джабгъу нэпкъымкIэ есыхэу рагъэжьагъ. Пыим ор къадишIэхыгъ. Псыхъом ыгу­зэгу нэсыгъэхэу къуашъор къыпхыраутыгъ, псыр къихьэу ыублагъ. КIоныр къяхьылъэкIы хъугъэ, ау Федор Купинымрэ игъусэ ныбджэгъухэмрэ лIыгъэ— гушхогъэ инэу ахэлъым ихьатыркIэ Iофыр гъэцэкIагъэ хъугъэ. Джаущтэу тидзэхэм — плацдармэм иухъумакIохэм – ахэ­хьажьхи, контратакэ заулэ зэкIадзагъ. Мы зэо чIыпIэм Федор Купиныр пый снарядэу къэуагъэм контузие ышIыгъ, ауми зэуапIэр къыбгынагъэп, автоматымкIэ, гранатхэмкIэ етIупщыгъэу пый дзэкIолI 40 фэдиз ыгъэкIодыгъ. Тиехэм чIыпIэу аубытыгъэм нахь зырагъэушъом­бгъугъ, Ф. Купиныр разведчик купым хэтэу джыри нэмыц гъэр къахьынэу кIуагъэх, псэемыблэжь тичIыпIэгъу разведчикэу Федор Купиным ышъхьэкIэ зы нэмыц офицеррэ дзэкIолI зытIурэ къыубытыгъ ыкIи къахьыгъ.

Заор зыщаухыщтым, Румынием итхэу ыкIи ВенгриемкIэ загъэзагъэу, гвардеец лIыбланэу Ф. Н. Купиныр пыим ыкIыбкIэ щыIэу къэгъотэкIо-лъыхъокIо купым хэтэу къырыкIуагъ, фашист генералыр къызIэкIагъэхьагъ. Идзэ пшъэрылъхэр чанэу, зафэу зэрэзэшIуихыгъэм апае джыри Хэгъэгу зэошхом иорденэу а I-рэ ыкIи я II-рэ шъуашэ зиIэхэр итынхэм къахэхъуагъэх.

ЛIыхъужъныгъэу ыкIи псэемыблэжьныгъэу зэрихьагъэм апае СССР-м и Апшъэрэ Совет и Президиум и Унашъо­кIэ гъэтхапэм и 24-м, 1945-рэ илъэсым разведчик лIэхъупхъэу Ф. Купиным а I-рэ гвардейскэ Звенигородскэ-Бухарестскэ Краснознаменнэ ошъогу-десант дивизиеу Суворовым иорден зыхьырэм идзэкIолI «Советскэ Союзым и ЛIы­хъужъ» цIэ лъапIэр къыфагъэшъошагъ.

1945-рэ илъэсым ыкIэм старшэ сержантэу, отделением икомандирэу Ф. Н. Купиныр дзэм къыхэкIыжьыгъ ыкIи къалэу Грознэм ыгъэзэжьыгъ, ащ ыужым, 1958-рэ илъэсым, игупсэ хэкум икъэлэ шъхьаIэу Мыекъуапэ къэкIожьи, илъэс заулэ шоферэу Iоф щишIагъ. Ау иуIагъэхэм ыкIи ипсауныгъэ зэщыкъуагъэ апкъ къикIэу IофшIэныр ыгъэтIы­лъыгъ. Ф. Купиныр союзнэ мэхьанэ зиIэ пенсионерыгъ, медалэу «За доблестный труд» зыфиIорэр В. И. Лениныр къызыхъугъэр илъэси 100 зыщыхъугъэмкIэ къыфагъэшъошагъ. НыбжьыкIэхэм япатриотическэ пIуныгъэ гъэлъэшыгъэнымкIэ Iофышхо ылэжьыгъ Федор Купиным. ФэлъэкIыфэ къалэм дэт еджапIэхэм зэхащэрэ Iофтхьабзэхэм чанэу ахэлажьэзэ къырыкIуагъ, зэо илъэс фыртынэхэр зыфэдагъэхэр, пыим утекIоным лIыгъи щэIагъи зэрищыкIэгъагъэр, зэо ныбджэгъухэр зыфэдагъэхэр IупкIэу ныбжьыкIэхэм афиIуатэщтыгъ, ежь ышъхьэ­кIи щысэтехыпIагъ.

Масхьуд

ШъхьакIумыдэ Масхьуд Нухьэ ыкъор къуаджэу Пэнэхэс 1916-рэ илъэсым къыщыхъугъ. Къоджэ еджапIэм щеджагъ, ащ ыуж колхозым Iоф щишIагъ, ичIыгу гупсэ пхъэшъхьэ-мышъхьэ чъыгхэр къыщигъэкIыщтыгъэх.

Масхьудэ бэдзэогъум, 1941-рэ илъэсым зэуапIэм Iухьагъ. Я 690-рэ дзэ Лужскэ Быракъ Плъыжь истребитель-противотанковэ артиллерийскэ полкым хэтэу тикъэлэ шъхьаIэу Москва къыухъу­магъ. Ржевскэ дэжь щызэуагъ, Ленинград къэдзыхьагъэр пхыричыгъ, къалэхэу Псков, Новгород, Ригэ, нэмыкIхэр, къо­джагъохэр шъхьафит ышIыжьыгъэх.

Щылэ мазэм и 19-м, 1944-рэ илъэсым тидзэхэм Псков дэжь къыщаухъурэигъэ гитлеровцэхэм зызэрадзэжьыщтыгъ. ШъхьакIумыдэ Масхьудэ зы щэ ымыгъэ­кIодэу, мыохъоу, лагъымэдз батареер ыгъэкIодыщтыгъ. Заохэзэ, фашистхэм ащыщ горэ тисоветскэ офицер къытебэнагъ, ШъхьакIумыдэр ащ ыпшъэб автомат лъэбымкIэ къеуагъ, етIанэ ар гъэрэу къыштагъ. ЛIыгъэу мы заом щызэрихьагъэм пае я III-рэ шъуашэ зиIэ Щыт­хъум иорден къыратыгъ.

Псков хэкум итхэу псэупIэхэу Соловьи ыкIи Кузнецово аштэхэзэ, пыим ыкIыбкIэ къакIуи, Масхьудэ автомат машIор къышIыгъ, куохьаушхо пыир хидзагъ. Фашистхэр зэбгырылъэтыгъэх ыкIи тиротэ чIэнагъэ горэ имыIэу мы къуа­джэхэр ыштагъэх. Адыгэ кIалэм идзэ тын джыри Щытхъум иорденэу я II-рэ шъуашэ зиIэр къыгохъуагъ. Ащ ыужкIэ разведчик купым ипащэу агъэнэфэщт ШъхьакIумыдэр пстэуми апэу псэупIэу Тютица, Новгород дэжь, дэхьагъ, IэрыIыгъ пулеметымкIэ нэмыц 11 зэтыриукIагъ. Пыир зэкIафэзэ, Масхьудэ шхончкIэ станковэ пулемети 4 ыгъэкIодыгъ.

СССР-м и Апшъэрэ Совет и Президиум и УнашъокIэ шышъхьэIум и 19-м, 1955-рэ илъэсым М. Н. ШъхьакIумыдэм къэралыгъо тын лъапIэу — Щытхъум иорденэу а I-рэ шъуашэ зиIэр къыфагъэшъошагъ. Адыги, урыси, къэндзали, къумыкъуи, украинци, белоруси, нэмыкIи зэгъусэхэу фашистхэр тикъэралыгъо­шхоу СССР-щтыгъэм рафыжьыхи, щыIэкIэ тынчым, гупсэфым къыфэкIуагъэх. ЦIыф лъэпкъхэм язэкъошныгъэ— ныбджэгъуныгъэ заом текIуагъ.

Зэо ужым ШъхьакIумыдэ Масхьудэ Нухьэ ыкъор Краснодар краимкIэ Крымскэ районым ит поселкэу Винограднэм щыпсэугъ, илъэсыбэрэ совхозым ибригадирыгъ ыкIи отделением ипарторгыгъ. Фронтовикыр зипэщэгъэ бригадэр сов­хозымкIэ анахь дэгъугъ. Сэнашъхьэр зэрагъэбэгъуагъэм пае Масхьудэ Октяб­рэ революцием иорден, медалхэу «За трудовую доблесть», «В ознаменование 100-летия со дня рождения В. И. Ленина» зыфиIохэрэр къыфагъэшъошагъэх.

Заом ыкIи IофшIэным яветеранэу ШъхьакIумыдэ Масхьудэ щэIэфэ игупсэ коллектив зэпхыныгъэ дыриIагъ, цIыфхэр икIэсагъ, ежьми шъхьэкIафэ къыфашIыщтыгъ. 1971-рэ илъэсым, бжы­хьэм, хьы­лъэу зысымэджэгъэ уж, идунай ыхъо­жьыгъ. Ау Масхьудэ фэдэу псэемыблэжьэу Хэгъэгур, чIыгур, цIыфхэр заом щызыухъумагъэхэр тщыгъупшэхэрэп.

Дзэ фельдшерыгъ

Медицинэ къулыкъум имладшэ лейтенантэу Хьаткъо Щэбан Теуцожь ыкъор шышъхьэIум и 21-м, 1920-рэ илъэсым Адыгэ автоном хэкумкIэ къуаджэу Хьаку­рынэ­хьаблэ къыщыхъугъ. Ятэу Теуцожьрэ янэу Цацэрэ чIыгулэжь мэкъумэщышIагъэх. 1942-рэ илъэсым ныр лIагъэ. ЕджапIэр къызеухым, Щэбан Мыекъопэ фельдшер-мамыку еджапIэр къыухыгъ.

Мэкъуогъум и 23-м, 1941-рэ илъэсым Хьаткъо Щэбанэ ежь ишIоигъоныгъэкIэ зэуапIэм Iухьагъ. Мэкъуогъум 1941-м щегъэжьагъэу гъэтхапэм 1942-рэ илъэсым нэс Щэбанэ ТыгъэкъохьэпIэ зэуапIэм ия 3-рэ щэрыокIо батальон хэтэу зэуагъэ. Дзэ фельдшер ныбжьыкIэм заом иапэрэ мафэхэм къащыублагъэу щтэр зымышIэу, зыхэт дзэкIолIхэмкIэ гукIэгъушхо зыхэлъ медицинэ IофышIэу, зисэнэхьат тегъэпсыхьагъэу зыкъигъэлъэгъуагъ.

ТыгъэкъохьэпIэ зэуапIэу Хьаткъо Щэбанэ зыхэтыгъэр зэо хьылъэхэр къы­зэринэкIызэ къызэкIакIощтыгъ. Абдзэхэ кIалэм зифэныкъуагъэ пэпчъ медицинэ IэпыIэгъу ригъэгъотыщтыгъ. Зыхэтыгъэ­хэр, зэIазэщтыгъэхэр ежь фэдэ, илэгъу дзэкIолIхэр арыгъэ, ау уIагъэхэу зыпсэ рыджэгужьхэрэм анэгу кIэплъэгъоягъэ, ахэм хьадэгъущэм къатырищэгъэ шъобж­хэр щэчыгъоягъэх, хьазаб шъыпкъэм хэтыгъэх: куощтыгъэх, щэIущтыгъэх, яакъыл щыуапэщтыгъ. Ателъ уIагъэхэри хьылъэ дэдагъэх. Зыгу кIодыгъэ дзэкIолI уIуагъэхэм ялъэIу Хьаткъо Щэбан бэрэ зэхихэу къыхэкIыгъ: «…Дружок, при­ончь меня, я без рук и без ног…» Щэбанэ ежьми лIыгъэ къызхигъэфэн, зэIэзэрэ дзэкIолIхэми агу зыгорэущтэу къыдищэен фэягъэ. Ащ бэкIэ нахь псынкIагъ Iашэ пIыгъэу пыим уеоныр, упэшIуекIоныр. Ауми идзэ пшъэрылъ а хьын-хьылъэр ыщэчын фаеу ышIыщтыгъэ.

Къулыкъур хьылъэу лъыкIуатэщтыгъ. КъыхэкIыгъ охътэ пIалъэхэр ежь Щэбанэ Iашэр ыIыгъэу пыим пэшIуекIомэ ыукIызэ, тидзэкIолI уIагъэхэр къыгъэнэжьхэу. Джащ фэдэ заохэм ащыщ ежьри гъэтхапэм, 1942-рэ илъэсым къыщауIагъ. Казань госпиталым къызыщеIэзэхэ уж Сталинград зэуапIэм абдзэхэ кIэлэшIур агъэкIуагъ. Дзэ фельдшерэу Хьаткъом бэрэ уIагъэхэр медсанбатым ыгъэкIуа­тэщтыгъэх, джащ фэдэ такъикъхэм чIыпIэ къинхэми арыфэхэу хъугъэ, иуIагъэхэми, ежьми хьадэгъур къаготэу — пыим иатакэхэр зэпымыухэу, бомбэхэр къатыритакъоу, щэр ощхэу къатырипхъэу. Щэбанэ операциехэми ачIэтын фаеу хъущтыгъэ, ахэр хирургхэм пыим ибомбежкэ хэтхэу ашIыщтыгъэх, нэ­мыкI хэкIыпIэ гори яIагъэп.

Хьаткъо Щэбанэ къэлэ-лIыхъужъэу Сталинград идэпкъхэм адэжь лIыгъэ-псэемыблэжьныгъэ хэлъэу щызэуагъ. Ащ уIагъэхэу зыпсэ къыгъэнэжьыгъэхэр къэлъытэгъуай. Ахэр нэбгыри 100 пчъа­гъэ мэхъух. ЯтIонэрэу, Сталинград къыу­хъумэзэ, джыри Iоныгъом и 20-м, 1942-рэ илъэсым къауIагъ. Ыпэрэм фэдэу еIэзагъэх, зэрэхъужьыгъэм тетэу зэуапIэм джыри Iухьажьыгъ.

Апэрэ Белорусскэ зэуапIэм Iутэу Хьаткъо Щэбанэ Белоруссиер, къалэхэу Мозырь, Минск, Брест шъхьафит ешIыжьых.

Чъэпыогъум 1944-рэ илъэсым исэмэгу лъакъо хьылъэу къауIагъ, госпиталым чIэфагъ. Зэрэхъужьыгъэм лъыпытэу заом Iухьажьыгъ, нэмыц-фашист техакIохэм къэралыгъо зэфэшъхьафхэр къаIэпызыхыжьыгъэхэм ащыщ.

Фашист Германием къытишIылIэгъэгъэ заор аухыгъ. Хьаткъор джыри я 98-рэ дивизием ПВО-мкIэ хэтэу, санитар взводым икомандирэу ТыгъэкIокIыпIэ Чыжьэм агъакIо, ащ заохэу япон техакIо­хэм къыташIылIэгъагъэхэм 1945-рэ илъэсым шышъхьэIум и 9-м къыщегъэ­жьагъэу Iоныгъом и 3-м нэс ахэлэжьагъ.

ЛIыгъэу, щэIагъэу, псэемыблэжьныгъэу Хэгъэгум пае заохэм къащигъэлъэ­гъуагъэм осэшIу къыфашIыгъ, Хьаткъо Щэбанэ зэо орденхэр — Жъогъо Плъы­жьыр, Хэгъэгу зэошхом иорденэу я II-рэ шъуашэ зиIэр, медальхэу «За оборону Сталинграда», «За победу над Германией», «За победу над Японией» зыфиIохэрэр къыфагъэшъошагъэх. Хэгъэгум ишъхьафитныгъэ, мамырны­гъэм, рэхьатныгъэм яухъумакIоу Хьаткъо Щэбанэ икъуаджэу Хьакурынэхьаблэ къэкIожьыгъ, псауныгъэм икъэухъумэнкIэ район отделым ипащэу ыкIи мы лъэныкъомкIэ нэмыкI IэнатIэхэр иIэхэу Iоф ышIагъ. Ишъхьэгъусэу Мамырхъанрэ ежьыррэ унэгъо гупсэф дахэ зэдашIагъ, ялъфыгъэхэр дэгъоу апIугъэх, ахэм апхъу, акъохэри цIыфышIух, цIыф зафэ хъугъэх, унагъохэр ашIагъэх, сабыйхэр апIух.

Джащ фэдэ зэо гъогу къыкIугъ дзэ фельдшерэу Хьаткъо Щэбанэ. Ухэтми, лIым илъэуж урыплъэжьмэ, цIыфыгъэм укъыфегъэущы, узыфегъэсакъыжьы, узэрегъэплъыжьы.

Младшэ лейтенантэу Шатило Ким

ЦIыф лъэпкъхэм языкIыныгъэ-зэгурыIоныгъ тикъэралышхоу СССР-щтыгъэр ТекIоныгъэм къыфэзыщагъэр; жъи, кIи, Iэтахъуи, кIэлэцIыкIухэми яхэгъэгу шIулъэгъу гъунэнчъагъ — псэемыблэжьыгъэх.

Шатило Ким Дмитрий ыкъор Мыекъуа­пэ 1924-рэ илъэсым къыщыхъугъ. Ау ащ тешIэгъэшхо щымыIэу янэ-ятэхэр Пятигорскэ кIожьыгъагъэх. Дзэм 1942-м ащагъ ыкIи танковэ училищым еджакIо агъэкIогъагъ. Ар дэгъу дэдэкIэ къыухи, Ким младшэ лейтенантыцIэр къыратыгъагъ. 1943-рэ илъэсым хэушъхьафыкIыгъэ танк полкым имеханизированнэ бригадэ хэтыгъ, лIыгу зиIэ кIэлагъ, танкист дэгъу дэдэу зыкъигъэлъэгъуагъ.

Щылэ мазэм и 8-м, 1944-рэ илъэсым къалэу Кировоград идэхьагъу, селоу Рожноваткэ дэжь Шатило пыим ичIыпIалъэ ыгузэгу итанккIэ пхыритхъугъ, зэкIакIорэ пыидзэ колоннэм игъогу зэпибзыкIыгъ. Мы чIыпIэм ащ дзэ техникэр, автотранспортыр бэу къыщигъотыгъ. Нэмыцыжъхэр хъурэр амышIэу куощтыгъэх, къырачъыхьакIыщтыгъ. Ким Шатило зимышIэжьэу итанккIэ пый ко­лоннэр зэIуикъыгъ. Экипаж лIыхъужъым ишIыкIэкIэ пыир ыгъэщтагъэу зыдэкIощтми, нэмыкIи ышIэщтыгъэп. Пушкэм, пулеметым ямашIокIэ ыкIи экипаж гусе­ницэхэмкIэ Ким пыир зэтыриукIэщтыгъ. Мы заом Шатило ыкIи игъусэхэм танкэу «Тигр» зыфиIоу 2, нахь танк цIыкIоу 4 щакъутагъ, машинэ 50 фэдиз зэхащытIыхьагъ, дзэкIолI ыкIи офицерхэр бэу агъэкIодыгъэх.

Ау фашистхэм IэпыIэгъу къаратыгъ, пый танкэу «Тигр» 7 хъоу къэкIуатэщтыгъ. Ахэм зимышIэжьэу Шатило атебэнагъ, джыри зы танк ыгъэкIодыгъ. Ау пыищэ зэпымыухэр ежь имашинэ къифагъэх ыкIи машIор къыштагъ, къыдисыгъэхэр хэкIодагъэх. Хъурэр къыгурыIуагъэу, иамал зэкIэ зэрихьылIи, илIыгъэ ыблыгоу, Ким Шатило рулым IутIысхьагъ, машинэхэр плъырыпIэм къищыжьыгъэн ыкIи тидзэхэм къякIужьыгъэн фэягъэ. ДзэкIолI псэемыблэжь лIыхъужъыр зэхэстыхьажьыгъэу итанк дэжь щылъэу къагъотыжьи, госпиталым елбэтэу нагъэсыгъ.

ЛIыхъужъым еIазэщтыгъэх, мыдыкIэ я 84-рэ танк полкым хэтхэм ащ илIыгъэ орэд ашIыгъэу къаIощтыгъ:

«Отличный танкист-комсомолец, Прославился Ким навсегда. О подвиге Кима Шатило Узнает вся наша страна…».

Зэо мэхъаджэм лIыгъэу щызэрихьагъэм пае младшэ лейтенантэу К. Д. Шатило СССР-м и Апшъэрэ Совет и Президиум и УнашъокIэ гъэтхапэм и 10-м, 1944-рэ илъэсым Советскэ Союзым и ЛIыхъужъыцIэ къыфаусыгъ. Заор заухым Шатило дзэм къыхэ­кIыжьыгъ, народнэ хъызмэтым Iоф щи­шIагъ. 1952-рэ илъэсым юридическэ еджапIэр дэгъу дэдэкIэ къыухыгъ, къалэу Ростов-на-Дону ипрокуратурэ Iоф щи­шIагъ. Ащ ыужым юридическэ институты­ри къыухыгъ ыкIи СССР-м хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Министерствэ Iоф щишIагъ.

Ау Iофыр лъэшэу зикIэсэ Ким Шатило ащи къыщыуцугъэп, СССР-м хэ­гъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Министерствэ и Апшъэ­рэ еджапIэ (аспирантурэ) чIэхьагъ, къыухыгъ, юридическэ шIэныгъэхэмкIэ кандидат хъугъэ. Джащыгъум Апшърэ еджэпIэшхом щыригъэджэнхэу къелъэIугъэх, къыIуагъэнагъ. Шатило зэкIэ ишIэныгъи, игулъыти, иамали къыткIэхъухьэрэ лIэужхэр цIыфыгъэм фэпIугъэнхэм фегъэIорышIэх. Общественнэ щыIакIэм зышъхьамысыжьэу хэлажьэ, бэрэ еджапIэм икафедрэ ипарторганизацие исекретарэу хадзыгъ ыкIи Iоф ышIагъ. Ким Шатило 1964-рэ илъэсым лIагъэ, зэо тыркъохэм ыпсэ ахьыгъ. Ким Шатило ыцIэ ныбжьырэу мыжъобгъоу СССР-м хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Министерствэ и Апшъэрэ еджапIэ иIэм тыратхагъ.

Хэти ащыгъупшагъэп, сыди ащыгъуп­шагъэп.

Мамырыкъо Нуриет.