Коронавирусыр къызэузхэрэм япчъагъэ хэпшIыкIэу бжыхьэм къыхэхъонэу эпидемиологхэм зэраIощтыгъэр къэшъыпкъэжьыгъ. Роспотребнадзорым къызэритыгъэмкIэ, COVID-19-р шъолъыр 60-мэ нахь ащызэхашIэ хъугъэ. Узыр къапымыпкIэнымкIэ ашIэн фаем цIыфхэр егъэгумэкIых. Вакцинэ зыхарагъалъхьэмэ, яунэ исхэмэ е якIэлэцIыкIухэр ягъусэу чIыпIэ фабэхэм защагъэпсэфынэу кIохэмэ нахьышIуа? Джащ фэдэ упчIэхэмкIэ ыкIи нэмыкIхэмкIэ «Урысые гъэзетым» ижурналистхэм Роспотребнадзорым ипащэу Анна Поповам зыфагъэзагъ. Ащ джэуапэу къытыжьыгъэхэм нэIуасэ шъуафэтэшIы.

— Коронавирусым пэшIуе­кIорэ вакцинэм иушэтын джыдэдэм ыуж итых. Сыдэущтэу къыпщыхъура: ар икъоу амыушэтызэ зэкIэми узыр апэкIэкIыщта, е ар бэмэ зыхарагъэлъхьанэу игъо ифэщтха?

— Урысыем исхэм язы процентым нахь макI непэкIэ коронавирусыр зыпэкIэкIыгъэр. «Сыд тшIагъэми къытэутэлIэщт» тIоу тыщымысэу вакцинэ зыхядгъэлъхьан фаеу сэлъытэ. Адрэ зэпахырэ узхэм тащызыухъумэрэ вакцинэхэм ари афэдэщт. Хэгъэгум щыпсэухэрэм япроцент 90-мэ яцIыкIугъом вакцинэхэр зэрэзыхарагъэлъхьа­гъэм къыхэкIэу зэпахырэ узыбэ къяуталIэрэп.

— Микробиолог, иммунолог цIэрыIо горэм лъым кислородэу хэлъым непэ тылъыплъэн фаеу къеIо. Ащ пае аптекэм пульсоксиметр къыщыпщэфын фае. Нэ­мыкI инфекционист горэм ащ ыIорэр реутыжьы. Ащ зи къэтщэфынэу имыщыкIа­гъэу, жьы къабзэм тыхэтмэ икъунэу елъытэ. АщкIэ о сыд къытэпIощтыр?

— Зыгорэхэм яшIошIхэм сакъытегущыIэнэу сыфаеп. Мыщ­кIэ къасIомэ сшIоигъор пульсоксиметрэр медицинэ Iэмэ-псымэ дэгъоу зэрэщытыр ары. Термометрэм фэдэу ари зыдгъэфедэрэр типсауныгъэ изытет тыкъызигъэгумэкIыкIэ ары. Сымэджэщхэм, реанимациехэм, IэпыIэгъу псынкIэ язытыхэрэм ар лъэшэу къашъхьапэ. ГущыIэм пае, 2009-рэ илъэсым гриппэу HINI зыфиIорэр цIыфхэм къызяуталIэм, лъым кислородэу хэлъыр зыфэдизым игъэунэфынкIэ ащ ишIуагъэ къэкIогъагъ.

COVID-19-р къызэутэлIагъэ­хэр бэрэ пневмонием егъэгумэкIых. Япсауныгъэ изытет лъыплъэнхэм пае ащ фэдэ сыма­джэхэм пульсоксиметрэр къызфагъэфедэн фае. Москва ихэбзэ Iэшъхьэтетхэм амбулаторнэ сымаджэхэм ыпкIэ хэмылъэу ар аратынэу унашъо ашIыгъ. Ащ фэдэ унашъом сэри къыдесэгъаштэ. Жьы къабзэм ухэтыным фэдэ щыIэп. Амал шъуиIэмэ къалэм шъудэмысмэ, дистанционнэу Iоф шъушIэмэ, общественнэ транспортымкIэ шъумызекIомэ нахьышIу. Тран­спорткIэ шъузекIон фаеу хъумэ, маскэ зыIужъугъэлъ. НепэкIэ пшъэрылъ шъхьаIэу тиIэр тымы­сымэджэныр ары. Хэти ащкIэ сыкъызэхихы сшIоигъу.

— Зэрэдунаеу ыпашъхьэ джыри Iофыгъошхо къиуцо­жьыгъ. Коронавирусым зи­ушъомбгъуным ищынагъо къышъхьарыхьажьыгъ. Евро­пэм ихэгъэгухэр шэпхъэ гъэ­нэфагъэхэм атехьажьых. Швецием щагъэфедэрэ шапхъэхэм – зыныбжь хэкIотэгъэ закъохэр зэрагъэтIысыхэрэм — сыдэущтэу уеплъыра?

— Коронавирусым пэуцужьыгъэнымкIэ хэгъэгу пэпчъ амал зэфэшъхьафхэр егъэфедэх. Нэ­мыкI хэгъэгухэр зэрэзекIохэрэм уатегущыIэнкIэ жьыIо. Коронавирусыр зыщыщыр, ащ нэшанэу иIэхэр, ыпэкIэ зыкъызэригъэлъэгъон ылъэкIыщтыр икъоу зэхафыгъэп. IэкIыб къэралыгъо­хэм арыс шIэныгъэлэжьхэм а узым фэгъэхьыгъэу къыхауты­хэрэм тяджэ, тишIэныгъэхэм, тиопыт ахэтэгъахъо.

ЦIыфхэр зэрэпшъыгъэхэр къызгурэIо. Ау зызэкIэтыугъоен, игъоу къытфалъэгъухэрэм атетэу тызекIон фае. Непэ муниципалитетхэми, коронавирусым зызэриушъомбгъурэм лъыплъэрэ шъолъыр штабхэми нахь зызэрагъэпхъэшагъэр, цIыфхэм маскэхэр транспортми, тучанхэми, жъугъэу зыщызэIукIэрэ нэмыкI чIыпIэхэми ащаIулъын фаеу зэрафагъэпытэрэр дэгъу. Маскэ пIулъ пае Iоф пшIэщтми, упсэущтми къэ­нэщтэп. Апшъэрэ еджэпIэ заулэмэ маскэхэм язехьанкIэ зэнэкъокъу гъэшIэгъонхэр ащызэхащэ. Сыд ишIыкIэми тымысымэджэнымкIэ тызыфэсакъы­жьын фае. ЫужкIэ вирусым кIэухэу къытыщтхэр къэшIэ­гъуай. Ар къызэутэлIагъэхэм къа­хэкIыщт сабыйхэм япсауныгъэ изытетыщтыр хэти ышIэрэп. Арышъ, ащ фэдэ узыр къытпымыпкIахэмэ нахьышIу.

— КIэлэеджакIохэр яунэ исэу еджэнхэмкIэ унашъо заштэрэр кIэлэцIыкIу тхьапш къызысымаджэкIэ ара? КIэ­лэегъаджэхэм коронавирусыр къяутэлIагъэу агъэунэфыгъа?

— Пэтхъу-Iутхъум, нэмыкI зэ­пахырэ узхэм, гриппым зызаушъомбгъукIэ, класс горэхэр е зэрэгурыт еджапIэу зэфашIэу мэхъу. Джащыгъум кIэлэеджа­кIохэр яунэхэм арысхэу рагъа­джэх. Гриппым е нэмыкI зэпахырэ узхэм апкъ къикIыкIэ кIэлэеджакIохэм япроцент 20-р еджапIэм къэмыкIо зыхъукIэ, пащэм фитыныгъэ иI зэпэчыжьэ шIыкIэкIэ еджэнхэу классым исхэм афигъэнэфэнэу.

КъасIо сшIоигъу 2016-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу класс горэхэр зэрагъэтIысыщтыгъэхэр е гурыт еджапIэр зэрэщытэу зэрэзэфашIыщтыгъэр. Ау джащыгъум кIэлэцIыкIухэр яунэхэм арысыгъэх нахь, рагъа­джэщтыгъэхэп. ИлъэсиплIым къыкIоцI зэпымыоу кIэлэцIыкIухэм гъэсэныгъэ арагъэгъотынэу, пэIудзыгъэ шIыкIэм тетэу ахэр рагъэджэнхэу загъэсагъ. Мыгъатхэ а лъэныкъомкIэ гъэ­хъэгъэшхохэр ашIыгъэх. КIэлэцIыкIухэр зэкIэ яунэ зэрисхэу еджэх, шIэныгъэ зэрагъэгъоты, зэдэгущыIэнхи алъэкIы. COVID-19-р къызэутэлIагъэр кIэлэегъэ­джэ зырыз. Iоныгъом анахьэу сымэджагъэхэр офисхэм ащылажьэхэрэр ары.

Коронавирусыр зэпахырэ уз щынагъохэм ащыщ, джыри ащ инэшанэхэр икъоу зэрагъэшIагъэхэп. Арышъ, классым ис нэбгырэ заулэмэ ар къяутэлIагъэмэ, зэрэклассэу дистанционнэу рагъэджэнэу агъэтIысын алъэкIыщт. Ау ащ къикIырэп гурыт еджапIэм чIэс пстэуми ащ фэдэ шIыкIэр арахьылIэнэу. Шъолъырхэм ясанитар врачхэр ары ащкIэ унашъо зыштэн фаехэр.

КIэлэегъаджэхэм зэгъо дэд коронавирусыр къызэряуталIэ­рэр. НахьыбэрэмкIэ Iоныгъом сымэджагъэхэр офисхэм ащылажьэхэрэр ары. Гъэмафэм ахэм зэпэчыжьэ шIыкIэкIэ Iоф ашIагъ, загъэпсэфыгъ, джы къызэрэугъоижьыгъэ къодыех, узэрэзекIон фэе шэпхъакIэхэр зэрагъашIэх.

Медицинэ IофышIэхэу корона­вирусыр къызэуталIэхэрэм яп­чъагъэ ащ фэдизэу хэхъуагъэп. Маскэхэр зэраIулъым кIэлэегъа­джэхэр къеухъумэх. КIэлэегъа­джэм кIэлэцIыкIум коронавирус къыпихыгъэу тыди щагъэунэфыгъэп.

— Сыда джыдэдэм анахь щынагъор – мафэ къэс метрокIэ узекIоныр ара, хьауми отпуск къаIыпхэу уикIэ­лэцIыкIу уигъусэу фэбэпIэ чIыпIэм укIоныр ара? Илъэ­сыкIэ мафэхэм ялъэхъан цIыфхэм языгъэ­псэфыгъо уахътэ сыдэущтэу зэхащэмэ нахьышIуа?

— КIэлэцIыкIур уигъусэу фэбэ чIыпIэм укIоныр къезгъэ­кIурэп. Ащ унэсыным пае авто­бусхэм, мэшIокухэм, самолетхэм уарытIысхьан фаеу хъущт. Дунаими, Урысыеми уз щынагъор къащекIокIы. Сэ нахьышIоу слъытэрэр кIэлэцIыкIум унэм шъудисыныр е, амал шъуиIэмэ, дачэ горэм шъукIоу жьы къабзэм шъухэтыныр ары. Шъуизакъоу е сабыир шъуигъусэу транспортым шъуитIысхьан фаеу хъумэ, шIокI имыIэу маскэ шъу­Iулъын фае.

ИлъэсыкIэ зыгъэпсэфыгъохэм ялъэхъан Урысыем илъэгъупхъэ чIыпIэхэм шъуащыIэми хъущт. Ау мыщ дэжьыми шъузфэса­къыжьын фае. ТIэкIу зытешIэкIэ тызэрэзекIон фэе шIыкIэр нахь къэнэфэщт.