Кавказ биосфернэ заповедникым хабзэ зэрэхъугъэу бжыхьэм шъыхьэхэр къыщалъытэжьых. Мыщ фэдэ уахътэм ыпэкIэ зигугъу къэтшIыгъэ псэушъхьэхэм япчъагъэ зэхъокIыныгъэхэр фэхъух.

Зигъэбылъыныр зикIэсэ шъыхьэр мэкуо, зыдэщыIэр къыхэпшIыкIыныр бэкIэ нахь псынкIэ мэхъу. Ащ къыхэкIэу бжыхьэрэ шъыхьэхэм япчъагъэ заповедникым къыщалъытэжьы.

Мыщ фэдэ уахътэм шъыхьэхэм купхэу загощы. Илъэс къэс а зы чIыпIэ дэдэм ахэр екIолIэжьых.

Шъыхьэхэм нахьыбэрэмкIэ зэгъусэхэу къакIухьэ. Гъэмафэрэ шъхьэ 40 — 50 зыхэт купэу шъофым щэхъух, загъорэ 100-м нэсэу зэхахьэхэуи къы­хэкIы. Ау кIымафэрэ пчъагъэу зэрэзэхэтхэм зэхапшIэу къыщэкIэ. Шъы­хьэхэр дэгъоу есых ыкIи къушъхьэ псы цIыкIухэр псынкIэу зэранэкIын алъэкIы.

Адыгеим ит Кавказ биосфернэ заповедникым блэкIыгъэ илъэсым шъыхьэ 1700-рэ фэдиз щатхыгъагъ. Мыгъэ зэ­хъокIыныгъэ фэхъугъэмэ шIэхэу къэ­нэфэщт. Кавказ биосфернэ заповедникым ипресс-къулыкъу къызэритырэмкIэ, чъэпыогъум и 4-м нэс шъыхьэхэм якъэлъытэжьын епхыгъэ Iофтхьабзэр аухыщт.

(Тикорр.).