ХэкIотэгъэ хьазырхэу пенсионеритIу къэлэ паркым щызэIукIагъ. Мухьаджыр итеплъэкIэ джыри жъышъо теорэп, ынатIэ зы зэлъагъэ иIэп, ынэгушъхьэхэр плъыжьыбзэх, «уепIэскIумэ, лъы къиутхыщт» зыфаIорэм фэд.

ЛIы зэкIоцIылъ, лъэпэлъаг. Хьамосэ ащ фэдэп, ынатIэ зэлъагъэу иIэр бэ, ощхышхо къы­зещхыкIэ псыхьалыгъуанэу хъу­рэм фэдэу, зэхэгъэтхъыгъ, ынэгушъхьэ бжыбым фэдиз хъурэп, къогъу цIыкIу, гущыIэр ыжэ къыдатхъырэм фэдэу зэтекъузэгъэ зэпыт, шъхьахынэу зегъазэ.

ЗызэIокIэхэм, лъэшэу зэпэгушIотагъэх. Ащ фэдэ зэIукIэгъум бэба зэрыгущыIэхэрэр! Апэ къезыгъэжьэщтыр язэрэмыгъашIэу, тIэкIурэ къызэплъ-зэплъыжьыхэу щысыгъэх. Ау зэкIэри зэфэд пшIошIа, гущыIэрылэм бэрэ зиIэжэшъущтэп ныIа, Мухьаджыр Хьамосэ къеп­лъи, къыригъэжьагъ:

— Сыд, сикъош, уищыIакIэр, уипсауныгъэ изытет, лъэшэу унэгу зэIыгъэхьагъ, зыгорэм уегъэгумэкIын фае, учэфынчъ?

— ТыщыI, ТхьэмкIэ шыкур. Джыри тлъакъохэр зэблэтэхых, ау загъорэ къэуцух, кущэрэ­хъым таут ищыкIагъэу зыщымыфэкIэ, цIыргъ-щыргъ къызэриIорэм фэдэ мэхъух.

— А сикъош, дунаир кIодыжьыгъэу къэбар къэмыIуат. Сыда ащ фэдизэу угу зыгъэкIодыгъэр? УщыIэщтмэ, джы фэдэ къыхэкIыгъэп: уфаемэ лажьэ уфэмыемэ умылажь, укъызэIэбэкIымэ, узыфаер зэкIэ щыI, дунаим къыпщыхьан, къыпшIонэн тетэп.

— Арэу оIуа, Мухьаджыр?

— Ары адэ.

— Адэ зэ моу илъэс зыбгъу­пшIыкIэ зэплъэкIыжьи, тищы­IэкIагъэм еплъыжьи, — ычый зыгорэ тенагъэ фэдэу, ерагъэу Хьамосэ къыриIуагъ.

— Арэп, Хьамос, джыри адрэ дунэежъым ухэтэу очъыя, укъэу­щыжьыгъэба сэIо? ОшIа «де­мократие», «реформа» зыфаIохэрэр, сыд ахэм къытфамыхьыгъэр, къытфамышIагъэр? ЕгъашIэм тигукIае къэтIон тымылъэкIэу, тыжэ псы дэгъэхъуа­гъэм фэдэу, къызэтетхын тыфимытэу тыхэтыгъ. Джы ошIа, Хьамос, пчэдыжьым егъажьи пчыхьэ охъуфэ узыфаер яIу, зыпарэми зы къыуиIощтэп. Угу забгъэрэм узыфаер еIуалI, ебэн, къытех, зыпари къыуаIощтэп, къыокIолIэжьыщтхэп.

— Арэу оIуа?

— СэIо.

— Ащыгъум къедэIу къыосIощтым, — къыригъэжьагъ Хьамосэ Мухьаджыр къыIуагъэм дыригъаштэу. — Илъэс 85-у къэзгъэшIагъэм бэмэ сарихьы­лIагъ. Ахэм сыгу рихьыни римыхьыни къахэфагъ. Ау непэрэ «уидемократиерэ» «уиреформэрэ» афэдэ сыIукIагъэп. «ПIэ дагъэмэ, пшъхьэ щыфэжь» зы­фаIорэм фэд. Хэт сыд къыуиIуагъэкIи зэпIон, зишIуагъэ къыозгъэкIын щыIэжьэп. Зинахь къэралыгъошхоу, зэкIэ зыщыщынэщтыгъэхэм щынагъуи, губгъэни, гукIэгъуи илъыжьхэп, изэрэут Iэташъхь зыфаIорэм фэд. ЛъэкI зиIэм тхьамыкIэр къыридзэрэп. КъедэIу, Мухьа­джыр, къыосIощтым. ГъэрекIо бжыхьэ сикIалэу чылэм дэсым дэжь сыкIогъагъ «тIэкIурэ са­къыхэплъэн, къорэлъфхэм са­къыдэджэгун, сэри гъэщ тIэкIу къэсшхын, тучаным къычIэсхырэм сезэщыгъ» сIуи. «Сыд къэплъэгъугъ» Iуи къысэупчIи? Дэгъу горэ къэслъэгъугъ пшIошIа? Бын-унэгъо Iужъур зыщыгугъырэ чэмыр чэщым къа­къырым чIащи, шкIэу къэхъущтыр ыныбэ къырагъэзи, шIуабзыгъ. А тхьамыкIагъоу унэгъо­шхом къехъулIагъэр пчэдыжьым полицием нагъэсыгъ. КъэкIуагъэх. Сыхьат заулэрэ зыгорэхэр атхыгъэх, къакъырыр къаплъы­хьагъ. ДэкIыжьынхэ зэхъум кIалэу чэмыр зием шъэфэу къыраIуагъ: «Зыгорэм гуцафэ фэпшIыгъэмэ, къаIо». Джары тыгъуакIор къызэраубытыгъэр.

— ОшIа, Хьамос, зэкIэ мы къэпIуагъэр пкIыхьапI, — лъэшэу къэутхъоплъыгъ Мухьаджыр. — ЩыIакIэм удэкIон фае нахь, о зыфэпIогъэ къэбархэм джы ягугъу ашIыжьырэп. Жьым ахъщэ щыпшIын фае. Ощ фэдэ тхьамыкIэм ар гурыбгъэIоным пае бэ ищыкIагъэр. ЗыфапIорэм фэдэ уахътэ джы щыIэжьэп, бизнесым упылъын, ащ урыщыIэн фае нахь, чэмы, чэты, мэлы, тхьачэт оIокIэ, зыми ушIоIофыщтэп.

— Арэу оIуа, Мухьаджыр? — нахь лъэшэу къэгубжыгъ Хьамосэ. — О къэпIогъэ щыIакIэм фэдэ Алахьым къысе­рэмыт. Чэщырэ рэхьатэу сэ­чъые. О сыда уищыIакIэр: зыгорэ чэщым зызэхэпхыкIэ, угу къыдэкIыщтым фэдэу къытео.

— Ори ущыI ара, Хьамос? — Нахь лъэшэу къэгубжыгъ Мухьаджыри. — Хьамлыоу чIыгум хэсым уфэд: чIыгур атIы зыхъукIэ ар къызэрэхэзырэм фэдэу, щыIакIэм укъыхэзыгъ. Ощ сыфэдэп сэ. Тучан зытIу, гъэстыныпхъэигъэхъуапIэу щы, IэкIыб къэралыгъом къыщашIыгъэ машинэ псынкIэм фэдитIу сиIэх. Унэ зэтетэу къалэм тIу щысиI, ахэр зыдэт щагур Кремлым ичэу фэдэу метрищ илъэгагъэу къэшIыхьагъэх. Сикъэлапчъэхэр, кнопкэм IэхъуамбэкIэ утеIункIэмэ, ежь-ежьырэу къыIокIых, Iохьажьых. ЯIэгъо- благъо укъихьэмэ, телевизорымкIэ укъэсэлъэгъу.

— Сыохъуапсэрэп уищыIа­кIэкIэ, Мухьаджыр, — къыри­Iуагъ Хьамосэ. — Былымым икъэкIуакIэ фэд икIожьыкIэ. ПIитIукIэ къэмылэжьыгъэр хьарам, ахэм псэкIодышхо къа­хэкIы, федэ пфэхъущтэп, макIэ тешIагъэми, бэ тешIагъэми, ар ппщыныжьыщт.

Мухьаджыр машIом фэдэу къызэкIэблагъ, нэ IаекIэ Хьамосэ къеплъыгъ, етIанэ къэтэджыжьызэ къыриIуагъ: — Сыдэу утхьамыкIэ дэда, ори ущыI ара?

ГущыIэгъу зэришIыгъэмкIэ кIэгъожьэу, Мухьаджыр губжыгъэу къэтэджи къыIукIыжьыгъ. Хьамосэ, Мухьаджыр кIэлъыплъэзэ, егупшысагъ ыкIи ежь- ежьырэу ышъхьэкIэ зэриIо­жьыгъ:

«Ары сэIо, былымым ыгъэу­тэшъуагъэу, ахъщэм зэрифэкIыгъэу щыIэр бэ, гукIэгъуи, шъып­къагъи яIэжьэп, былымыпсэ хъужьыгъэх. Джары зыкIаIорэр: «Былымыр нэлат, икъэкIуакIэ икIожьыкI».

Джаущтэу Мухьаджыррэ Хьамосэрэ зэгурымыIохэу, зэфэгубжыгъэхэу зэгокIыжьыгъэх, ау нэбгыритIуми агу илъыр зыгъэ — хэти дэгъоу щыIэ шIоигъуагъ, ау ащи насып пы­лъын фае.