Урысыем щыпсэухэрэм банкхэм къаIахыгъэ чIыфэу ателъыр сомэ триллион 14-м ехъоу Гупчэ банкым ыгъэунэфыгъ.Ащ фэдиз кредит зэрашта­гъэм цIыфхэм ягъот зэрэмакIэр, ящыкIэгъэ псэуалъэм е фэIо-фашIэм ыпкIэ атын амал зэрямыIэр къыушыхьатэу ары аналитикхэм зэралъытагъэр. Дунэе банкым зэригъэунэфыгъэмкIэ, кредит зыштагъэхэм япроцент 60-мэ ар тыжьыгъуае афэхъу е атыжьышъурэп.

Зэпахырэ узэу дунаир зэлъы­зыкIугъэр ошIэ-дэмышIэу зэкIэми къашъхьащыхьагъ. Ащ фэдэу щыIэныгъэр зэхъокIыгъэ хъуным зыпари ежагъэп. Ащ ыпкъ къи­кIэу Урысыер режим гъэнэфагъэм зытехьэм, нэбгырабэ лэжьапкIэ ямыIэу мэзэ зы­тIущым щысыгъэх, IофшIэпIэ чIыпIэр чIэзынагъэри макIэп. Ащи кредитыр зымытыжьышъу­хэрэм япчъагъэ джыри къыхигъэхъуагъ. Игъорыгъоу къэралыгъор режимым текIыжьы нахь мы­шIэми, мы лъэныкъомкIэ Iоф­хэр нахьышIу хъужьыгъэхэп. Статистикэм зэригъэунэфы­гъэм­кIэ, Урысыем щаштэгъэ кредитэу, режимым илъэхъан амытышъу­гъэхэм япроцент 90-р джы къызнэсыгъэм зэтеуцожьыгъэп. Кредитхэм ятыжьын лъыплъэ­рэ бюрохэм мэкъуогъу мазэм ыкIэм къызэратыгъагъэмкIэ, чIыфэ банкым къыIызыхыгъэу, мэзэ заулэм къыкIоцI зыпари зымытыгъэхэм япчъагъэ мэлылъфэгъум къыщыублагъэу процент 40 фэдизкIэ нахьыбэ хъугъэ. Банкым къыIыпхыгъэр игъом умытыжьымэ къызэрэпфимыгъэ­гъущтыр нафэ. ГухэкIми, ви­русым чIыпIэ къин узэрэригъэу­цуагъэм паи кредитыр умытыжьыхэнэу къыпфашIыщтэп. Ау Iофыр зытетыр игъом алъыб­гъэIэсымэ хэкIыпIэ къыпфагъо­тыщтэу ары ежь банкхэм къызэраIорэр. УФ-м и Правительстви ащ фэдэ унашъо афи­шIыгъ. Ащ пае IофшIэпIэ чIыпIэ е нэмыкI мылъку къэкIуапIэ уимы­Iэжьэу укъызэрэнагъэр, гузэ­жъогъу чIыпIэ узэрифагъэр къэ­зыушыхьатырэ тхылъхэр аIэкIэбгъэхьанхэ фае. Ар умыгъэцакIэу, игъом зэ­рэмытыжьышъущтыр банкым лъымыгъэIэсымэ, кредитым пе­ня тыригъэхъощт, птелъыр нахьыбэ хъущт. Мэзэ заулэрэ чIыфэр умытымэ, Iофыр хьыкумым фагъэзэнышъ, нэужым хьыкум приставхэм шIыкIэ пстэоу щыIэр агъэфедэзэ, аш­тэжьыщт. Законым непэ хьыкум приставхэм фитыныгъэу къаритырэр бэ. ЦIыфым гъотэу иIэм, гущыIэм пае, лэжьапкIэм, пенсием япроцент 50-м нэсэу мазэ къэс ыштэн фит. Ащ имыза­къоу банкым къыщызэIуихыгъэ счетэу ахъщэр къызэрыхьэрэр ыгъэпсэолъэн ымылъэкIынэу ашIы. Джащ фэдэу цIыфым мылъкоу иIэр, гущыIэм пае, псэупIэр, дачэр, автомобилыр, унэгъо псэуалъэхэр Iихынэуи хьыкум приставым законым фитыныгъэ къыреты. А зэпстэумэ анэмыкIэу, банкым хьыкумыр Iофым зэрэхигъэплъагъэм, приставхэм чIыфэр зэраштэжьырэм дакIоу, а чIыфэр коллекторхэм арищэжьын фит. Джащыгъум приставхэм агодзагъэу коллекторхэри цIыфым едаох. ГухэкIми, ащ фэдэ гузэ­жъогъу хахьэрэр бэдэд. Ащ нэмыгъэсэу хэкIыпIэхэм уягуп­шысэмэ нахьышIу… ЧIыфэхэр рыппщыныжьынхэу джыри зы кредит пштэныр тэрэзэп, нахь Iэежьэу ухэхьащт. Кредитыр птыжьынэу IэпыIэгъу къыпфэ­хъу­щтэу макъэ къэзгъэIурэ фирмэхэри хэкIыпIэ хъущтхэп. Ахэр хъор-шэрыгъэкIэ цIыфхэр зы­гъап­цIэхэрэр ары къызэIузы­хыхэрэр. Банкхэм къызэраIорэмкIэ, кредит пштагъэу пфэмытыжьырэмэ, хэкIыпIитIу щыIэр. Апэрэр «реструктуризация» зыфаIорэр ары. Зэпахырэ узым къыздихьыгъэ къиныгъохэм апэкIэ чIыфэ къызтыримыгъафэу кредитыр игъом зытыщтыгъэхэм ащ фэдэ шIыкIэр къапагъохыгъ. ЧIыфэр зэрэпфэмытыжьырэр банкым лъыогъэIэсы, процентхэр тырахынхэу, къырагъэIыхынхэу е мазэм птырэр нахь макIэ ашIынэу уялъэIу. Банк пэпчъ амалэу къытырэр зэфэшъхьаф. Шъыпкъэ, мы шIыкIэр мыфедэшхоуи къыхэкIы. Банкым процентхэр къыгъэнэнхэшъ, мэзэ пчъагъэу чIыфэр зэрэптыжьыщтыр нахьыбэ ышIын ылъэ­кIыщт. Джащыгъум мазэм птырэм къыщыкIэщт, ау зэхэубытагъэу зэкIэмкIи ептыжьыщтыр на­-хьыбэ хъущт. Арэу щытми, зыпари умышIэу ущысызэ хьыкум приставхэм Iофыр анэсыным нахьи, ар нахь тэрэз. ЯтIонэрэ хэкIыпIэр «рефинансирование» зыфаIорэр ары. ГущыIэм пае, банкым процент 15 зытехъощт ипотекэ щыб­гъэпсыгъ. Илъэс заулэ тешIа­гъэу а процентыр 12-м нэсэу къыригъэIыхыгъ е нэмыкI банк горэм ащ фэдэ чIыфэу ытырэм процентэу тыригъахъорэр бэкIэ нахь макIэх. О къызыIыпхыгъэм е адрэ банкэу нахь макIэ къэзгъэлъэгъуагъэм чIыфэ къыIыпхынышъ, ыпэкIэ зипроцентхэр нахь инэу пштагъэр упщыны­жьыныр ары ащ къикIырэр. Банкхэм уагурымыIоу зэзэгъыныгъэ адэмышIышъумэ уистыхьагъэу (банкротство) бгъэ­псыныр хэкIыпIэу къэралыгъом къыугупшысыгъ, ау… АпэрэмкIэ, ар къыдэпхыныр IэшIэхэп ыкIи мылъкушхо пэIохьэ, ятIонэрэмкIэ, уистыхьагъэу зыпшIырэм ыуж фитыныгъэу уиIэжьыщтыр макIэ. ХЪУТ Нэфсэт.