Хьэ гъорыкIохэр щынагъох
Хьэ гъорыкIохэм ягугъу бэрэ къэтэшIы нахь мышIэми, зэшIохыгъэ мыхъугъэ Iофышхоу непэ обществэм ыпашъхьэ итхэм зэу ащыщ. Сыда пIомэ ахэр цIыфхэмкIэ щынагъоу щытых, анахьэу сабыйхэмкIэ.
Илъэс къэс хьэ гъорыкIохэр къызэцэкъагъэхэм япчъагъэ хэхъо. Мыекъуапэ щыпсэухэрэм мы гумэкIыгъор зы илъэсэп зяIэр, мы мафэхэми ар анахь шъхьаIэхэм ащыщ.
Илъэс пчъагъэ хъугъэу хьэ гъорыкIо купхэр къалэу Мыекъуапэ иурамхэм бэу атетых. Ахэм япчъагъэ зыфэдизыр къыIонэу зыми ышIэрэп. Ау уицыхьэ телъэу къэпIон плъэкIыщт илъэс къэс ахэм зэрахахъорэр, ащ дакIоу мы Iофыгъом ыгъэгумэкIырэ къэлэдэсхэм япчъагъи къыщыкIэрэп.
Хьэ гъорыкIохэр цIыфхэмкIэ щынагъох. Мыекъуапэ ирайонэу Маякым, урамэу Калининым, заводэу «Точмашым», вокзалым ыкIи къэлэ гупчэ паркым адэжь хьэ гъорыкIо купхэр бэу атетых. Ахэм хьашхъурэIухэр бэу ахэтых. Хьэхэм языхэм уазытекуокIэ мащтэхэшъ, Iочъых. Ау ахэтых къызэцэкъэкIыхэрэри. Къэлэ паркым ыкIи урамэу Краснооктябрьскэм хьэ гъо-рыкIо купэу атетхэр мыщ пэгъунэгъоу щыпсэухэрэм ыкIи IофшIапIэу атетхэм ащылажьэхэрэм агъашхэх. Ахэм япчъагъэ бэ зэрэхъугъэм гумэкIыгъорэ щынагъорэ къафехьы. Сыда пIомэ мы чIыпIэр унагъохэм языгъэпсэфыпIэу ыкIи якIуапIэу щыт.
«Мыекъуапэ ипсэушъхьэ гъорыкIохэр» зыфиIорэ волонтер купым ипащэу Зили Степановам къызэриIуагъэмкIэ, мы гумэкIыгъом къэлэдэсхэм ялажьи хэлъ. Сыда пIомэ а псэушъхьэхэм янахьыбэр ахэм къычIадзыжьыгъэх. Бэрэ къыхэкIы цIыфым илажьэкIэ хьэхэм ыкIи чэтыухэм утынхэр, фыкъуагъэхэр атыращэхэу. КIымэфэ чъыIэхэр къызщежьэрэм щыублагъэу хьэ къычIадзыжьыгъэхэр тучан чIэхьагъухэм, чIыунэхэм ачIэсых.
Хабзэм къыдилъытэу хьэ гъорыкIохэм уябэнын зэрэплъэкIыщт закъор ахэр къэуубытынхэ ыкIи стерилизацие шIыгъэнхэр ары. Ау Мыекъопэ къэлэ администрацием ипресс-къулыкъу къызэрэщаIуагъэмкIэ, илъэс пчъагъэ хъугъэу мы гумэкIыгъом дэлэжьэн муниципальнэ учреждение республикэ гупчэм щагъэпсыгъэп.
Адыгеим ветеринариемкIэ и ГъэIорышIапIэ къызэрэщаIуагъэмкIэ, хьэ гъорыкIохэу Мыекъуапэ иурамхэм атетхэм яIоф непэ къинэу щыт. Хьэ купхэм япчъагъэ хэхъо зэпыт, ащ къыхэкIэу зэпахырэ узхэр цIыфхэм къапыхьанхэм ищынагъо къэуцу. Хьэ гъорыкIохэм алъыплъэгъэнымкIэ муниципалитетхэм а унашъор зэратырахыжьыгъэр мытэрэзэу алъытэ. Мы уахътэм ахэм алъыплъэрэр къэшIэгъуай. Хьэ гъорыкIохэм алъэныкъокIэ федеральнэ мэхьанэ зиIэ унашъо аштэнэу тэгугъэ. Ащыгъур ары ныIэп къалэми, республикэми мы гумэкIыгъор зэшIохыгъэ зыщыхъущтыр.
Мы уахътэм хьэ гъорыкIохэр стерилизацие шIыгъэнхэр ыкIи ахэм яIыгъын зыпшъэ дэкIырэр мыкъэралыгъо предприятиеу — шакIохэм яхъызмэтшIапIэу «Элота» зыфиIорэр ары. Мыщ псэушъхьэ 50-м телъытагъэу охътэ гъэнэфагъэкIэ зыщаIыгъыхэрэ шъхьэегъэзыпIэ иI ыкIи ренэу а пчъагъэм щыкIэхэрэп.
— Тэ республикэм икъэралыгъо унашъо тэгъэцакIэ, зыпари зылъымыплъэхэрэ хьэ гъорыкIохэм щырхэр къакIэмыхъонхэм ыуж тит: ащ фэдэхэр къэтэубытых, стерилизовать тэшIых. Нэужым илъэсым къыкIоцI ахэр охътэ гъэнэфагъэкIэ шъхьэегъэзыпIэм щытэIыгъых. Псэушъхьэхэр зыукIыхэрэм ыкIи щынаутхэмкIэ зыгъалIэхэрэм тэ тащыщэп, етIани къыдэплъытэн фае жъалымыгъэ хэлъэу псэушъхьэхэм адэзекIохэрэр хабзэм зэригъэпщынэхэрэр, — къыIуагъ «Элотым» итхьаматэ.
— Хьэ гъорыкIохэм алъэныкъокIэ гумэкIыгъоу щыIэр икъоу Мыекъуапэ щызэшIохыгъэ хъурэп, икъоу мыщ хабзэр дэлажьэрэп, мыхэм апае къэралыгъо шъхьэегъэзыпIэ агъэпсынэу зэраIуагъэри агъэцэкIэжьыгъэп. Псэушъхьэхэр стерилизовать ашIыщтыгъэмэ, мыщ фэдиз хьэ гъорыкIо гъогухэм атетыщтыгъэхэп ыкIи цIыфхэм яцакъэщтыгъэхэп. Арэу зыкIэхъурэми лъапсэ имыIэу щытэп. Къалэм стерилизацие щыпшIын хъумэ лъапIэу къыдэкIы, сомэ мини 4 — 5 ыуас ыкIи ар зэкIэми афызэшIокIырэп. Ащ къыхэкIэу хьэхэр цIыфхэм къычIадзыжьхэшъ, гъогум къытыратIупщыхьэх. Бэрэ къыхэкIы общественнэ транспорт уцупIэм, тучан чIэхьэгъухэм, бэдзэр Iупэм адэжьхэм хьэщыр цIыкIухэр тхылъыпIэ къэмланхэм арысхэу къыIуагъанэхэу. Джарэущтэу хьэ гъорыкIохэм япчъагъэ нахьыбэ мэхъу зэпыт, — къыIуагъ З. Степановам.
Адыгеим ихэбзэ пащэхэм къызэраIорэмкIэ, хьэ гъорыкIо купхэм лъыплъэн зэрямыIэр муниципальнэ хабзэм илажьэу пIоныр тэрэзэп. Мы гумэкIы-гъор къэлэ бюджет закъокIэ зэшIопхынэу щытэп. Къалэм ащ фэдиз ахъщэ иIэп хьэ гъорыкIохэр къыубытынхэу ыкIи ахэр стерилизацие ышIынхэу. Мы IофыгъомкIэ нэмыкI къэралхэм опытэу аIэкIэлъыр къызIэкIэдгъэхьан фае. Ахэм мы гумэкIыгъор псынкIэу дагъэзыжьы: зыми имые хьэхэр ыкIи чэтыухэр къаубытых, стерилизацие ашIых, чипхэр ахалъхьэшъ атIупщыжьых. Хэбзэгъэуцугъэ гъэнэфагъэ щыIэу мы шIыкIэр Урысыем ишъолъырхэм ащыгъэфедэгъэнэу щыт. Ау ар бгъэпсыным пае ахъщэу мыщ пэIухьащтыр къэзытIупщыщт федеральнэ программэр штэгъэн фае.
КъэIогъэн фае, 2020-рэ илъэсым щылэ мазэм къыщыублагъэу приютхэм афэгъэхьыгъэ федеральнэ законэу «Об обращении с животными» зыфиIо- рэр кIэу аштагъ. Ащ къызэрэщиIорэмкIэ, псэупIэ зимыIэ псэушъхьэхэр олIэжьыфэхэкIэ шъхьэегъэзыпIэм щаIыгъыщтых. Джащ фэдэу ахэм яIэзэнхэ ыкIи стерилизацие ашIынхэ фае.
Мыщ дэжьым зэфэхьысыжьхэр пшIынхэ плъэкIыщт: уна-шъор агъэцэкIэным пае псэушъхьэхэр зыщаIыгъырэ шъхьэегъэзыпIэ закъоу Адыгеим итым чIыгу Iахь къыратын фае. Мы уахътэм станицэу Ханскэм пэмычыжьэу псэушъхьэхэр зыщаIыгъырэ шъхьэегъэзыпIэу «Дружок» зыфиIорэр зытет чIыпIэр бэджэндэу къаIахыгъ.
— ЧIыгур бэджэндэу зэрэтIыгъым къыхэкIыкIэ мыщ чэур Iудгъэуцошъурэп ыкIи псэушъхьэхэр зыдэсыщт вольерхэр тфыдэшIыхьэхэрэп. Официальнэу Iоф зышIэрэ организациеу тыщыт нахь мышIэми, чIыгу къытатыным нэмыкIыкIэ зыпарэми тыкIэдэурэп, ахъщи, псэушъхьэхэм ядгъэшхыщтыри тэр-тэрэу къэтэгъотых. ЦIыфхэр IэпыIэгъу къытфэхъух, ашхыщтхэр къытфащэх. Волонтерхэр мэгугъэх Адыгеим ипащэхэм мы Iофыгъом анаIэ тырадзэнэу, ягумэкIыгъохэр дагъэзыжьынхэу, — къыIуагъ шъхьэегъэзыпIэм ипащэу З. Степановам.
КIАРЭ Фатим.