Ны мылъкум фэгъэхьыгъэ программэр демографием ылъэныкъокIэ Iофхэр нахьышIу шIыгъэнхэм фытегъэпсыхьагъэу УФ-м и Президентэу Владимир Путиныр кIэщакIо зыфэхъугъэхэм ащыщ.

2007-рэ илъэсым ищылэ мазэ и 1-м къыщыублагъэу ар къэралыгъом щыпхыращы. Унагъом ятIонэрэ ыкIи ащ къыкIэлъыкIорэ сабый къихъухьагъэмэ къыратынэу ары программэм къызэрэщиIощтыгъэр, зыпэIуигъэхьан фаери гъэнэфагъэу къыдэлъытэгъагъ.

Нэужым ащ зытIо-зыщэ гъэтэ­рэзыжьынхэр фашIыгъэх. Ахэми къэралыгъом ипащэ кIэщакIо афэхъугъ. Аужырэхэр унагъом ахъщэ IэпыIэгъоу къэралыгъом къыритырэр нахьыбэ шIыгъэным, ны мылъкур зыпэIуагъэ­хьащтхэми ахэгъэхъогъэным, ахэм ягъэпсын нахь къызэрыкIоу шIыгъэным, программэм ипIалъэ лъыгъэкIотэгъэным афэгъэхьыгъэх.

2020-рэ илъэсэу тызыхэтым ищылэ мазэ и 1-м къыщыублагъэу унагъоу апэрэ сабыир къызэрыхъухьагъэм е ыпIунэу зыштагъэм мылъкум исертификат къыратыщт. Ар сомэ 466617-рэ мэхъу. Мы илъэсым ятIонэрэ е ащ къыкIэлъыкIорэ сабыир къызэрыхъухьагъэхэм е ыпIунэу зыштагъэхэм нахьыпэкIэ къаратыгъэм джыри сомэ 150000 къафыхагъэхъощт. ПстэумкIи ны мылъкум къыщыдэлъытагъэу къатыщтыр сомэ 616617-рэ мэхъу.

2021-рэ илъэсым къыщыублагъэу ны мылъкум исертификат игъэпсыни, игъэфедэни нахь IэшIэх хъущтых. Сертификатым игъэпсын IофшIэгъу мэфитф, ар зыпэIуигъэхьащтым фэгъэхьыгъэ лъэIу тхылъым зэрэхэплъэщтхэм мэфипшI нахьыбэ атырамыгъэ­кIодэнэу шэпхъакIэхэм къащыдэлъытагъ. ЗыгорэкIэ нэмыкI ведомствэ горэм зыфагъэзэн фаеу хъугъэми, мэфэ 15 — 20 ныIэп зэрэпэлъынхэ фаер.

Шапхъэу щыIагъэхэм мы илъэсыр екIыфэкIэ джыри кIуа­чIэ яIэщт. Ны мылъкум исертификат игъэпсын пIалъэу пылъыр мэфэ 15, лъэIу тхылъым зэрэхэплъэщтхэм — зы маз. ПенсиехэмкIэ фондым ичIыпIэ органхэм ахэр охътэ нахь кIэкIым зэшIуахынхэу пылъых.

Мэлылъфэгъу мазэу къа­кIо­рэм ыгузэгу къыщыублагъэу джыри зы шэпхъакIэ кIуачIэ иIэ хъугъэ. Унагъом сабый къихъу­хьагъэмэ, ны мылъкум исертификат пае ныр е тыр ПенсиехэмкIэ фондым екIолIэн ищыкIэгъэжьыщтэп. ЗАГС-м сабыир къызэрэхъугъэмкIэ фондым макъэ ригъэIущт ыкIи ащ иIофы­шIэхэм тхылъхэр агъэпсыщтых. Ащ лъыпытэуи ахъщэм игъэфедэни унагъор ыуж ихьан ылъэкIыщт. Сертификатыр гъэ­псыгъэ зэрэхъугъэр ПенсиехэмкIэ фондым иинформационнэ системэ рагъэхьащт, интернет нэкIубгъом ным «иунэе кабинети» агъэхьыщт.

КIэлэцIыкIур ыпIунэу къаIызыхыгъэ унагъохэм сертификатыр агъэпсыным пае, нахьыпэрэм фэдэу, лъэIу тхылъ атын фае. Сыда пIомэ, сабыир зэраштагъэмкIэ макъэ зыгъэIун зылъэкIыщтыр ны-тыхэр ары ныIэп.

Ны мылъкум къыщыдэлъытэгъэ ахъщэр нахьыбэм псэукIэ амалхэр нахьышIу шIыгъэнхэр ары зыпэIуагъахьэрэр. Банкым чIыфэ къыIахи псэупIэ ащэфыгъэмэ, ащ агъэкIожьы е ипотекэр агъэпсынэу ыуж ихьагъэ­хэмэ, ежьхэм яIахьэу а ахъщэр халъхьэ. Джы ащ игъэпсыни нахь IэшIэх хъугъэ.

НахьыпэкIэ ны мылъкум къы­щыдэлъытэгъэ ахъщэр ипотекэм пэIубгъэхьажьынэу уфаемэ е о уиIахьэу хаплъхьэ пшIоигъомэ, ащ пае лъэIу тхылъыр ПенсиехэмкIэ фондми, банкми яптынхэ фаеу щытыгъ. Шэпхъа­кIэхэм къызэращыдэлъытагъэмкIэ, унагъор банкым екIуалIэмэ зэкIэри фагъэпсыщт.

Дачэм унэ щишIымэ зышIоигъохэм ны мылъкур агъэфедэн алъэкIынэу гъэтэрэзыжьынхэм къащыдэлъытагъ. Мы илъэсым ащ кIуачIэ иIэ хъугъэ. ЧIыгур унагъом зэриунаер ыкIи псэолъэшIын Iофхэр щызэшIуихынхэу фитыныгъэ зэриIэр къэзыушыхьатырэ тхылъхэр ары къы­гъэлъэгъонхэу ищыкIагъэхэр.

2018-рэ илъэсым ищылэ мазэ и 1-м къыщыублагъэу унагъоу ны мылъкур зиIэм игъот ма­кIэмэ, ащ къыхэхыгъэу ахъщэ тын мазэ къэс къыфэкIонэу ыгъэпсын ылъэкIыщт. Ахъщэ тыныр къытефэмэ ышIэным пае аужырэ мэзэ 12-м гъотэу яIагъэр нэбгырэ пчъагъэу исым тырагощэн фае. Зы нэбгырэм тефэрэр цIыфыр зэрэпсэун ылъэкIыщт ахъщэ анахь макIэу субъектым щагъэнэфагъэм фэдитIум нэмысырэмэ, лъэIу тхылъыр ытын фит.

УФ-м ПенсиехэмкIэ ифонд и Къутамэу АР-м щыIэм ипресс-къу­лыкъу тызэрэщигъэгъозагъэм­кIэ, Адыгеим щыпсэурэ унэгъо 577-мэ ащ фэдэ IэпыIэгъу ящыкIагъэу фондым зыкъыфагъэзагъ. Республикэм ащ фэдэ ахъщэ тыныр унагъом къыщыратыным пае зы нэбгырэм тефэрэр сомэ 20206-м ехъунэу щытэп. Мазэ къэс къатыщтыр сомэ 9599-рэ мэхъу.

Зэпахырэ узэу дунаир зэлъы­зыкIугъэм зимыушъомбгъуным фытегъэпсыхьэгъэ Iофтхьабзэхэм къадыхэлъытагъэу къулыкъу ыкIи ведомствэ зэфэшъхьафхэм цIыфхэм фэIо-фашIэхэр пэIудзыгъэ шIыкIэм тетэу мы уахътэм афагъэцакIэх. Арышъ, ны мылъкум къыхэхыгъэу ахъщэ тын къыфэкIонэу унагъом ыгъэпсыгъэу, ахъщэр къыфакIощтыгъэу чъэпыгъум и 1-м нэс япIалъэ икIыгъэмэ, ПенсиехэмкIэ фондым екIолIэнхэ ищыкIагъэп. Ащ испециалистхэм аIэ­кIэлъ къэбархэм къапкъырыкIыхэзэ агъэпсыжьыщт.

А зэпстэумэ анэмыкIэу, ны мылъкум фэгъэхьыгъэ программэм 2026-рэ илъэсым итыгъэгъазэ и 31-м нэс кIуачIэ иIэнэу ашIыгъ. Ащ нэс сабый къызы­фэхъугъэхэм е ыпIунэу къаIызыхыгъэхэм зэкIэми а къэралыгъо IэпыIэгъур къаратыщт.

Урысыер зэрэщытэу пштэмэ, ны мылъкум исертификат фэгъэхьыгъэ программэр зыщыIэм къыщыублагъэу ар къызэратыгъэр унэгъо миллиони 9,5-м ехъу. АдыгеимкIэ а пчъагъэр мин 31-м нахьыб. 2020-рэ илъэ­сым апэрэ сабыим пае ахъщэу ащ къыдэлъытагъэр сомэ 466617-рэ мэхъу, ятIонэрэм пае къатырэр сомэ 616617-рэ.

ХЪУТ Нэфсэт.