КъулыкъушIэхэм зафагъазэ

Статистикэм къызэритырэмкIэ, 2020-рэ илъэсым имэзихэу пыкIыгъэм АР-м хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Ми­нис­терствэ нэбгырэ 3869-мэ зыкъыфагъэзагъ, ахэм ахэтых объ­единение зэфэшъхьафхэм ялIыкIохэр ыкIи юридическэ лицэхэр.

АР-м и МВД исайтэу (www.01.мвд.рф) зыфиIорэмкIэ закъыфэзгъэза­гъэхэм япчъагъэ 246-рэ мэхъу.

Нахьыбэу цIыфхэм зызфагъэзагъэхэр Урысыем и МВД иотделэу Мыекъуапэ щыIэм — 558-рэ, Тэхъутэмыкъое районымкIэ — 494-рэ ыкIи Мыекъопэ районымкIэ — 252-рэ.

Хабзэ зэрэхъугъэу, цIыфхэр нахьыбэу АР-м и Къэ­ралыгъо автоинспекцие иIофшIэн зыфэдэм зыща­гъэгъуазэ. Уахътэу зигугъу къэтшIыгъэм къыриубытэу къулыкъум тхылъ 674-рэ къыIэкIэхьагъ.

Гъогогъу 40-рэ Адыгеим щыпсэухэрэм ыкIи хьакIэу къэкIуагъэхэм рэзэныгъэ гущыIэхэмкIэ полицием иIофышIэхэм закъыфагъэзагъ.

2020-рэ илъэсыр къызихьагъэм къыщыублагъэу министерствэм нэбгырэ 29-мэ зыкъыфагъэзагъ. Ахэм ащыщэу нэбгырэ 13-мэ министрэр аIукIагъ.

Гъогогъуи 9-рэ агъэпцIагъэх

Сыд фэдизэу хэбзэухъумэкIо къулы­къу­хэм пэ­шIорыгъэшъ Iофтхьа­бзэхэр зэрахьэхэми, цIыфхэм зэдэ­гущыIэ­гъухэр адашIыхэми, амышIэ­рэ цIы­фым цыхьэ фашIы, ащ къыхэ­кIы­кIэ мылъкоу зэIуагъэкIагъэр ашIо­кIоды.

КъэIогъэн фае гъэпцIагъэ зыхэлъ бзэджэшIагъэу зэрахьэхэрэр къычIэгъэщыгъуаеу зэрэщытыр. Сыда пIомэ, бзэджашIэм ынэгу цIыфым ылъэгъурэп. Ми­нистерствэм изэфэхьысыжьхэм къызэрагъэлъагъо­рэмкIэ, гъэпцIагъэ зыхэлъ бзэджэшIагъэр телефо­нымкIэ ыкIи Интернетым иамалхэмкIэ зэрахьэх. Гукъау нахь мышIэми, мыщ фэдэ хъугъэ-шIагъэхэм япчъагъэ къыщыкIэрэп. МэфитIум къыкIоцI Адыгеим гъогогъуи 9-рэ гъэпцIагъэ зыхэлъ бзэджэшIагъэхэр щызэра­хьагъэу агъэунэфыгъ. АхэмкIэ зэрарыр сомэ мин 300 мэхъу.

ГущыIэм пае, Мыекъуапэ щыпсэурэ илъэс 71-рэ зыныбжь бзылъфыгъэм полицием идежурнэ часть зыкъыфигъэзагъ. Ащ ариIуагъ ымышIэрэ корпоративнэ телефон номерэу 8-495-кIэ ыкIи 8-499-кIэ гъогогъу 17-рэ къыфытеуагъэхэу. ГъэпцIакIом цыхьэ фишIи, зыдэгущыIэм ыуж ащ икартэ илъыгъэ сомэ мин 29-р ритыгъукIыгъ.

Мы уахътэм ехъулIэу хэгъэгу кIоцI къулыкъум иотдел иIофышIэхэм мыщ фэгъэхьыгъэу хэушъхьафы­кIыгъэ Iофтхьабзэхэр рагъэкIокIых.

Сотовэ зэпхыныгъэр ыкIи Интернет амалхэр къызыфагъэфедэхэзэ гъэпцIагъэ зыхэлъ бзэджэшIагъэу зэрахьэхэрэм япчъагъэ мы аужырэ илъэсхэм хэпшIыкIэу хэхъуагъ.

ГъэпцIагъэ зыхэлъ шIыкIэу бзэджашIэхэм къызыфагъэфедэрэр зэтефыгъэу щыт. Ахэр зэкIэ зэзыпхыхэрэр цIыфхэм егъэлыегъащэу бзэджашIэхэм цыхьэ зэрафашIырэр ары.

ГъэпцIакIохэм банкым иIофышIэхэу закъышIуа­гъэшIызэ зэкъодзэн бзэджэшIагъэхэр зэрахьэх.

«Ваша банковская карта заблокирована», «Операция по карте приостановлена» ыкIи нэмыкIхэри зэрытхэгъэ СМС-хэр зэкъодзакIохэм цIыфхэм афарагъэхьых е ятелефон номерхэмкIэ афытеох. ТелефонымкIэ зафытеохэкIэ щынэгъончъэнымкIэ банкым икъулыкъу иIофышIэхэу араIох ыкIи банкым икартэу цIыфым ыгъэфедэрэм кIуачIэ имыIэжьэу макъэ рагъэIу. КъэIогъэн фае, бзэджашIэхэм анахьэу къызфагъэфедэрэр сбербанкым икартэ ары. Мы гумэкIыгъор дэгъэзыжьыгъэным фэшI картэм ыкIыб пчъэгъищ хъурэ кодэу тетхагъэр къараIон фаеу цIыфым макъэ арагъэIу. СМС шIыкIэм тет мэкъэгъэIур сбербанкым къыфыригъэхьыгъэу бэмэ къащэхъу ыкIи кодыр бзэ­джашIэхэм араIо. Нэужым цIыфым иахъщэу картэм илъыр зэкIэ гъэпцIагъэкIэ рахы.

Мыщ фэдэ гумэкIыгъо шъухэмыфэным фэшI къы­шъуаIорэр зэкIэ шъушIошъ шъумыгъэхъу. Банкым къышъуитыгъэ картэм иреквизитхэр, ПИН-кодыр, паролыр, джащ фэдэу картэм ыкIыб тетхэгъэ пчъагъэхэр, кодыр зыми ешъумыIу.

Банкыр хэтэу, организацие зыпари ПИН-кодым къыкIэдэунхэ фитхэп. Картэм игъусэу ПИН-кодыр шъуIыгъы ыкIи ар картэм тешъутхэ хъущтэп. Ежь банкым ителефон номер шъыпкъэр картэм ыкIыб тетхагъ, арышъ, упчIэ горэ шъуиIэмэ ащкIэ шъуафытеон шъулъэкIыщт.

ЯнэкIубгъохэр къызыIэкIагъахьэх

Социальнэ хъытыумкIэ цIыфым инэкIубгъо гъэпцIакIом тыгъугъэкIэ къызыIэкIегъахьэ, нэужым ар зыер арэу къащигъэхъузэ, иныбджэгъухэм, иIахьылхэм афатхэ, гузэжъогъу чIыпIэ ифагъэу, ахъщэ IэпыIэгъу ищыкIагъэу агурегъаIо ыкIи ялъэIу.

Мыщ дэжьым шъумыгузажъоу шъуинэIуасэхэм ыкIи шъуиIахьылхэм телефонымкIэ шъуафытеуи, шъып­къэмкIэ IэпыIэгъу ящыкIагъэмэ зэжъугъашI. Къэбар лъапсэр шъумышIэу ахъщэр зыпарэми фешъумыгъэхь ыкIи шъуикартэ иномерхэр яшъумыIох.

Мыщ фэдэ хъугъэ-шIагъэхэм шъуахэмыфэным пае, полицием макъэ къышъуегъэIу сакъыныгъэ къыз­хэжъугъэфэнэу.

Корпоративнэ номерхэр агъэфедэхэзэ зэкъодзэн бзэджэшIагъэхэр зэрахьэх

ТелефонымкIэ зэкъодзэн бзэджэшIа­гъэхэу къыз­фагъэфедэхэрэр бэ зэ­­рэхъухэрэр цIыфхэм агура­гъаIо­хэми, ащ щыухъумагъэхэ хъухэрэп.

ГущыIэм пае, зэрар зэрахыгъэр ащ фэдэ шIыкIэу щыIэхэм ащы­гъуазэщтыгъэми, агъэпцIэн алъэкIы. Мыщ фэдэ щы­сэхэр бэу къэпхьынхэ плъэкIыщт. Якартэ агъэфедэжьын амылъэкIынэу, ар зэфашIыгъэу СМС-мэкъэ­гъэIухэр цIыфхэм къазыфырагъэхьыкIэ, зэра­гъэпцIэнхэ алъэкIыщтыр ащэгъупшэ ыкIи зэIуагъэкIэгъэ ахъщэр ашIуатыгъу.

СМС-кIэ къагъэхьырэ мэкъэгъэIур номерхэу 8-800-…, 8-499…, е 8-495-кIэ къырегъажьэх. Мыщ дэжьым къэIогъэн фае корпоративнэ номерхэр къызIэкIэ­гъэхьэгъуаехэу зэрэщымытхэр. ЗэкъодзакIохэм ащ фэдэ номерхэмкIэ гъэпцIэгъэ зекIуакIэхэр зэрахьэх.

Зыщышъумыгъэгъупш: кредиткэр зиер банкым зэ­рэтеон ылъэкIыщт номер закъор ежь картэм тетхагъэр ары. УпчIэ шъуиIэ хъумэ, банкым е финанс учреж­дением зафэбгъэзэн плъэкIыщт.

Интернетым исайтхэр къызыфагъэфедэхэзэ зэ­къодзэн бзэджэшIагъэхэр зэрахьэх.

Мы аужырэ уахътэм джыри гъэпцIагъэ зыхэлъ шIыкIакIэу къежьагъэхэм ащыщ Интернет сайтхэр къызыфагъэфедэхэзэ цIыфым имылъку епхыгъэ щэфын-щэжьыныр. Мыщ дэжьым зэкъодзакIом щакIоу е щэфакIоу зыкъигъэлъэгъон ылъэкIыщт. Анахьэу сайт­хэу «Авито» ыкIи «Интернет-тучанхэр» зыфиIохэрэр арых бзэджэшIагъэхэр нахьыбэу зыщызэрахьэхэрэр. Имылъку ыщэу ыIозэ, бзэджашIэм цыхьэ къызфарегъэшIы, ар зыщэфы зышIоигъом зыIуимыгъакIэу, мылъкум тефэрэ ахъщэм изы Iахь гъэпцIагъэкIэ къа­Iихын елъэкIы. Джащ фэдэу щэфакIоу зыкъыгъэлъагъозэ, щакIом фытео ыкIи итовар ыщэфы зэрэшIоигъор гурегъаIо. Сыд иушъхьагъуми, ибанк картэм иномер, ипароль зыIэкIегъахьэ. Нэужым картэм илъ ахъщэр рехышъ, зегъэбылъыжьы, ителефон номерри чIедзыжьы.

Джыри зы щыс. БзэджашIэр ымышIэрэ цIыфым исотовэ телефон теошъ, иIахьыл-гупсэхэм ащыщ горэ чIыпIэ къин ифагъэу, псынкIэу IэпыIэгъу ищыкIагъэу макъэ регъэIу. Ар гузэжъогъу чIыпIэм къыращыжьын зэралъэкIыщтыр, ащ пае ахъщэ пчъагъэу атын фаер зыфэдизыр ыкIи ар зырагъэхьан алъэкIыщт картэм иномер къыраIо. А чIыпIэм цIыфэу зыфытеуагъэр мащтэшъ, сыд къыраIуагъэми ышIошъ мэхъу ыкIи ахъщэу зыфаIуагъэм фэдизыр бзэджашIэхэм якартэ фырегъахьэ.

Телефон зэкъодзакIохэм защышъуухъумэнхэм фэшI шъушIэн фаехэр:

ЦIыфыр агъэделэным фэшI бзэджашIэхэм СМС-р къызыфагъэфедэ е телефонымкIэ фытеох. СМС-р зэкъодзакIохэмкIэ Iэрыфэгъоу щыт. ЦIыфхэм ашIошъ агъэхъунэу гугъэхэзэ мыщ фэдэ шIыкIэмкIэ мэкъэ­гъэIухэр афарагъэхьых. ТелефонымкIэ зафытеохэкIэ цIыфыр агъэпцIэныр, ахъщэр къарагъэштэныр ары бзэджашIэхэм япшъэрылъ шъхьаIэр. Ащ пае шIыкIэ зэфэшъхьафхэр агъэфедэх. Мыщ фэдэ хъу-гъэ-шIагъэхэм шъуахэмыфэным фэшI сакъыныгъэ къызхэжъугъэфэнэу, бзэджашIэхэм цыхьэ афэшъумышIынэу хэбзэухъумакIохэр къышъоджэх.

НэкIубгъор къэзыгъэхьазырыгъэр КIАРЭ Фатим.