ЦIыфыр зыгъэдахэрэр, зыгъэбаирэр, уасэ къызэрэфашIырэр шэн-хабзэу зэрихьэрэр, Iэдэбныгъэу хэлъыр арых. НэгушIоу, чэфыр ынэгу къыкIихэу къыппэгъокIырэм инэплъэгъу укъегъэфабэ, гур фызэIуохы. Ащ фэдэ пшъэшъэ нэгушIу непэрэ тхыгъэр зыфэгъэхьыгъэр.

Апшъэрэ гъэсэныгъэ зэзыгъэгъотырэ Чэмышъо Гупсэ пчэдыжьым жьэу къэу­щы. Шъхьангъупчъэу Iухыгъэм бзыу цIыкIухэм яорэд мэкъамэ къырелъасэ. ИчIыналъэ ижьы къабзэ кIуачIэ къыритыгъэ фэдэу ынэмэ нурэр къакIехы. ХэткIи нафэ, хэку гупсэр сыд фэдэ къа­ли, къэралыгъуи апэпшIын зэрэмылъэ­кIыщтыр. МыгумэкIэу, ылъэгъурэ пстэуми ащыгушIукIызэ зефапэ ыкIи мафэм къыфигъэхьазырыгъэ «шIухьафтыным» фызэIухыгъэу пэгъокIы…

Гупсэ сыдигъуи ынэмэ нурэр къакIехы. Зэ плъэгъугъэмэ гум хапкIэ, иIуплъэ пщыгъупшэжьырэп. Пшъэшъэ ныбжьыкIэр зикIэсэ гъунэгъухэм сэлам фабэ арехы, апэгушIуатэ. Бзылъфыгъэхэми, шIу зэралъэгъурэр ахэпшIыкIэу, исэлам ягуапэу къырагъэгъэзэжьы. Ащ фэдэу, пстэуми янэплъэгъу фабэ зэхишIэзэ, Гупсэ зыщеджэрэ Мыекъопэ къэралыгъо технологическэ университетым нэсы.

Чэмышъо Гупсэ медицинэ сэнэхьатым ищыIэныгъэ рипхыгъ. Медицинэ колледжэу Мыекъуапэ дэтыр къызеухым, апшъэрэ гъэсэныгъэ зэригъэгъотын гухэлъ иIэу университетым чIэхьажьыгъ. Еджэныр чанэу къызэрэдэхъурэм дакIоу, илъэс хъугъэу Iоф ешIэ. Мыекъопэ къэлэ сымэджэщым икардиологие отделение медицинэ сестрау щэлажьэ.

ТигущыIэгъу иIэдэбныгъэ, игубзыгъагъэ чыжьэу Iугъэ тIоми хэукъуагъэ хъущтэп. Ащ адыгабзэр ыгъэбзэрабзэу зэрэIулъым фэдэу, инджылызыбзэр, урысыбзэр, тыр­кубзэр дэгъу дэдэу ешIэх. Джыри ишIэныгъэхэм зэрахигъэхъощтым пылъ.

Гупсэ ятэу Садыкрэ янэу Айсельрэ Тыркуем къыщыхъугъэх, ащ щапIугъэх, ау Адыгеим зэрэщыщхэр сыдигъуи ащыгъупшагъэп. «Хымэ чIына­лъэм лъыр щызагъэрэп» зэраIоу, яхэку къыфэхъуа­псэщтыгъэх, нэужым къагъэзэжьынэу тыраубытагъ.

Садык ятэу Муса ихэку гупсэ итарихъ дэгъоу щыгъозагъ, Адыгеим щыIагъ. Ар къызэкIом урысыбзэр ышIэщтыгъэп, ау ичIыгужъ щыпсэурэ илъэпкъэгъухэм аIукIэнымкIэ ар пэрыохъу хъугъэп. Ихэку гупсэ къыщилъэгъугъэр илъфыгъэхэм къафиIотэжьыщтыгъ. Ныдэлъфыбзэр аIулъыным, тарихъыр ашIэным лъэшэу ынаIэ тыригъэтыщтыгъ.

Илъэсхэр зэкIэлъыкIуагъэх, Чэмышъо­мэ яунагъо Адыгеим къэкIожьын гухэлъэу ышIыгъэр щыгъупшэу мафэ къы­хэкIыщтыгъэп. Садык изакъоу Адыгеим къэкIуагъ, нэужым иунагъо къыщэжьыгъ. Чэмышъохэр къызэкIожьыхэм Гупсэ ягъусагъэп, ащ гурыт еджапIэр къеухыфэ Тыркуем щыIагъ.

— 2010-рэ илъэсым сянэ-сятэхэм сшынахьыкIэу Мирза ыкIи сшыпхъу нахьыкIэу Жансэт ягъусэхэу Адыгеим къэкIожьыгъэх. Апэрэ уахътэм ахэр Пэнэхэс щыпсэущтыгъэх. Нэужым, илъэс еджэгъур Тыркуем къыщысыухи сэри Адыгеим къызысэгъэзэжьым, Мые­къуапэ тыкъэкощыжьыгъ, — къытфеIуатэ Гупсэ.

Зэшъхьэгъусэхэр зэрэкIэхъопсыщтыгъэхэу ялъфыгъэхэм адыгагъэр ахэлъэу агъэсэнхэ алъэкIыгъ. Гупсэ шIыкIашIоу, зыщыщ лIакъом, хэкум идахэ аригъаIоу мэпсэу. Еджэныр пштэмэ, пстэури дэгъоу къыгурэIо, шIэныгъэ къызэрэзIэкIигъэхьащтым пылъ. ИIофшIэн зыфэдгъа­зэмэ, зэрифэшъуашэу зэригъэцэкIэщтым дэшъхьахырэп. IэпыIэгъу зыфэхъугъэ цIыфхэм урамым къыщашIэжьэу бэрэ къыхэкIы. Къызэрэфэразэхэм ишыхьатэу къыIогушIох, къыфэчэфхэу сэлам фабэ къырахы.

— Хэкум тыкъызэкIожьым апэрэ илъэсхэр псынкIагъэх сIон слъэкIыщтэп, — къытфеIуатэ тигущыIэгъу. — Бзэр умышIэныр къины. Гурыт еджапIэм сыкIощтыгъ, ау седжэщтыгъэп. Силэгъухэм сахэсэу илъэсыр кIуагъэ, нэужым еджэным пысыдзэжьыгъагъ. Тыркубзэр ышIэу зы пшъашъэ сикласс исыгъ. Ащ ишIуагъэкIэ сизэкъо дэдэу зыслъытэжьыщтыгъэп. ГущыIэхэм къарыкIырэр къыси­Iожьыщтыгъэ, тэрэзэу укъызэрэгущыIэщтыр сигъашIэщтыгъэ. Непэрэ мафэми къысфишIагъэр сщыгъупшэрэп, тызэпшъэ­шъэгъу, уахътэ тиIэ зыхъукIэ тызэIокIэ.

Укъызэрымыхъухьэгъэ къэралыгъом узыщыщ лъэпкъыр щэпсэу нахь мышIэми, укIожьыныр IэшIэхэп. ИщыкIэгъэ тхьапэхэр бгъэхьазырыжьын, бзэр зэбгъэшIэжьын, IофшIэпIэ чIыпIэ къэбгъотын, захэбгъэзэгъэжьын фае. Ау сыд фэдэ къиныгъо апэ къэмыкIыгъэми, Чэмы­шъомэ яунагъо Адыгеим къызэрэкIожьыгъэмкIэ кIэгъожьэу зы такъикъ къыхэкIыгъэп. Яхэкужъ ичIышъхьашъо зэрэтетхэм, ижьы къабзэ къызэращэрэм ахэр ыгъэгушхощтыгъэх.

— Тыркуем сыкъыщыхъугъ нахь мышIэми, сыфэзэщэу къыхэкIырэп, — къытфеIуатэ Гупсэ. — Адыгеим сыгукIэ сыщырэхьатыгъ. Мыр сятэжъ пIашъэхэм зэрячIыгужъыр спкъышъолыкIэ зэхэсэшIэ. ЧIыопсым, тыгъэм, жьым, пстэуми кIуачIэ къысхалъхьэрэм фэдэу къысщэхъу. Сэ сихэку, сичIыналъэ къызэрэщыскIухьэрэм сегъэгушхо.

ЦIыфым сэнаущыгъэ хэлъмэ, ар лъэныкъо зэфэшъхьафхэмкIэ къэнэфэщт. Гупсэ ащ фэдэ цIыфхэм ащыщ. Тыркуем къызщыхъугъэ къалэу Бурса дэт Адыгэ Хасэм кIозэ къашъохэр зэригъашIэщтыгъэх. Адыгеим къызэкIожьыми ащ лъыпидзэжьыгъ. Купэу «Мыекъуапэ инэфылъхэр» зыфиIорэм къыщышъощтыгъэ, нэужым Адыгэ къэралыгъо университетым щызэхащэгъэ «Нартым» хэхьагъ. Ау сыдигъуи тигущыIэгъу еджэным къыщигъакIэрэп. ТапэкIэ хирург-офтальмолог сэнэхьатыр къыхихынэу зегъэхьазыры, дунаим идэхагъэ цIыфхэм алъэгъунымкIэ IэпыIэгъу афэхъущт.

Гъонэжьыкъо Сэтэнай.