Адыгэ литературэм илэжьэкIо хьалэлыгъэу, жэбзэ чанрэ лъэпкъ гупшысэ куурэ зыхэлъы­гъэ тхакIоу Цуекъо Юныс щыIагъэмэ, ыныбжь илъэс 80 хъущтыгъэ.

Мэзэ имыкъу мэхъу ащ идунай зиухыгъэр. Ауми, зэчый дахэ хэлъыгъ, сэ сишIошIыкIэ, Юныс насып иIагъ. Адыгэмэ аIуагъ: «О пшъхьэ фэпшIэжьын, цIыфхэм шIу уалъэгъун». Мыщ дэжьым сэ а гущыIэжъым ипэгъокIэу къасIомэ сшIоигъу: «Юныс адыгэ лъэпкъэу къыз­хэкIыгъэм фэлэжьагъ, ау нэмыкI цIыф лъэпкъхэми ар шIу алъэгъугъ, итворчествэ аштагъ, уасэ фашIыгъ, зэрагъашIэ, итхы­гъэхэм яджэх.

ЗэлъашIэрэ тхакIоу Цуекъо Юныс сикъоджэ кIасэу Хьа­лъэкъуае 1940-рэ илъэсым бэ­дзэогъум и 27-м мэкъумэщышIэ унэгъо къызэрыкIо къихъу­хьагъ. Унэгъо Iужъур нэбгырипшI хъущтыгъэ. Хэгъэгу зэ­ошхор къызежьэм апэу мэшIошхом пэхьагъэхэм ятэу Хьарунэ ащыщыгъ. Брянскэ хэкум щызэуагъ, партизан отрядым хэтыгъ, тын лъапIэхэр иIэхэу къэ­кIожьыгъагъ. Юныс гурыт еджапIэм ыуж, 1958-рэ илъэсым, Адыгэ кIэлэегъэджэ училищыр Мыекъуапэ къызыщеухым, ичылэ гупсэ къэкIожьи, илъэс пчъагъэрэ кIалэхэр щыригъэджагъэх. Ростов дэт къэралыгъо университетым чIахьи, заочнэу журналистикэмкIэ отделениер къыухыгъ. 1970-рэ илъэсым Адыгэ хэку гъэзетэу «Социалистическэ Адыгеим» исобкорэу щытыгъ, етIанэ ­Адыгэ хэку радиом общественнэ-политическэ къэтынхэм афэгъэза­гъэу Iоф ышIагъ. 1986-м къы­щегъэжьагъэу 1990-рэ илъэсым нэсыфэ литературнэ-художест­веннэ журналэу «Зэкъошны­гъэм», етIанэ кIэлэцIыкIу журналэу «Жъогъобыным» яредакторыгъ. 1961-рэ илъэсым щегъэ­жьагъэу тхэн Iофым пылъыгъ. Цуекъо Юныс адыгэ лъэпкъ литературэр гъэхъэгъэшIухэм афэзыщагъэмэ зэу ащыщ. Рас­сказхэмкIэ ригъажьи, повестьхэр, романхэр адыгабзэкIэ ыкIи урысыбзэкIэ бэу къыдигъэкIыгъэх. Тхэн-гупшысэн Iофыр кIэзыгъэнчъэу ыгъэцакIэщтыгъ, итворчестви Адыгеим ыкIи Урысыем осэшIу щафашIыгъ.

Анахьэу тхакIом къыдэхъу­гъэкIэ фэплъэгъун фаеу щытыр уахътэм непэ епхыгъэ Iофы­гъохэм игупшысэрэ иакъылрэ ахилъхьэу, ахэм уасэ афишIын ылъэкIэу, игеройхэм лъэныкъо зэфэшъхьафхэмкIэ алъыплъэу, къыгъэлъагъо шIоигъоу зэрэщытыгъэр ары. Цуекъо Юныс къа­хэзыгъэщэу ипрозэ хэлъыр, тызэсэгъэ сюжет ыкIи композицие гъэпсыкIэм фэмыдэу, лъэхъэнэ зэпэчыжьэхэм япхыгъэ хъугъэ-шIагъэхэм къапкъырыкIызэ, блэкIыгъэмрэ тинепэрэ мафэхэмрэ зэрэзэрищалIэ­хэрэр ары. Ежь ынэгу кIэкIыгъэу, ылъэгъугъэу, зыщыгъозэ закъом къыщыуцурэп. БлэкIыгъэ лIэшIэгъухэм адыгэхэм къарыкIогъэ тхьамыкIагъом игумэкI зыхэлъ тхыгъэхэри инэплъэгъу ригъэ­кIыхэрэп.

Цуекъо Юныс щытхъукIэ фэплъэгъун рассказыбэ, повестыбэ, романыбэ икъэлэмыпэ къыпыкIыгъ. Ахэм ащыщых «Сказание о Железном Волке», «Милосердие черных гор, или Смерть за черной речкой», «Чужая боль», «Красный дом», «Месть», «Мелодии далеких гор» зыфиIохэрэр. ЛитературэмкIэ Адыгэ Республикэм и Къэралыгъо премие къыфагъэшъошагъ. Адыгэ Рес­пуб­ликэм инароднэ тхакIу. Романэу «Ми­лосердие черных гор, или Смерть за черной речкой» зыфиIорэр «Роман-гъэ­зетым» къыхиутыгъ ыкIи премиеу «Образ» зыфиIорэр къыратыгъ. ТхэкIошхом исэнэхьат ыгу етыгъэу зэрэрылажьэрэм, итхыгъэхэм пIуныгъэ-гъэсэныгъэ мэхьанэшхо зэрахэлъым апае «Урысыем культурэмкIэ иIофы­шIэшху» зыфиIорэ щытхъуцIэр къыфагъэшъошагъ. Урысыем итхакIохэм я Союз 1980-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу хэтыгъ. ТхэкIошхом иповестьхэм, романхэм, рассказхэм узяджэ­кIэ, блэкIыгъэ лъэхъэнэ чыжьэ­хэм языпхырэ гупшысэ шъхьаIэу ахэлъым нэIуасэ узафэхъукIэ, джащ лъыпытэу къыбгурэIо ти­лъэпкъ хьазабэу, къинэу ыщэ­чыгъэр, къызэпичыгъэр. Непэрэ тишэн-хабзэхэм, зекIокIэ-шIыкIэхэм, лъэпкъым къырыкIорэм, ар зынэсын ылъэкIыщтым тарегъэгупшысэ. Цуекъо Юныс итворчествэ, исэнэхьат афэ­шъыпкъэу, ышIэрэм гушIуагъорэ лъытэныгъэшхорэ ахигъуатэу игъашIэ къыхьыгъ. Ау Юныс илъэс пчъагъэу къыгъэшIагъэр арэп ыцIэ дахэкIэ рязыгъэIуагъэр, IофшIагъэу а илъэсхэм иIэхэр ары нахь. Ау етIани аIо: «ЦIыфым ыцIэ ежь зыфешIы­жьы», «ШIу зышIэрэм ишIушIэ кIодырэп». ТхакIом тхэн амалыр къызIэкIэхьагъэм къыщегъэжьагъэу, щэIэфэкIэ игупшысэрэ иакъылрэ икъэлэмыпэкIэ ­илъэпкъ фигъэлэжьагъ. Ащ ыгу щыпхырыкIырэ гупшысэхэр къызыщыриIотыкIырэ итхыгъэхэм тызяджэкIэ, бэмэ тарегъэгупшысэ, бэ тыгу къыгъэкIыжьырэр, тызэрегъэплъыжьы. Цуекъо Юныс адыгэ лъэпкъым къыхэкIыгъэ тхэкIошхоу зэрэщытым, тэ, икъоджэгъухэми, ичIыпIэгъухэми, зэкIэ адыгэхэми, гушхоныгъэ къытхелъхьэ. Адыгэ лэжьэкIо бын-унэгъо Iужъу къихъу­хьэгъэ кIалэм фэлъэкIырэмкIэ сыдигъуи къогъанэ иIагъэп, итворчествэ лъэш, куу, зы тхэкIо цIэрыIоу, акъылышIоу илъэпкъ фыщыIагъ. ИшIушIэгъэ ин кIодыщтэп.

Хъодэ Сэфэр. къу. Хьалъэкъуай.