Сыщысэу сапашъхьэ илъ телефоныр къытеуагъ. Къытеорэм ителефон номер синэIуасэпти, сыIаби згъэкIосагъэ. Джыри тIэкIу тешIагъэу а номер дэдэр къытео. «Мыщ фэдизэу гуIэу къытеорэр зыгорэм егъэгумэкIын фае» сIуи къэсIэтыгъ. Телефоным бзылъфыгъэ макъ къиIукIырэр: — Разет, ора? — къэупчIэ. — Ары, сэры, — сэIо. — Iофэп зэ укъэзгъотыгъэмэ, — elo. — О ухэт? — сеупчIы бзылъфыгъэм. — О сэ сыпшIэрэп, сэ Цушъхьэ Гощэхъурай. — Ы, Цушъхьэ Гощэхъурае сымышIэ хъуна, орба тиредакциеу «Согласием» бэрэ къатхэрэр? — сеупчIы. — Сэры, — elo, — ори сауж укъимынэу укъатхэ. бзылъфыгъэм ищх мэкъэ шъабэ уигъэтхъэжьэу телефоным къеIукIы, сэри сыкъегъэщхы. Джаущтэу Гощэхъураерэ сэрырэ нэIуасэ тызэфэхъугъ, пшъэшъэгъу сфэхъугъ. Пшъэшъэгъу къодыеп, Гощэхъурае зысэгъотым, дышъэ пхъуантэм дэлъэу адыгэ гущыIалъи дэзгъотыгъ. Гощэхъурай Щамсэдинэ ыпхъур 1955-рэ илъэсым къуаджэу Гъобэкъуае къыщыхъугъ. 1976-рэ илъэсым Адыгэ кIэлэегъэджэ училищэу Андырхъое Хъусен ыцIэ зыхьырэр, 1981-рэ илъэсым — Адыгэ къэралыгъо кIэлэегъэджэ институтыр къыу- хыгъэх. Инэм дэт еджапIэу N 6-м илъэс 25-рэ кIэлэегъаджэу Iутыгъ. Зыхэтыгъэхэм алъытэу Iоф адишIагъ. Мы уахътэм Инэм кIэлэцIыкIу тхылъ еджапIэм иIофышI. Гощэхъурае иуахътэ пкIэнчъэу ыгъакIорэп, бгъэшIэгъонэу купкI куу иIэу матхэ. Иусэхэр гъэзетми къарэхьэх, цIыфхэми агу рихьэу зэреджэхэрэр зэхэтэхы. Го- щэхъурае усэкIо шъыпкъ пIуагъэми ухэукъощтэп. Иусэмэ мэхьанэ куу яI ыкIи кIочIэ ин ахэлъ. Цушъхьэ Гощэхъурае къиныбэ пэкIэкIыгъэми, ыгу кIодэу къыхэкIыгъэми, зы нэбгырэ етIысылIэу етхьаусыхылIагъэп, зы нэбгырэ икъэбар-игукIае риIуагъэп. «Ар сэ синасып»ыIуи, ежь зэрэщыIэшъоу ищыIакIэ дахэу зэришIыщтым, икIалэхэр зэрипIущтхэм, зэрэригъэджэщтхэм ауж итыгъ. Мэшэлахь, икIэлитIу дэгъоу еджагъэх, кIэлэ дэгъу хъугъэх, нысэ дэгъухэри инасып къыхьыгъэх. Иджани шхъуантIэу, ынитIуи щыгъыжъыеу шхъуантIэхэу зисурэт сапашъхьэ итым сеплъы. ЦIыф бэрэчэт, бзылъфыгъэ нэгушIу. «Непэ сыкъыжъудэгущыIэ сшIоигъу» elo усакIом. «Сыгу зыгъэгушхорэмкIэ, зыгъэинырэмкIэ, сигукъэкIыжьхэм ащыщхэмкIэ» джыри къыпедзэжьы. Шъхьадж ежь къыгъэшIагъэм, ылъэгъугъэм, икъин Iахьэу зэшIуихыгъэм, зэджагъэм ялъытыгъ игулъыти, ицIыфы-гъи, изекIуакIи, ишэни. «Зыгу псыхьагъэр гукIэгъузакI» elo ащ. Тичылэ лIыжъ Iуш дэсыгъ — Болэт ГъучIыпс, заоми хэтыгъ, ащ ылъэкъо лъэныкъуи хилъхьагъ. Ащ ренэу ыIощтыгъэу цIыфмэ къахэнагъ: «УцIыфыныр къин, умыцIыфыныр IэшIэх». Джащ фэд Гощэхъурае игущыIэ чъэпхъыгъэхэр. «ЕгъэжьапIэр сыдигъокIи къин, — eIo усакIом. — Арын фае адыгэмэ зыкIаIуагъэр: «Iоф мыублэм блэ хэс». Уегъащтэ къызщебгъэжьэщтым. Сиапэрэ гущыIэхэр: «Угу ихъыкIрэр уиныдэлъфыбзэкIэ къипIотыкIышъуныр насыпыгъ». Иапэрэ нэкIубгъо къызэIуехы ичылэ гупсэ ехьылIэгъэ усэм: Си Гъобэкъуай Сыдэу удаха си Гъобэкъуай, Сыдэу убая, сичылэ кIас. ПэсшIын темыт мы дунэешхом Зыбзэ псыхьагъэу Теуцожь Цыгъу. Зисурэт семыплъэкIырэр Къат Теуцожь, Семызэщэу кIэсыджыкIыжьырэр Iэшъынэ Хьазрэт, ГъукIэлI Нурбый. Гощэхъурае ичылэ идэхагъэрэ цIыф Iушэу къыдэкIыгъэхэмрэ къуаджэр къызэрагъэбаирэм акIэгушIоу иусэ къыхегъэщых: «Бзэ пшIыкIутIу сIулъыгъэмэ Уищытхъу арысIотэни», — еlo усакIом. Бзэ пшIыкIутIур лъэпкъ пшIыкIутIу, лъэпкъ пшIыкIутIумэ ахигуащэ шIоигъу, аригъашIэ шIоигъу Гъобэкъуае идэхагъэ. АкъылкIэ ичылэ зэрэбаир. Усэхэу сапашъхьэ илъхэр зэкIэ гъэшIэгъон закI, купкI куу зиIэх. «Лъэтегъэуцу» зыфиIорэ усэри гъэшIэгъонэу ытхыгъ: Сиадыгэ лъэпкъ егъэлъапIэ Iэнэ лъэкъуищым ихъишъэ. Зэпымыоу зэпэсэплъыхьэ Сянэжъ пIашъэ къыдежьэгъэ Iанэр. Хъурэябзэу пэкIэкIыгъэм ежъылIагъэу Зауи гъабли шхыныр зытемыкIыгъ. Адыгэм иIанэ зэрэхьалэлыр усакIом къетхы. Зауи, гъабли, сыд игъотыкIэми, ыгъотрэр зы къогъупэ горэм щамыгъэбылъэу, зынэкIушъхьэ бэрэчэтэу, Iапсым фэдэу хьалэлым тыралъхьэщтыгъэ. Мы усэм гъэшIэгъонэу къыщитхыгъ ари лъэпкъым хэмызыжь шIоигъоу: Джы непэ, пхъорэлъфым илъфыгъэ Лъэтегъэуцо зыщыфашIыгъэм, Шъуашэр дахэу къешIэкIыгъэу Мыжъом теуцо, псэ пытэ иIэнэу Мэджаджэм теуцо, шхын щымыкIэнэу, Ятэжъ пIашъэм иIэнэ лъапIэ Къытырехы пхъэтетыр ДэкIо-бзэкIонэу. Непэ тызхэт лъэхъаным хэта лъэтегъэуцо зышIырэр? Мыжъом хэт исабый тыригъэуцора? Хэта мэджаджэм тезгъэуцорэр? Ахэм адыгэмэ мэхьанэшхо аратыщтыгъэ. Арын фае бэгъашIэ зыкIэхъущтыгъэхэр. «Чыиф ун» зыфиIоу Гощэхъурай ытхыгъэми уеджэмэ, зы пшысэ горэм ухищэу къыпшIошIы: Чъыгхэтэ кIэракIэр къыоIушъашъэ, ШIыхьафкIэ шIыгъэ чыиф унэр ЧIым теуIубагъ. Зигъэчэрэгъузэ Iугъор Онджэкъы Iубгъом екIошъы. КIэсэнхэр зэндэрыкъхэу, ДзэкIолI фэдэу унэр къаухъумэ. Мы усэм сатыр пэпчъ, гущыIэ пэпчъ, ежь уахътэу зыхэтыгъэр, ылъэгъугъэр, къоджэ псэукIэр, ынэ кIэкIыгъэр усакIом къетхы, къыреIотыкIы. «КIэсэнхэр зэндэрыкъхэу, дзэкIолI фэдэу унэр къаухъумэ» зыфиIорэ гущыIэхэм унэгу къыкIагъэуцорэ уахътэр зымылъэгъугъэу зэхэзыхыгъэ ныбжьыкIэхэмкIэ ар гъэсэпэтхыд. Джащ фэд Гощэхъурай иусэхэр, бгъэшIэгъон закIэх. «Цы шIыхьаф», «Нэнэжъ ипIуабл, «Унэй шIыхьаф», шIулъэгъуныгъэм ехьылIагъэми, нэмыкIхэми унаIэ атемыдзэн, умыгъэшIэгъонхэ плъэкIырэп. Джы тызхэт уахътэм Гощэхъурае баснэ тхыным пылъ. Ар адрэ усэмэ атешIыкIыгъэу щыт, анахьэу баснэм тхакIом къыхигъэщырэр шэн дэир, дэгъур, тхьагъэпцIыгъэр, хъоршэрыгъэр, тыгъуакIор. Мыхъунэу цIыфмэ къахэфэн ылъэкIыщтыр. ЩысэтехыпIэ дэгъу- хэу гущыIэ шIагъохэр къеугупшысых. Ау цIыфымэ ацIэ къыримыIоу хьэкIэ-къуакIэмэ ацIэкIэ, чIэгъчIэлъ гущыIэхэм- кIэ уеджэмэ къыбгурыIонэу етхы. Зэп, тIоп баснэу Гощэхъурай ытхыгъэр. Зы усэм исатыр заулэ къыхэсэхы: УгощакIохэр Куандэм назэр къыхэплъыгъ, Лы такъырыр тIоу елъэгъу: — Сыдэу шъущымакIа шхылъэм? Шъощ нахь хэсба мэзышхом? ЗыфэмыIажэу мышъэм къеIо: — IорпэIожь, осэты сипэIожъ, АIорэр кIэпIотыкIыжьэу, — Хэт къыоджагъ — Хэт къыоджагъ? ЗешIытэжьы IорпэIожьым: АIорэр сIожьымэ, Сыбзэгухьа? хьа-хьахь... Непэ Гощэхъурай ыгу IэшIу-IэшIоу телъыр ищагу музей къыщызэIуихыныр ары. Тижъымэ Iэмэ-псымэу агъэфедэщтыгъэхэр, тисабыйхэу ахэр зымылъэгъугъэхэу, зымышIэхэрэмэ аригъэлъэгъоу, аригъашIэхэ шIоигъоу еугъоих, зэрегъэфэжьых. Хъунэ Разет. къу. Нэтыхъуай.