Искусствэм щыпхырищырэ лъагъор шIукIэ къызэтэжьы­рэмэ Алла Соколовар ащыщ.

1992-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу А. Соколовар Урысыем икомпозиторхэм я Союз хэт. Музыкальнэ училищыр Караганда, консерваториер Алма-Ата тхылъ плъыжькIэ къащиухыгъэх.

Музыковед, кIэлэегъадж, критик, лектор — джащ фэдэ сэнэхьатхэр зэригъэгъотыгъэх. ШIэныгъэм, тарихъым афэгъэхьыгъэ студент зэнэкъокъухэу хэгъэгум щыкIохэрэм чанэу ахэлэжьагъ, щытхъуцIэхэр къащихьыгъ.

Ригъаджэхэрэм агъэгушIо

— Илъэс 40-м къехъугъэу Адыгеим сыщэпсэу, — къеIуатэ Адыгэ къэралыгъо университетым искусствэхэмкIэ и Институт икIэлэегъаджэу, искусствоведениемкIэ докторэу Алла Соколовам. — Езгъэджагъэхэр щыIэныгъэм зэрэщылъыкIуатэхэрэр сэлъэгъушъ, сэгушIо.

— Нэбгырэ заулэмэ ацIэхэр къыт­феIоба.

— Андзэрэкъо Марзет Адыгэ Респуб­ликэм искусствэхэмкIэ икIэлэцIыкIу еджапIэу Лъэцэрыкъо Кимэ ыцIэ зыхьырэм ипащ, Елена Гобинар АР-м искусствэхэмкIэ иколледжэу Тхьабысымэ Умарэ ыцIэ зыхьырэм ипащэ игуадз, Сихъу Аминэт Мыекъопэ къэралыгъо технологическэ университетым икIэлэегъадж, Надежда Тертышник искусствэхэмкIэ еджапIэм икIэлэегъадж…

— Зигугъу къэпшIыхэрэр синэIуа­сэх. Ахэр шIэныгъэхэмкIэ кандидатых, кIэлэ­егъаджэх. ОрэдыIохэм, артистхэм закъыфэбгъазэ тшIоигъу.

— Нурбый, сыкъызыщытхъужьэу гъэзет­еджэхэм къащыхъунэу сыфаеп, ау упчIэм кIэкIэу джэуап къестыщт. Нэбгыришъэм къехъумэ диплом IофшIагъэхэр язгъэтхыгъэх.

— Дунаим щыцIэрыIо орэдыIо-къэ­шъокIо ансамблэу «Ислъамыем» хэтхэу ХъокIо Сусанэ, Къумыкъу Щамсудинэ, Лъэцэр Светланэ Адыгэ Респуб­ликэм инароднэ артистых.

— Пщынэо цIэрыIоу ЛIыбзыу Аслъан, Тэхъутэмыкъое районым искусствэхэмкIэ икIэлэцIыкIу еджапIэ ипащэу Тыгъужъ Нурбый, Кощхьэблэ, Шэуджэн районхэм, фэшъхьафхэм культурэмкIэ яIофышIэ хъугъэхэу езгъэджагъэхэм непи зэпхыныгъэхэр адысиIэх. Сэнэхьатэу къыха­хыгъэм зыкъыщагъотын зэралъэкIыгъэм сегъэгушIо.

Адыгеир, IэкIыб къэралхэр

— IэкIыб къэралхэм адыгэ орэдэу къарыпхыжьыгъэхэм тимузыкальнэ искусствэ къа­гъэбаигъ. ЕгъэжьапIэр къытфэIуатэба.

— Англием сызэкIом Хьагъэудж Мыхьамэт, нэмыкIхэм къытфагъэнэгъэ орэди 100 фэдиз пластинкэм тетхагъэхэу къысагъэлъэгъугъэх. Ахэр икIэрыкIэу дискым тырязгъэтхэжьыхи, Адыгеим къынэзгъэсыжьыгъэх.

— Гъэзетеджэхэм ашIогъэшIэгъон тилъэпкъ итарихъ щыщ музыкэу къытлъыIэсыжьыгъэм рыкIуагъэр.

— Музейхэм, еджапIэхэм, Адыгэ радиом, фэшъхьафхэм аратыгъэхэу дискхэр агъэфедэх.

— Артистхэм къаIорэ орэдхэр бэ мэхъух.

— «КIорэр» зыфиIорэр Нэгъой Зауррэ ГъукIэ Замудинрэ къызэдаIо. «Аб­дзэхэ орэдым» къыдэшъох.

— «Ислъамыер» пщыгъупшагъа?

— Композиторэу Нэхэе Аслъан ансамблэм пае орэдыбэ зэригъэфагъ. Рапсодиеу «Хьагъэуджым изэфакIор» дунаим щашIэ.

— Англием, Шотландием ащызэхэшъущэгъэ концертхэр сыда гъэшIэ­гъон зышIыгъэхэр?

— Орэдхэм лъэпкъ гупшысэу ахэ­лъыр артистхэм IупкIэу къызэIуахыгъ. Нэгъой Заур, КIыкI Хьазрэт, Нэгъой Юрэ орэд пэпчъ псэ къыпагъэкIагъ. А мафэхэм тигъусэгъэ шIэныгъэлэжьэу Хъоткъо Самир къызэрэтиIуагъэу, адыгэхэм ята­рихъ, яшэн-хабзэхэр орэдхэм къаIуатэ.

— Нэгъой Заур орэдыр, мэ­къамэр ымыцунтхъэхэу ыгъэ­жъынчыхэ зыхъу­кIэ, гукъэ­кIыжьэу иIэр къыхэогъэщы.

— Ары, ижъырэ адыгэ орэдхэм гущыIэу ахэлъыр, къэIуакIэу яIэр къызэрыкIохэп. Заур тыфэраз.

— ШIэжь орэдхэр Англием щытезытхагъэхэр къытаIоба.

— Къэбэртэе-Бэлъкъарым иартист цIэрыIохэу Нэфышъ Чэрим, Лосэн Тимур, Нэгъой Заур адыгэ орэдхэр Лондон щытыратхагъэх. Табыхъу Мыхьамэт сигъусэу Москва тыщыIагъ, лъэпкъ орэдхэм щэIукIэгъур афэгъэхьыгъагъ.

— Лъэпкъ къашъохэр орэды­шъохэм япхыгъэх.

— Журалистэу Кушъу Светэ сигъусэу Чехием тызэкIом, Косовэ къикIыжьыгъэ ­адыгэхэм афэгъэхьыгъэ телефильмэр Прагэ къыщыдгъэлъэгъуагъ. Косовэ щыщхэм якъэшъуакIэ Адыгеим щыпсэухэрэм зэратекIырэм, искусствэм изэпхыныгъэхэм татегущыIагъ.

Зэпхыныгъэхэм ялъэмыджхэр

— КIэлэегъаджэмрэ ригъэджагъэмрэ зэготхэу Iоф зэдашIэныр орыкIэ сыда?

— УпчIэ дэгъу. Ебгъэджагъэр IофшIэным гъусэ къызыщыпфэхъукIэ, лIэужхэм язэпхыныгъэхэр мэпытэх. Псыхъошхом телъ лъэмыджым узэдытехьагъэми, ущынэщтэп. Ебгъэджагъэм цыхьэ къыпфишIыныр, къыбгоуцоныр, ишIэныгъэ хигъэхъонымкIэ упчIэжьэгъоу уриIэныр щыIэныгъэм ипытапIэу щыт.

— УигупшысакIэ Андзэрэкъо Марзет къысфиIуатэу уахътэ къыхэкIыгъ.

— Израиль, Китаим, Германием, Португалием, нэмыкIхэм Марзетрэ сэрырэ тащыIагъ. Музыкальнэ искусствэм ибаиныгъэхэр фольклорым къыщедгъэ­жьагъэу тэугъоих.

ТапэкIэ IофшIэнышхо щыI.

— Урысыем икомпозиторхэм я Союз ухэт. Орэд умыусырэми, Iофыбэ огъэцакIэ. Уахътэр пфекъуа?

— Сфикъурэп, ар занкIэу къэсэIо. НаукэмкIэ сидиссертацие адыгэхэм ялъэпкъ культурэ фэгъэхьыгъэу стхыгъэ. Композиторхэм, искусствэм яхьылIэгъэ тхылъхэр, зэфэхьысыжь еплъыкIэхэр къыхэсыутыгъэх.

— Уитхыгъэмэ ащыщхэр тыркубзэкIэ, грузиныбзэкIэ, китаибзэкIэ, инджылызыбзэкIэ, нэмыкIыбзэхэмкIи къыдэкIыгъэх. Уигухэлъ благъэхэр къытаIоба.

— НыбжьыкIэхэр езгъэджэщтых, Адыгеим икомпозиторхэм яIофшIагъэ нахь зиушъомбгъуным сыпылъыщт, сытхэщт.

— Уигухэлъхэр къыбдэхъунхэу пфэсэIо.

— Тхьауегъэпсэу.

ТыфэгушIо

— Алла Соколовам имэфэкI мафэ бэдзэогъум и 7-м хигъэунэфыкIыгъ, — къытиIуагъ Адыгэ Республикэм икомпозиторхэм я Союз итхьаматэу, Урысыем, Адыгеим янароднэ артистэу Нэхэе Аслъан. — Адыгэ музыкальнэ искусствэм фэгъэхьыгъэу ытхыгъэр бэ. Хьагъэудж Мыхьамэт, Лъэцэрыкъо Кимэ, фэшъхьафхэм яхьылIагъэхэм уагъэгъуазэ. Тбилиси консерваторием сыщеджэзэ, Алла Соколовар къыслъыкIуи, къэбар гъэшIэгъонхэр ыугъоигъагъэх, «Пщыналъ» зыфиIорэ тхылъыр къыдигъэкIыгъ.

Адыгеим икомпозиторхэм я Союз изэхэщэн Алла Соколовам иIахьышIу хишIыхьагъ, общественнэ Iофхэр сыдигъуи чанэу егъэцакIэх. Аллэ имэфэкIкIэ гущыIэ фабэхэр фэтIощтых. Игухэлъы­шIухэр къыдэхъунхэу Тхьэм сыфелъэIу.

«Адыгэ макъэм» еджэхэрэм ацIэкIэ тэри Алла Соколовам тыфэгушIо. Бэгъа­шIэ, насыпышIо охъу, Алла!

ЕмтIылъ Нурбый.