Унагъом зэгурыIоныгъэ, шъхьэкIэфэныгъэ илъыщтмэ, кIэлэцIыкIухэм гуфэбэныгъэ зэфыряIэу къэхъущтхэмэ анахьэу зэлъытыгъэр бзылъфыгъэр ары.

Ар акъылышIоу, Iушэу псэу зыхъукIэ, унэгъо дахэ ышIэн, зэригъэкIун ылъэкIыщт. Непэ зигугъу къэтшIырэ унагъом ибысымгуащэ къызэрыхъухьагъэм шэн-хэбзэ дахэу илъхэр иIэубытыпIэу исабыйхэр егъа­сэх. Унагъоу къызхэхьагъэм гукIэгъуныгъэу, шъхьэкIэфэныгъэу афыриIэм ишIуагъэкIэ псынкIэу ащыщ хъугъэ, егъа­-шIэм ахэсыгъэм фэдэу шIу щалъэгъугъ.

Биданэкъо лIакъом Фатимэ къызыхэхьагъэр илъэс 12 хъу­гъэ. А уахътэм къыкIоцI бзылъфыгъэр зинысэхэм игугъу дахэкIэ ашIы, агъэлъапIэ. Ишъ­хьэ­гъусэу Бислъанрэ ежьыррэ непэ сабыищ зэдапIу. Унагъом иIэшIугъэ зэхашIэу, гуфэбэныгъэ зэфыряIэу къэтэджынхэм ахэр фагъасэх.

— Илъэс 23-рэ сыныбжьыгъ Биданэкъохэм сакъызыхахьэм, — къытфеIуатэ Фатимэ. — Хэт­рэ бзылъфыгъи къызщалъфыгъэ, зыщапIугъэ унагъор ыбгынэни, нэмыкI лIакъо хэхьаныр фэ­псынкIэп. Ахэм шэн-хабзэу ахэлъхэр, IокIэ-шIыкIэу яIэр шъхьафы, о узэсагъэм фэдэп. Ау апэрэ мафэу мы унагъом сыкъызихьагъэм къыщегъэжьагъэу, егъашIэм сахэсыгъэм фэдэу ащыщы сыхъугъ. НысэкIэ къысэмыплъыхэу япшъашъэм фэдэу салъытагъ. Ащ мэхьанэшхо иIэу сэлъытэ. Унагъом гуфэбэныгъэ къысфыриIэн, силъытэн чIыпIэ сизыгъэуцуагъэр сигуащ ары. АщкIэ лъэшэу сыфэраз. Сыгу къэмыкIыгъэхэр шъабэу къысиIожьыщтыгъэх, къысигъэлъэгъущтыгъэх. ЗыщищыкIагъэм гъэсэпытхыдэ сигъэгъотыгъ, зыщищыкIагъэм сидахэ ыIуагъ.

Фатимэ унэгъо Iужъу къызэрыхьагъэр. Пщи, гуащи, пщыкъуи, пщыпхъуи ахэсыгъ, ау ыгу хагъэкIыгъэу, е ежь ыгу ригъэ­кIун гущыIэ зэраIуагъэу къы­хэкIыгъэп. Нысэ цIыкIоу къа­хэхьагъэм дэгъоу зэрэфыщытыщтхэм унагъор пылъыгъ, ежь Фатими зэригъэшIощтхэм дэ­шъхьа­хыгъэп.

Адыгэ къэралыгъо университетым адыгэ филологиемрэ культурэмрэкIэ ифакультет Фатимэ къыухыгъ. ТигущыIэгъу сэнэхьатэу зэригъэгъотыгъэмкIэ Iоф ышIэнэу хъугъэп. АР-м икъэралыгъо бюджет учреждениеу «Унагъом ыкIи кIэлэцIыкIухэм IэпыIэгъу зыщафэхъухэрэ гупч» зыфиIорэм илъэс заулэрэ тигущыIэгъу щылэжьагъ. Нэужым IофшIэнымрэ унагъомрэ ахэ­дагъ ыкIи ишъхьэгъусэ, илъфыгъэхэм яфэIо-фашIэхэр ыгъэцэкIэнхэм, бзылъфыгъэм ипшъэрылъхэр зэрифэшъуашэу ышIэнхэр къыхихыгъ. Фатимэ зыщапIугъэ унагъом нахьыжъхэм шъхьэкIэфэныгъэшхо афашIыныр шэнышIоу илъыгъ. Ятэ-янэхэу Тхьаркъохъо Нурбыйрэ Шыгъотыжьрэ цIыфыныгъэ дахэ ахэлъэу ясабыйхэр зэрагъэсэщтхэм яшъыпкъэу пылъыгъэх. Фатимэ къызэрыхъу­хьэгъэ унагъор Iужъу нахь мышIэми, зэгурымыIоныгъэ азыфагу къихьагъэу къыхэкIыгъэп. Зэш-зэшыпхъуиблыр зэ­дэIужьхэу, гуфэбэныгъэ зэфыряIэу къэхъугъэх.

— Сянэ жьэу сыухыгъ, илъэс 17 сыныбжьыгъ дунаир зехъо­жьым, — игукъэкIыжьхэмкIэ къыддэгуащэ Фатимэ. — ТицIыкIугъом къыщегъэжьагъэу ащ тапэкIэ къытшъхьэпэжьыщтхэр къытфиIуатэщтыгъэх. Бзылъфыгъэм лъагъоу къыхихырэм имэ­хьанэ, ар унагъо ихьэмэ зызэришIын фаер, унэгъо рэхьатым лъапсэу иIэр тигъа­шIэщтыгъэ. Тызэрэхъущтыр къытиIощтыгъэ, мытэрэзэу зекIорэм фыщылъыр къытфиIуатэщтыгъэ. Тэр-тэрэу емрэ шIумрэ зэхэтфын тлъэ­кIынэу гупшысэхэр тигъэшIыщтыгъэх.

Фатимэ къыраIорэ гъэсэпэтхыдэхэм анэсыныр джыри чыжьэу къыщыхъущтыгъэ, ау унагъо зехьэм зэкIэ ыгу къэ­кIыжьыгъ. ТигущыIэгъу анахьэу янэ зыфигъэсагъэр пщэрыхьаныр, пщы-гуащэхэм, нахьыжъхэм шъхьэкIэфэныгъэ апигъохыныр, цIыфыныгъэ хэлъыныр ары.

— СызщапIугъэ унагъом щыслъэгъугъэ шэн дахэхэр сисабыйхэм ахаслъхьэ сшIоигъу, — къытфеIуатэ Фатимэ. —Ныжъыр шIу алъэгъоу, ежьхэм азыфагу зэгурыIоныгъэрэ гуфэ­бэныгъэрэ илъэу згъэсэнхэу сыфай. Сэри унэгъо Iужъу сыкъихъухьагъэшъ цIыфыбэ зэрысыр насыпыгъэу сэлъытэ.

Бислъанрэ Фатимэрэ непэрэ мафэм сабыищ зэдапIу. Ялъфыгъэхэм ахэр ащэгушIукIых, арэгушхох. Анахьыжъэу Мадинэ илъэсипшI ыныбжь, агу ифэрэ Амир илъэсибгъу хъугъэ. Ана­хьыкIэ цIыкIоу Ислъам илъэс­рэ мэзийрэ ыныбжь. Лъэныкъо зэфэшъхьафхэмкIэ гъэхъагъэхэр ашIыхэзэ ясабыйхэр къэтэджынхэм зэшъхьэгъусэхэр пылъых. Мадинэ къэшъокIо купэу «Абреки» зыфиIорэм макIо. Амир дзюдом пылъ. Зэш-зэшыпхъухэм еджэныри зыIэкIагъэзырэп. ЕджапIэм щызэхащэрэ зэнэ­­-къо­къухэм чанэу ахэлажьэх, щытхъу тхылъхэри къафагъэ­шъуашэх.

Мадинэрэ Амиррэ зэрафэ­лъэкIыщтымкIэ янэ IэпыIэгъу фэхъух. АшнахьыкIэ цIыкIу къы­зыущыжьыкIэ агъэджэгу, мыгъы­нэу кIэрэсых. Унэгъо хъызмэтымкIи яшIуагъэ къызэрагъэкIощтым пылъых.

— Сэ къысхалъхьэгъэ шэн-хаб­зэхэр силъфыгъэхэм зэ­рязгъэ­шIэщтым сыпылъ, — къытфеIуа­тэ тигущыIэгъу. — Мадинэ дахэу зэрэгущыIэн фаер гурысэгъаIо, унэгъо хъызмэтыр зэрэзэрихьащтым цIыкIу-цIыкIоу фэсэгъасэ. Сэпщэрыхьэми, унэр къэсэгъэ­къабзэми, сыд фэдэ Iоф зыфэ­сымыгъэзагъэми, гъусэ сэшIы. КъыскIырыплъыным, яшIыкIэ ышIэным сыпылъ.

Джырэ уахътэ ныбжьыкIэхэм сабыибэ къагъэхъужьырэп, ащ къиныгъоу пылъым егъэщынэх, ау сыкъызтегущыIэгъэ унагъор ахэм ащыщэп. Сабыим уна­гъом нэхъоир къызэрэрилъхьэ­рэр, насыпыр къызэрэзыдихьырэр зэхашIэ.

Хэтрэ цIыфи зыкIэхъопсырэ насыпыр Биданэкъомэ яунагъо илъ. Непэ ныбжьыкIэхэм щысэ зытырахын алъэкIыщтмэ ащыщых Бислъанрэ Фатимэрэ. Ящагу сабый щхы макъэ дэIукIы, ежьхэм зэгурыIоныгъэу азыфагу илъым уегъэрэхьаты. ЦIыфым нахь ыгъэлъэпIэрэ шэн-хэбзэ дахэхэр зэрылъ унагъом гухэ­лъэу иIэхэр къызэрэдэхъущтхэм уегупшысэжьынэуи щытэп.

Гъонэжьыкъо Сэтэнай.