ПсышIопэ районым ицIыф гъэшIуагъэхэм ягугъу къэпшIын зыхъукIэ, Людмила Ставровскаям укъыщымыуцун плъэкIыщтэп. ЦIыфхэр социальнэу ухъумэгъэнхэмкIэ къулыкъум ушъхьагъу зэфэшъхьафхэм япхыгъэу Iоф щашIэнэу зыкъыфагъазэ. Ау псынкIэу зышъхьэ щызгъэзыежьырэр макIэп. Укъэзыуцухьэхэрэм, узхэтхэм IэпыIэгъу уафэхъуныр, уигуфэбагъэ алъыбгъэIэсыныр зипшъэрылъ шъхьаIэу зылъытэхэрэр, гукIэгъур зылъ хэлъэу къэхъухэрэр ары а гъогум пытэу теуцохэрэр. Мэхьанэшхо зэратырэ къулыкъум Людмилэ изаслуженнэ IофышI.

ЩыIэныгъэ гъогоу къыкIугъэм хэти фызэплъэкIыжьымэ, «Сы­нэтIэгу арыщтын итхэгъагъэр» ыIон ылъэкIыщт. Ау, сыд фэдизэу гъогу IонтIэ-щантIэхэр зэпичынхэ фаеу хъугъэми, ыгу зыфэкIорэ, тхъагъо зыхигъотэрэ Iофым цIыфыр фэгъэзагъэ зыхъукIэ, ыгукIи мэрэхьаты, на­сыпышIоуи зелъытэжьы, ушэтынхэу ыпэкIэ къэкIыхэрэри нахь псынкIэу зэпечышъух…

Людмила Петр ыпхъур 1937-рэ илъэсым мэзаем и 25-м Краснодар краим ит къалэу ТIуапсэ щыпсэурэ унэгъо Iу­жъум къихъухьагъ. Ятэу Ткачев Петр Сергей ыкъор ТIуапсэ икъэлэ Совет итхьаматэ иIэпыIэгъоу Iоф ышIэщтыгъ. Янэу Анна Федор ыпхъур дапIэм Iутыгъ.

1938-рэ илъэсым унагъор Краснодар краим ит станицэу Лабинскэм къыдэтIысхьажьы­гъагъ ятэ а псэупIэм икъоджэ совет итхьаматэу агъэнэфагъэ­ти. Илъэс зытешIэм ыуж Кощ­хьэблэ районым къыхиубытэрэ селоу Натырбые ахэр къэкощыжьыгъэх, ятэ къоджэ советым итхьаматэу агъэнэфагъ, янэ гурыт еджапIэу N 10-м пхъэнкIакIоу Iухьагъ.

1941-рэ илъэсым унагъом къинышхо къыфыкъокIыгъ: Людмилэ ятэ жъэгъэузым илIы­кIыгъ. Анахь лъэхъэнэ гузэжъогъум — Хэгъэгу зэошхом иилъэсхэм сабыи 3-р янэу Анна Федор ыпхъум изакъоу къыIэтын фаеу хъугъэ.

Сыд фэдизэу къиныгъэми, 1944-рэ илъэсым Iоныгъом Людэ цIыкIур еджапIэм чIэхьагъ. Колхозэу «Красный Герой» зыцIагъэм кIэлэцIыкIумэ яшIуа­гъэ рагъэкIыщтыгъэ: гъатхэм къэгъэгъэ тхьапэхэр къау­гъои­щты­гъэх, бжыхьэм фышъхьэ лэжьыгъэхэм яIухыжьынкIэ адеIэщтыгъэх…

Илъэсхэр къызэкIэлъыкIуа­гъэх. Общественнэ IофшIэным чанэу зэрэхэлажьэрэм имызакъоу, дэгъу дэдэу зэреджэрэм пае Людмилэ илэгъухэм апэу ВЛКСМ-м аштэ.

— Кощхьэблэ район гупчэм комсомол билетхэр къыщытатыжьынхэу щытыгъэти, тэ, На­тырбые щыщхэм, километрэ 25-рэ фэдиз лъэсэу ткIугъагъэ, — ыгу къэкIыжьы Людмилэ. — А мэфэ дэдэм джыри зы гушIуагъо къыздэхъугъагъ —ублэпIэ классхэм пионервожатэу сафашIыгъагъ. ЕджапIэу сызычIэсым художественнэ самодеятельностэу щызэхащэрэм, «Тимур икомандэкIэ» заджэхэрэм, чанэу сыхэлажьэщтыгъэ: шъхьэзэкъо пенсионерхэм, заом иветеранхэм, сэкъатхэм тадеIэщтыгъэ, хатэхэр афэттIыщтыгъэх, лэжьыгъэм иIухыжьыгъоми тишIуагъэ ядгъэ­кIыщтыгъэ, — къыпедзэжьы ащ.

1954-рэ илъэсым Людмилэ гурыт еджапIэр къеухы ыкIи ащ лъыпытэу пцэжъыехъунымкIэ техникумэу Астрахань дэтым чIэхьэ. 1956-рэ илъэсым дипломыр къыратыжьы ыкIи ТIопсэ районым пцэжъые заводэу итым къепхыгъэ цехэу ПсышIуапэ дэтым Iоф щишIэнэу агъакIо.

Общественнэ IофшIэным чанэу зэрэхэлажьэрэм, ипшъэ­рылъхэр дэгъоу зэригъэцакIэ­хэрэм апае иIэнатIэкIэ ар дагъэкIуае — цехым пащэ фашIы. Планым игъэцэкIэнкIэ къогъанэ имыIэу зэрэлажьэрэм фэшI В. И. Лениныр къызыхъугъэр илъэ­си 100 зыщыхъурэм ехъулIэу Л. Ставровскаям медалэу «За доблестный труд» зыфиIорэр 1970-рэ илъэсым ыкIи СССР-м и Апшъэрэ Совет и Президиум и УказкIэ 1971-рэ илъэсым медалэу «За трудовое отличие» зыфиIорэр къыфагъэшъуашэх.

Людмилэ ишIэныгъэхэм ренэу ахигъэхъонэу фэягъ ыкIи Iоф ышIэзэ щеджэнэу чIэхьагъ сатыумкIэ институтэу а лъэхъаным Донецкэ дэтыгъэм. Илъэси 4 ащ дэгъоу щеджагъ. ИIофшIапIэ уахътэм диштэу зэтегъэ­псыхьэгъэным игухэлъ ренэу ащ зыдиIыгъыгъ. Тонн 500 фэдиз зыдэфэрэ автоматизированнэ гъэучъыIалъэу Японием къыщыдагъэкIыгъэр цехым къы­зычIагъэуцом ишIогъэшхо къэ­кIогъагъ.

— А лъэхъаным тицех ипродукцие Краснодар край закъор арэп зыIэкIахьэщтыгъэр, хэгъэ­гум икъэлабэхэм, Москва зэрахэтэу, ар алъыIэсыщтыгъ. Тэ ренэу хэгъэгум инароднэ хъыз­мэт икъэгъэлъэгъонхэу зэхащэхэрэм тахэлажьэщтыгъэ, пшъэдэкIыжьышхо зэрэтхьырэри къыдгурыIощтыгъэ, — ыгу къэ­кIыжьы Людмилэ.

Бзылъфыгъэ хъупхъэм иIоф­шIакIэ анаIэ къытырадзэ ыкIи СССР-м и ВДНХ и Комитет шъхьаIэ итыжьын медаль къыфагъэшъуашэ.

1979-рэ илъэсым Ставровскаяр социальнэ фэIо-фашIэхэм ягъэцэкIэнкIэ район отделым пащэ фашIы. А лъэхъаным Псы­шIопэ районым исобес пстэумкIи нэбгыри 6 ныIэп щылажьэщтыгъэр. Ахэр зэрэмакIэм къы­хэкIэу Iофэу зэшIуа­хын фаер икъоу агъэцэкIэн алъэкIыщтыгъэп.

ЦIыфхэр социальнэу ухъумэгъэнхэр отраслэ шъхьаф зыхъу­гъэр 1991-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу ары. Ау Людмилэ ащ ыпэкIэ 1981-рэ илъэсым социальнэ IэпыIэгъу зищыкIагъэ­хэм, яунэ зэрисхэу, яфэIо-фа­шIэхэр зэшIуахынхэ амал ягъэ­гъотыгъэным ишъыпкъэу ыуж итыгъ. ПсышIопэ районыр Шъа­чэ ирайонхэм анахь ин, псэупIэ 62-рэ къыхеубытэ, анахь макIэми нэбгырэ мин 85-рэ фэдиз ащэпсэу. Ахэм языщанэ фэдизыр пенсионерых, IэпыIэгъу гъэнэфагъи ящыкIагъ.

1992-рэ илъэсым Л. П. Ставровскаям ишIуагъэкIэ пенсионерхэмрэ сэкъатныгъэ зиIэ­хэмрэ апае пансионатэу «Волна» зыфиIорэр реабилитационнэ гупчэ ашIыжьыгъ. Краснодар краим ащ фэдэ гупчэ ыпэкIэ иIагъэп.

ПсышIопэ районым социальнэ лъэныкъомкIэ щызэрахьэрэ Iофтхьабзэхэм чанэу зэрахэлажьэрэм пае 1996-рэ илъэсым щытхъуцIэу «Урысые Федерацием цIыфхэр социальнэу ухъу­мэгъэнхэмкIэ изаслуженнэ IофышI» зыфиIорэр Людмилэ къыфагъэшъошагъ, 2002-рэ илъэсым — «ПсышIопэ районым ицIыф гъэшIуагъ» зыфиIорэр къыфаусыгъ.

2004-рэ илъэсым Л. П. Ставровскаяр ПсышIопэ районым щыпсэухэрэр социальнэу ухъу­мэгъэнхэмкIэ ГъэIорышIапIэм ипэщэ IэнатIэ IокIыжьы.

— Социальнэ IофшIэныр ренэу сыгу рихьыщтыгъ. Дэгъу­ба цIыфхэм урящыкIэгъэныр. Сэ ренэу шIу горэ цIыфхэм афасшIэ сшIоигъу, — нэфыр ынэгу къыкIэщэу къеIо Людмилэ.

«Урысыем ицIыф анахь дэгъухэр» зыфиIорэ энциклопедием иредакцие игъо зэрилъэгъу­гъэм тетэу Л. П. Ставровскаям 2006-рэ илъэсым медалэу «Урысыем ицIыф анахь дэгъу­хэр» зыфиIорэр къыфагъэшъошагъ.

2009-рэ илъэсым Краснодар краим кIэлэцIыкIухэм яфитыныгъэхэм якъэухъумэнкIэ и Уполномоченнэ иIэпыIэгъоу, 2010-рэ илъэсым Шъачэ икъэлэ зэIукIэ идепутат иIэпыIэгъоу агъэнафэ.

Теубытэгъэ пытэ зиIэ, щэIэгъэшхо зыхэлъ мы бзылъфы­гъэм бэ ушэтыпIэу зэпичыгъэр. Ау ренэу ыгукIэ зыдиIыгъыгъэр зы гупшыс — цIыфыр гухэлъ дахэу ышIыгъэм фэкIоным пае ежь ыкIуачIэ щыгугъыжьын, мафэ къэс шIу горэ, дэхагъэ горэ зыхэтхэм апигъохын фае.

— КъэзгъэшIагъэм ызыныкъо нахьыбэм цIыфхэр социальнэу ухъумэгъэнхэм епхыгъэ къулыкъум сыщылэжьагъ. Ветеранхэм, сэкъатхэм, нэжъ-Iужъхэм яIофыгъохэм мафэ къэс сяуталIэщтыгъ ыкIи мыщ фэдэ зэфэхьысыжь сшIыгъэ: «Гуфэбэгъэ лые хъурэп», — бэ зыпэкIэкIыгъэ бзылъфыгъэм шъабэу къыIуагъ.

Ныбэ Анзор.