УФ-м изаслуженнэ псэолъэшIэу, Мыекъуапэрэ Джэджэхьаблэрэ яцIыф гъэшIуагъэу, медалэу «Адыгеим и Щытхъузехь» зыфиIорэр къызыфагъэшъошагъэу, зэIухыгъэ Iахьзэхэлъ обществэу «Адыгпром­строим» ипащэу, зэлъашIэрэ динлэжьэу, Ислъам диным фэгъэхьыгъэ тхылъхэм яавторэу ХъутIыжъ Аслъанбый къызыхъугъэр илъэс 80 хъугъэ.

А хъугъэ-шIагъэм ыпкъ къи­кIэу мы мафэхэм ащ тыIукIагъ, гущыIэгъу тшIыгъэ. ЦIыфымкIэ анахь мэхьанэ зиIэмкIэ тизэ­дэгущыIэгъу едгъэжьагъэти, IофшIэныр арэу ылъытагъ.

— Сыдрэ IофшIэни дэгъоу пшIэн, бгъэцэкIэн фае. «Iоф дэй щыIэп, щыIэр дэеу гъэцэ­кIэгъэ Iофыр ары» ыIощтыгъ Пегъымбарым. Сыд IэнатIэ уиIэ­ми, цIыфмэ угу афызэIухыгъэу, угу къабзэу ущытын фае, — еIо сигущыIэгъу. — Сэ сисэнэхьатэу псэолъэшIыныр апэрэу дунаим къытехъуагъэмэ ащыщ. Апэрэ цIыфым щыIэныгъэр зы­регъажьэм, чыл ышIи зычIэтIысхьагъэм къыщегъэжьагъ.

— Аслъанбый, «Адыгпромстроир» анахь мэхьанэ зиIэ IофшIапIэу хэкум итхэм ащы­щыгъ. Ау ащ фэдэу мэхьанэшхо зиIэ IофшIапIэхэр я 90-рэ илъэсхэм зэхъокIыныгъэу хэ­гъэгум щыкIуагъэм ыпкъ къикIэу зэбгырызыгъэх, щымыIэжьыхэхэ хъугъэх. Шъо шъуиорганизацие сыд къызэтезыгъэнагъэр?

— Шъхьэгуащэ ГЭС заулэ тетыгъ. Ахэм ащыщэу Апшеронскэм дэжь щытым сыныбжьыкIэу еджэныр Налщык къыщысыухи, щезгъэжьэгъагъ. Колхозхэм къаращыхэзэ, а псэо­лъэшIыпIэм цIыфхэм Iоф ща­рагъашIэщтыгъ. Ащ Iоф щызышIэщтыгъэ Николай Дьячен­кэр пхъашIэхэм ябригадирыгъ. Ятэрэ ыкъорэ яIэбакIэ, язе­кIуакIэ непи сынэгу кIэт.

Ахэм ашIэрэр къызэкIэкIожьынэу щы­тыгъэп. Ащ фэдэх Николай Дешевыри ыкъуи, джы ыкъом ыкъожьи тиIофшIапIэ Iутых.

А лъэхъанэм тиорганизацие «Белгэсстрой» ыцIагъ, главкэр Краснодар щыIагъ. Краим тыкъызыхэкIыжьым, «Адыгпромстрой» фэтыусыгъ.

ТшIэрэм къэралыгъом уасэ къыфишIыщтыгъ. ПсэолъэшIхэр депутатыгъэх, СССР-м идепутат тиIагъ, сэ 1990-рэ илъэсхэм РСФСР-м и Апшъэрэ Совет инароднэ депутатэу сыщытыгъ. (Мы чIыпIэм къыщысIомэ сшIоигъу а лъэхъанэм Ас­лъанбый УФ-м и Апшъэрэ Со­вет лъэпкъхэмкIэ и Совет хэтэу Адыгэ Республикэм игъэпсынкIэ Iофышхо зэришIагъэр — С. Г.).

«Адыгпромстроим» хэкум, етIанэ республикэм анахь псэо­лъэ инэу щагъэпсыгъэхэр ышIыгъэх. Ахэм ащыщых правительствэм и Унэ, республикэ ыкIи къэлэ сымэджэщхэр, музейхэр, мебелышI объединениеу «Зэ­къошныгъэр», дэпIэ фабрикэр, заводхэу «Промсвязыр», «Станконормалыр», кIэлэцIыкIу Iыгъы­пIэхэр, еджапIэхэр. Шъыпкъэ, аужырэ илъэси 10-м псэолъэшI организациеу республикэм итыр нахьыбэ хъугъэ. Ащ елъыты­гъэу объектэу ашIырэр нахь макI.

— Къыхэзгъэщымэ сшIоигъу унакIэу джырэблагъэ тшIыгъэр. Ар урамхэу Ленинымрэ Советскэмрэ зыщызэхахьэхэрэм тет, къат 14 мэхъу, ычIэгъ машинэ уцупIэ чIэт. Ащ фэдэ унэ апэрэу къэлэ гупчэм щытшIыгъ, — еIо ащ.

Непэ «Адыгпромстроим» ор­ганизацие пчъагъэ хэхьэ. Ахэр заводых, автобаз, псэолъэшI гъэIорышIапIэх. ЗэкIэмкIи ак­ционер 1068-рэ непэ «Адыг­промстроим» хэт. ЫпэкIэ ак­ционерхэм япчъагъэ мини 3 хъущтыгъ.

УиупчIэ къыфэзгъэзэжьы сшIоигъу. Сыдэущтэу шъукъызэтенэнэу хъугъа зэрэпIуагъэр ары. Тыкъэзыгъэнагъэр при­ватизациер уцугъо пчъагъэрэ зэрэтшIыгъэр, нахьыбэ къы- зэ­рэIунэщтым тызэрэпылъыгъэр ары.

— Шъыпкъэ, шъузытехьэрэ IофшIакIэр нэмыкIыгъ, ащкIэ щысэ щыIагъэп.

— Ары, къиныгъэ, ау зэрэ­хэгъэгоу иIоф ащ тетыгъ. Тызытехьэрэр, къытажэрэр хэти ышIэщтыгъэп. Тэ приватиза­циер щэгъогогъо зэрэтшIыгъэр, нахьыбэ къыIунэным тызэрэпылъыгъэр тэрэзэу къычIэкIыгъ. Пэщэ Iуш, пэщэ дэгъубэмэ яор­ганизациехэр непэ зэрэщымыIэжьхэр сыгу къео. ЦIыфэу ахэм ащылажьэхэрэми, япащэхэми ялажьэп, къэралыгъор, хабзэр акъыл хэлъэу Iофышхом къекIолIэн фэягъ. Тэ тинасып къыхьыгъ, тыкъызэте-нагъ. ЫпшъэкIэ къызэрэщысIуа­гъэу, псэолъэшIын сэнэхьатыр зэкIэми анахьыжъ, ар зыкIо­дыкIэ, цивилизациер кIодыщт.

— Аслъанбый, IофшIэным мэхьанэшхо иI, ау нэмыкI горэхэми уагъэгумэкIыба?

— Зы лъэныкъо игугъу къэсшIыщт. Мыекъуапэ дэт проф­техучилищэу N 17-р тэ къытэпхыгъэу щытыгъ. ЯщыкIэгъэ мастерхэр дгъакIохэзэ, ныб­жьыкIэхэр едгъаджэщтыгъэх. Училищым къыгъэхьазырыхэрэр тадэжь къыIухьэщтыгъэх. Ахэм унэхэр яттыщтыгъэх, тынаIэ атетыгъ. Джы IофшIэнэу тиIэри бэп, ау Iоф зышIэщтыри макIэ. Дгъасэхэрэп, дгъэхьазырыхэрэп. Ар сыгу къео. ПсэолъэшIыпIэм уIухьагъэми адыгабзэ щы­зэхэпхыщтэп. ЦIыфыр умыгъа­сэмэ, сыдэущтэу Iоф ышIэщт? АщкIэ ныбжьыкIэхэм ячIыфэ ттелъ.

— Аслъанбый, емыкIу къыс­фэмышI, ау Совет хабзэм игъом атеист пхъэшагъэхэр динлэжь зэрэхъугъэхэм сегу­пшысэу мэхъу. Ащ куоу сы­хэхьанэу сыфаеп, ащкIэ щы­сэу щыIэр макIэп. Ори ахэм уащыщ, ар сыдэущтэу хъура?

— ОшIа, ежь-ежьырэу зыпари хъурэп, зэкIэми лъапсэ горэ, къегъэжьапIэ горэ яI. Сэ егъэ­жьапIэу сиIагъэр сиунагъу, ся­тэшыпхъухэу къурIаным еджэ­хэу, нэмаз зышIыщтыгъэхэр, сянэжъэу нэмаз ышIы хъумэ сызыкIырыплъыщтыгъэр, ся­тэжъы ятэу хьаджэ кIогъагъэр арых. Арышъ, уашъом сыкъе­фэхи, диным сыпыхьагъэп. СицIыкIугъом къыщегъэжьагъэу сызыхэтыгъэр, слъэгъугъэр ары диным сишъыпкъэу сыпыхьанэу зышIыгъэр. Шъыпкъэ, къэралыгъо-партийнэ IофшIэнхэри згъэцэкIагъэх, партием и Мыекъопэ къэлэ комитет иятIонэрэ секретарэуи сыщытыгъ, Апшъэрэ Советым сыридепутатэуи хъугъэ. Хабзэр хэбзэ дэгъугъ, цIыфмэ яхэбзагъ.

Сятэжъ ефэндыгъ, сятэжъ ятэ Чабэм щыIагъ, хьаджагъ. Ащ фэдэ унагъо сызэрэщапIугъэм иягъэ къэкIуагъэп апшъэрэ еджапIэр къэсыухынымкIи, дэгъоу Iоф сшIэнымкIи. Сянэ-сятэхэр кIэлэегъэджагъэх, сянэ — ублэпIэ классхэмкIэ, сятэ — хьисапымкIэ. Илъэси 10 фэдизрэ Джыракъые тыдэсыгъ, сыщеджагъ, етIанэ, Налщык сыщеджэ зэхъум, тятэ директорэу агъакIуи Фэдз дэсыгъэх. Илъэсыбэ тешIагъэми, непэ цIыфхэм «Уянэ сыри­гъэджагъ» аIозэ гуфэбэныгъэ хэлъэу сянэ игугъу къэзышIы­хэрэм саIокIэ.

Аслъанбый икабинет чIэт шка­фышхом тхылъыбэ дэт. Ащ инахьыбэр диным фэгъэхьыгъ. Ау Лениным, Сталиным, тэ ти­тхакIохэм яIофшIагъэхэри ащ дэбгъотэщтых. Ахэм зэкIэми Аслъанбый зэряджагъэм сицыхьэ телъ. МэкIаехэм ежь ХъутIыжъым ытхыгъэхэри атетых. Ахэр «Путь истины», «Путь к Свету», «Нэмаз» зыфиIохэрэр арых. Арышъ, дин лите­ратурэри советскэ литературэри зэзэгъыхэу зэготых. «Птхырэм гур шъабэ ешIы», еIо Ас­лъанбый.

Аслъанбый унэгъо дахэ иI, ыкъохэм ясабыйхэм ащыгу­шIукIэу ягугъу къешIы. Къызы­хъугъэ мафэмкIэ тигуапэу ащ тыфэгушIо, псауныгъэ пытэ иIэу иунагъо дэтхъэнэу тыфэлъаIо.

Сихъу Гощнагъу.