Къэбар гухэкIым псынкIэу адыгэ шъолъырыр  къыбыбыхьагъ, гууз-лыузым хэти къыухьагъэп. Лъэпкъым зы цIыф хэзымэ гукъау, ар цIыфышIу акъылышIоу, илъэпкъ пае зышъхьасыжьынчъэу, гупшысэ куур ылэжьэу щыIагъэмэ пкIэлъэныкъо  гозыгъ…

Цуекъо Юныс Хьарунэ ыкъор Теуцожь районым ит къуаджэу Хьалъэкъуае бэдзэогъум и 27-м 1940-рэ илъэсым къыщыхъугъ.

Адыгэ кIэлэегъэджэ училищыр 1962-рэ илъэсым къыухи, кIэлэцIыкIу IыгъыпIэ унэм кIэлэпIоу, еджапIэм икIэлэегъаджэу зы илъэсрэ  Iоф ышIагъ. 1963 – 1966-рэ илъэсхэм дзэм къулыкъур щихьыгъ. Ащ къызекIыжьым техническэ училищым (ПТУ N 17-м) икомсомольскэ организацие исекретарэу Iоф ышIэзэ, Ростов-на-Дону дэт къэралыгъо университетым журналистикэмкIэ ифакультет къыухыгъ.

1970-рэ илъэсым къыщыублагъэу хэку гъэзетэу «Социалистическэ Адыгеим» икорреспондентэу районым щыIагъ. Адыгэ хэку исполкомым телевидениемрэ радиовещаниемрэкIэ икомитет иредакторыгъ, гъэзетэу «Социалистическэ Адыгеим» илитературнэ IофышIэу, иотдел ипащэу Iоф ышIагъ. 1980 – 1990-рэ илъэсхэм журналэу «Зэкъошныгъэм» иредактор шъхьэIагъ.

Цуекъо Юныс ытхыхэрэр 1961-рэ илъэсым къыщыублагъэу хиутыщтыгъэх. Илъэс 60 Iэпэ-цыпэм игупшысэ зэпымыоу лэжьагъэ.

Цуекъо Юныс тхэкIо къодыягъэп, гупшысэкIо иныгъ, игущыIэ пэпчъ ызыжьымэ ыфытэзэ, псэр лъэпкъым кIэутэн фишIызэ тхэщтыгъэ. Щэч хэлъэп, произведение анахьышIухэмкIэ Юныс адыгэ литературэр ыушъагъ, ыгъэбаигъ. Рассказэу «Къэгъэзэжь, Титыу!» зыфиIорэ закъор арыми, акъыл-Iушыгъэу, психологизмэгъэ инэу тхакIом хилъхьагъэхэр гум хэтIысхьэх.

«Хымэ лыуз» (1978) зыфиIорэ повестыр Цуекъо Юныс ыгу, ышъо атешIыкIыгъэ шъыпкъэу, цIыфыр цIыфым ищхэпсэу зэрэщытыр тхакIом щыкIигъэтхъыгъ.

Юныс адыгэ лъэпкъым ышъхьэ къырыкIуагъэр, итарихъ гъогу зыфэдагъэр, охътэ щэрэхъыр зэрэгукIэгъунчъагъэр къыушыхьатэу «ГъучI Тыгъужъым итаурыхъ» зыфиIорэ гъыбзэ-романыр ытхыгъ. Хьазабым, гъаблэм, зэфэнчъагъэм апэшIуекIозэ, адыгэр ишъхьафитныгъэ къызэрэфэкIуагъэм ар итхыдэ гъэшIэгъон, гуимыкIыжь сурэтышхоу произведениер гъэпсыгъэ.

«Къэзыгъэзэжьыгъэ ижъырэ шыухэр», «Iэлъыныр Iапэм пызырэп, е Зы шIулъэгъу ихъишъ», «Шэф лъагъу», романэу «Унэ плъыжь» (1991), «Тыгъэр лъагэу къыдэкIоягъ» (2003), «Щэмыохъу» («Милосердие Черных гор или Смерть за Черной речкой»), зы тхылъ хъурэ хэшыпыкIыгъэ тхыгъэхэр, трилогиеу ЛъышIэжь, ащ ия 3-рэ тхылъэу «Унэ плъыжь» зыфиIорэр 2014-м къыдэкIыгъэх.

УрысыбзэкIи ытхыгъэхэр къыдэкIыгъэх: «Чужая боль», романэу «Сказание о Железном Волке», «Милосердие Черных гор или Смерть за Черной речкой», «Кинжал танцора», ихэшыпыкIыгъэ произведениехэр томищ хъухэу (2011, 2012, 2013) ыкIи тхакIор илъэс 80 зэрэхъурэм ипэгъокIэу тхылъ 11 хъурэ мэфэкI къыдэкIыгъор  ыгъэхьазырыгъагъ, ащ щыщэу а  I – II-рэ тхылъитIур бэмышIэу къыдэкIыгъ.

Цуекъо Юныс  Адыгеим инароднэ тхакIу, УФ-м культурэмкIэ изаслуженнэ IофышI, Адыгэ Республикэм литературэмкIэ и Къэралыгъо премие тIогъогогъу илауреат, Урысыем итхакIохэм я Союз ыкIи «Роман-гъэзетым» яшIухьафтынэу «Образ» къыфагъэшъошагъэх.

Ю. Хь. Цуекъор Адыгэ (Черкес) шIэныгъэхэмкIэ Дунэе академием (АМАН) ицIыф гъэшIуагъэу щытыгъ, икъоджэ гупсэу Хьалъэкъуае ицIыф гъэшIогъагъ. 1980-рэ илъэсым щегъэжьагъэу Юныс Урысыем итхакIохэм я Союз хэтыгъ. Творческэ кIэн бай Юныс  илъэпкъ къыфигъэнагъ, адыгэм илъэуж нэф лIэшIэгъухэм ащыхэмыкIокIэным дэгуIэу, зышъхьамысыжьэу Iофышхо ышIагъ, ишIу кIодыщтэп лъэпкъыр щэIэфэ.

Аужырэ мафэм нэс тиныбджэгъушIоу, тигъэзет итхыгъэхэр къыщыхиутыхэу, тихьэкIэ лъапIэу щытыгъ. Юныс идунай зэрихъожьыгъэр лъэшэу тыгу къеоу иIахьылхэм тафэтхьаусыхэ, ялыуз адэтэгощы. Тхьэм джэнэт лъапIэр къыритынэу тыфэлъаIо.

Адыгэ Республикэм изаслуженнэ

сурэтышIэу Виталий Баркиным

1992-рэ илъэсым Цуекъо

Юныс тыришIыкIыгъэ портрет.