Психологхэм зэралъытэрэмкIэ, зэгурымыIоныгъэ гъэнэфагъэ зиIэгъэ унагъохэм коронавирусым ыпкъ къикIыкIэ унэм зэрисхэр IэпыIэгъу къафэхъун ылъэкIыщт. Специалистхэм къызэрэхагъэщырэмкIэ, гумэкIыгъор къызщытшъхьарыогъэ мазэхэм къакIоцI унэмкIэ пшъэрылъхэр агощын, нэбгырэ пэпчъ ежь зэрэфаеу зызщигъэпсэфын ылъэкIыщт чIыпIэ иIэн, нахь благъэ зэфэхъунхэу шапхъэхэр къаугупшысынхэ фае.

Хэта зилажьэр?

Психологхэм зэралъытэрэмкIэ, мафэ къэс унэм къимыкIэу ис унагъом илъэс зэкIэлъыкIохэм гумэкIыгъоу иIэ хъугъэ­хэр псынкIэу къэлъэгъощтых ыкIи зэшIуихынхэ ылъэкIыщтых.

ГумэкIыгъом икъыхэгъэщын улъыплъэнэу щытэп, ащ уежэу ущысыныри тэрэзэп, ау зэгурымыIоныгъэ щыIэн зэрилъэкIыщтым уфэхьазырын фае. Мыщ фэдэ хъугъэмэ, унэм уисэу ари бгъэунэфыныр ыкIи зэхэпфыныр пстэуми анахь дэгъу. ЗэфыщытыкIэу зэшъхьэгъусэхэм, ны-тыхэмрэ сабыйхэмрэ азыфагу илъым Iоф дэпшIэным мыщ фэдэ уахътэр фытегъэпсыхьагъ.

Психологхэм къызэраIорэмкIэ, зэшъхьэгъусэхэм языр е тIури IофышIэм къызыщыгужъо­хэкIэ пчыхьэм е зыгъэпсэфыгъо ма­фэхэм бэрэ гущыIэгъу зэрэзэ­фэмыхъухэрэм къыхэкIэу гумэкIыгъо зэрэщыIэр зэха­шIэрэп.

— ЦIыфхэр зэфэзэщых ыкIи унэм исхэу гущыIэгъу зэфэ­хъунхэр ягуап, — къаIо экспертхэм. — Ау ренэу унэм исхэ зыхъукIэ, ыпэкIэ гу зылъамытэщтыгъэ шэнэу шъхьэгъусэм къыхафэхэрэр алъэгъу, ахэм агу агъэплъэу бэрэ къыхэкIы. Мыщ фэдэн ылъэкIыщт телевизорым ымакъэ лъэшэу Iоу зэ­реплъыхэрэр, компьютерым бэрэ зэрэхэсхэр, нэмыкIхэри.

Ау пшъэдэкIыжь ин фыуиIэу укъекIуалIэмэ, пстэури зэшIохыгъуае хъущтэп. Апэу унагъом исхэм зэкIэми япшъэрылъхэр агъэнэфэн ыкIи уахътэ тешIэ къэс зэблахъузэ ашIын фае.

Джащ фэдэу зыщыдгъэгъупшэ мыхъущтыр унэм имыкIэу исхэм гумэкIыгъо къашъхьащыон зэрилъэкIыщтыр ары. Дунаим щыхъурэ-щышIэрэм е илъэс зэкIэлъыкIохэм цIыфыр зэсэгъэ щыIакIэм зэрэтекIыгъэм мыщ фэдэ зэфэхьысыжьхэр къызыдихьынхэ ылъэкIыщт.

ГумэкIыгъом ыпкъ къикIыкIэ унагъом исхэр зэфэгубжынхэ, амакъэ Iэтыгъэу зэдэгущыIэнхэ алъэкIыщт. Ахэм, нахьыбэрэмкIэ, гущыIэу зэхахыгъэм зыпагъэнэжьы. Зэфэхьысыжьыр —зэгурыIохэрэп ыкIи агу хэзэрэгъэкIы. Мыщ дэжьым психолог­хэм зэраIорэмкIэ, шъхьадж ежь гупшысэу ышIыгъэм зыфигъэзэн фае, нэужым гущыIэ «пхэнджыр» къыраIоным ушъхьагъоу фэхъугъэр къыгурыIощт.

Сыд тшIэн фаер?

Зэшъхьэгъусэхэу илъэсыбэрэ зэдэпсэугъэхэр нахьыбэрэ зэгъусэнхэр ягуап. Ахэм зэгурымыIоныгъэу азыфагу къыда­фэхэрэр зызэшIуахыгъэхэр бэ­шIагъэ. Зы унэм зэдисхэу ыкIи язакъоу гупшысэнхэ зыщалъэкIыщт чIыпIэ зырагъэуцожьызэ мэпсэух. ЩыIэныгъэм изы лъагъо бэмышIэу зэдыте­хьэгъитIумэ апэрэ уахътэм къин алъэгъу. Ахэр ренэу зэгъусэнхэу фаех, ау, нэужым ащ фэдэ шIыкIэр къызэряхьылъэкIырэр зэхашIэ. УгукIэ рэхьатыныгъэ уиIэнымкIэ анахь шъхьаIэмэ ащыщыр уигупшысэхэм уахэтын, уизакъоу уахътэр бгъэкIон плъэ­кIын амал уиIэныр ары.

Нахь дэгъоу зэдгъэшIэныр…

Психологхэм зэраIорэмкIэ, цIыфхэр унэм зыщисхэ уахътэм зэшъхьэгъусэхэм нахь дэгъоу зызэрагъэшIэн амал яI. Къыпэблэгъэ цIыфым иIофшIэн, ащ шIогъэшIэгъоным, икIасэм зыщыб­гъэгъозэн, гуфэбэныгъэ зэрэфыуиIэр зэхебгъэшIэн плъэкIыщт.

Уишъхьэгъусэ къыIорэр зэхэпхэу ыкIи уедэIоу, мафэхэр зэрифэшъуашэу бгъакIохэ зыхъу­кIэ, зэфыщытыкIэу нэбгыритIумэ зэфыряIэр нахь дэгъу ыкIи нахь пытэ хъущт.

Гъонэжьыкъо Сэтэнай.