Республикэ общественнэ движениеу «Адыгэ Хасэм» итхьаматэу ЛIымыщэкъо Рэмэзан Кавказ заор заухыгъэр илъэси 156-рэ зэрэхъурэм фэгъэхьыгъэ Iофтхьабзэхэр зэрэзэхащэхэрэм къатегущыIэнэу телъэIугъ.

1864-рэ илъэсым жъоны­гъуакIэм и 21-м Кавказ заор аухыгъ. Ащ фэгъэхьыгъэ шъыгъо- шIэжь мафэхэр илъэс къэс хэтэгъэунэфыкIых, — къеIуатэ ЛIымыщэкъо Рэмэзан.

— Шъыгъо-шIэжь мафэр хэбзэ шапхъэ зиIэ Iофтхьабзэхэм ащыщ зэрэхъугъэм уиеплъыкIэхэр къеIуалIэхэба?

— Лъэпкъэу ущытмэ, тари­хъэу уиIэр пшIэн, цIыфхэм алъыбгъэ­Iэсын фае. Адыгэ Хасэр якIэщакIоу Кавказ заом ехьылIэгъэ зэхахьэхэр Мыекъуапэ, районхэм ащызэхащэщтыгъэх. Республикэм и Парламентрэ Правительствэмрэ якъулыкъушIэхэри зэхахьэхэм ахэлажьэхэу аублагъ, хэбзэ шапхъэ иIэу хагъэунэфыкIы хъугъэ.

Зэхахьэхэр

ШIэныгъэлэжьхэр, культурэм иIофы­шIэхэр зэхэщакIохэм сыдигъуи ахэтых.

— Iэнэ хъураехэр, зэIукIэгъухэр респуб­икэм щэкIох. Сэ сщыгъупшэ­жьырэп апэрэ зэхахьэхэм шIэныгъэлэжь цIэрыIоу, Адыгэ Хасэм итхьаматэу щытыгъэ Шъхьэлэхъо Абу игупшысэхэм лъэпкъ шIэжьыр ащыпхырищызэ къазэрэщыгущыIэщтыгъэр. Анахьэу къыхэзгъэщыщтыгъэр зэо-банэхэм «акIамыгъэстэу» мамыр псэукIэр гъэпытэгъэным тыпылъын зэрэфаер ары.

— Культурэм иIофышIэхэр шIэныгъэлэжьхэм ягъусэх.

— Ащи мэхьэнэ хэхыгъэ иI. Ансамблэ цIэ­ры­Iохэу «Налмэсыр», «Ислъа­мыер», нэмыкI артистхэр зэIукIэгъухэм къятэ­гъэб­лагъэх. Театрализованнэ къэшIыгъохэм республикэм и Лъэпкъ театрэу Цэй Ибрахьимэ ыцIэ зыхьырэр, фэшъхьафхэри ахэлажьэх.

— «Ислъамыем» къыIорэ орэдхэр тарихъым къыпкъы­рэкIых.

— Урысыем, Адыгеим янароднэ артистэу, «Ислъамыем» ихудожественнэ пащэу, композиторэу Нэхэе Аслъан зэригъэфэгъэ произведениехэр зэхахьэхэм ащэIух. Шъыгъо лIыхъужъ орэдхэм тядэIузэ, тарихъым тыфызэплъэкIыжьы, неущрэ мафэм тегупшысэ.

Гупшысэм илъагъохэр

— Дин зэфэшъхьафхэр зылэжьы­хэрэр, общественнэ движениехэр зэхахьэхэм ащызэIокIэх.

— Адыгеим лъэпкъыбэ щэпсэу. Къэндзалхэм, урымхэм, къэзэкъхэм, азербайджанхэм, ермэлхэм, нэмыкIхэм яобщественнэ движениехэм, динлэжьхэм таIукIэныр, тизэфыщытыкIэхэм ягъэпытэн афэгъэхьыгъэ Iофыгъохэр зетхьан­хэр шэнышIу тфэхъугъэх. Къэндзалхэм ащыщхэм адыгабзэр ашIэ, янысащэхэр адыгэ шэн-хабзэхэм атетэу зэхащэхэуи тэлъэгъух. ШIэжьыр щыIэныгъэм фэтэгъэIорышIэ.

— Адыгэ лъэпкъыр хэгъэгубэмэ ащэпсэу. ЗэлъыIэсыкIэ амалхэр шъогъэфедэха?

— Шъыгъо шIэжь мафэм ехьы­лIэгъэ къэбархэр дискхэм атетхагъэхэу Тыркуем, Израиль, Иорданием, Германием, фэшъхьаф хэгъэгухэм арыс тилъэпкъэ­гъухэм афэдгъэхьыгъэх. ТиадыгабзэкIэ дунаим тыщызэдэгущыIэзэ Интернетым иамалхэр тэгъэфедэх.

— Дунэе Адыгэ Хасэм игъэцэкIэкIо куп шъыгъо-шIэжь мафэм зэрэфэхьазырыр къы­таIоба?

— ДАХ-м итхьаматэу Сэхъу­рэкъо Хьаутий тыщигъэгъозагъ Кавказ заом фэгъэхьыгъэ зэха­хьэхэр мыгъэ зэхэтщэнхэ зэрэтымылъэкIыщтхэм. Интернетыр, телефонхэр дгъэфедэщтых. НэкIубгъо зэфэшъхьафхэу агъэхьазырыгъэхэм тяджэщт, тарихъ къэбархэр къызэфэтIотэщтых.

— ЗэлъыIэсыкIэ амалхэм ягъэфедэн сыда анахьэу къа­хэбгъэщы пшIоигъор?

— Хэгъэгу зэфэшъхьафхэр, ныбжьыкIэхэр шъыгъо-шIэжь мафэм хэлэжьэщтых. Респуб­ликэ общественнэ движениеу «Адыгэ Хасэм» игъэцэкIэкIо куп хэтхэу Бэгъушъэ Алый, ЦIыкIушъо Аслъан, Болэкъо Аслъан, СтIашъу Юрэ, Тхьапшъэкъо Альберт, фэшъхьафхэри зэхэщэн Iофыгъохэм апылъых. КъыткIэхъу­хьэхэрэ ныбжьыкIэхэм, республикэм ис лъэпкъхэм тарихъыр нахьышIоу зэрагъэшIэныр типшъэ­рылъэу тэлъытэ.

— ТхылъеджапIэхэм шъуа­лъыIэсыгъа?

— Кавказ заом ехьылIэгъэ къэгъэлъэгъонхэр тхылъеджапIэхэм къащызэIуахыгъэх. ИнтернетымкIэ хъугъэ-шIагъэхэм защытэгъэгъуазэ. ШIыкIабэ къызыфагъэфедэн зэралъэкIырэм тегъэ­разэ.

ШIэжь саугъэтхэр

—Кавказ заом титарихъ чIыпIэу щыриIэр нахьышIоу тшIэным фэшI тапэкIи сыда нахь шъунаIэ зытетыщтыр?

— КъызэрэсIуагъэу, уитарихъ дэгъоу пшIэн фае. Кавказ заом илIыхъужъэу Тыгъужъыкъо Къыз­бэч исаугъэт Афы­псыпэ къыщызэIуахыгъ. Адыгэкъа­лэ, Кощхьаблэ Кавказ заом ехьылIэгъэ саугъэт­хэр адэтых. ЗыкIыныгъэмрэ ЗэгурыIоныгъэмрэ ясаугъэтышхоу Мыекъуапэ щагъэ­псыгъэри тарихъым иIотакIу.

— ТизэдэгущыIэгъу икIэух шъыгъо-шIэжь мафэм, лъэпкъ зэфыщытыкIэхэм яхьылIагъэу уиеплъыкIэхэр къытапIо тшIоигъу.

— ТекIоныгъэм ия 75-рэ илъэс джырэблагъэ хэдгъэунэфыкIыгъ. Адыгэ Республикэм лъэпкъ Iоф­хэмкIэ, IэкIыб къэралхэм ащыпсэурэ тилъэпкъэгъухэм адыряIэ зэпхыныгъэхэмкIэ ыкIи къэбар жъугъэм иамалхэмкIэ и Комитет итхьаматэу Шъхьэлэхъо Аскэр къызэрэтиIуагъэу, зэхэщэн Iофыгъохэу дгъэцэкIэщтхэр агъэнэфагъэх. Интернетыр, гъэзетхэр, телевидениер, радиор, телефонхэр дгъэфедэщтых. Тарихъым, мамыр щыIакIэм игъэдэхэн татегущыIэщт.

— Шъуигухэлъхэр къыжъудэхъунхэу шъуфэсэIо.

— Тхьауегъэпсэу.