Къэрэшей-Черкес Республикэр щыгъэтыжауэ, Совет Союз къэрал гъунапкъэншэми цIыху куэд щибгъуэтэфынкъым Фин зауэми, Хэку зауэшхуэми, Япон зауэми лIыгъэ хэлъу хэта, псэууэ къыхэкIыжа.

Таурыхъхэм щаIуатэм ещхь апхуэдэ гъуэгуанэ хьэлъэ зэпичрэ и Хэку узыншэу къекIуэлIэжахэм ящыщщ КъЧР-м и къалащхьэ Черкесск щып­сэуа Дэрмывэ Мухьэб.

Хьуд и къуэр Краснодар крайм хыхьэ Кугъуркъуей къуажэм 1914 гъэм къыщалъхуащ. 1930 гъэхэм абы пэщIэдзэ еджапIэр Успенскэ станицэм къыщиух­ри, Владикавказ мэзхъумэхэр щрагъа­джэ техникумым щIэтIысхьащ.

ЕхъулIэныгъэфI иIэу Мухьэб техникумыр къызэринэкIа нэужь, Ермэлыхьэблэ дэта, дзэ Плъыжьым папщIэ офицерхэр щагъэхьэзыр училищэм ящтащ. Ар щытхъу тхылъкIэ къиуха щыхъум, Мухьэб ягъэкIуащ Ленинград военнэ округым взводым я унафэщIу. Офицер щIалэр, куэд темыкIыу, еIубын къыхудэхуащ Фин зауэм и шэгын гъуэ­зым. Абдеж къыщигъэлъэгъуа лIыгъэм­рэ акъылымрэ къыпэкIуэжу ар ягъэуващ тIасхъэщIэх взводым и унафэщIу, и япэ «Вагъуэ Плъыжь» орденри и бгъэм къыщылыдащ.

1941 гъэм Хэку зауэшхуэр къыщы­хъейм абы къыхуагъэфащэ тIасхъэщIэх ротэ щхьэхуэ, бийм и щIыб Прибалт Iэхэлъахэм деж щызэуэну. ЩIалэм и пщэ къралъхьар пылъхьэншэу щигъэзащIэкIэ, ехъулIэныгъэм къыпэкIуэу етIуа­нэ «Вагъуэ Плъыжь» орденыр кърат, «старший лейтенант» фIэщыгъэцIэри щIыгъужу.

Прибалт щIыналъэм абы и ротэ щхьэхуэ къыхэхар щызэуащ 1941 гъэм и щэкIуэгъуэ (ноябрь) мазэм нэс. А зэманым бийм Мэзкуу къищтэныр псом я щхьэ къалэну дзэ къыхэхауэ, зэуэным нэхъ хуэкъулейуэ иIэр къриутIыпщати, Мухьэб и тIасхъэщIэх ротэр абыхэм я щIыбым дагъэувэ.

Мэзкуу епщIа дзэр зэтекъутэным Дэрмывэм и ротэм хилъхьа гуащIэмрэ лIыгъэмрэ я щыхьэту, ди хэкуэгъу щIалэм «Вагъуэ Плъыжь» ещанэ орденыр къыхуагъэфащэ.

«Вагъуэ Плъыжь» еплIанэ орденыр Мухьэб къыщилъэщащ Сталинград и Iэхэлъахэм щекIуэкIа зэхэуэ иным.

1944 гъэм нэмыцэр Хэкум ихужын щыщIадзам, Мухьэб къыщохутэж Прибалтикэм. Абдеж тIасхъэщIэх ротэм я унафэщI псибл зыхэлъым къигъэлъэгъуа лIыгъэм папщIэ, «Вагъуэ Плъыжь» етхуанэ орденыр къыхуагъэфащэ.

«Хэку зауэшхуэ» орденым и езанэ нагъыщэ зиIэр абы къилэжьащ илъэсиплIкIэ зыпэщIэта бийр къызэрыкIауэ щыта гъуэмбым щраукIыхьыжам.

1945 гъэм Мухьэб зауэр иухакъым адрей и зэуэгъуэхэм хуэдэу. Абы къыху­дэхуащ и лIыгъэмрэ и акъылым и жанагъымрэ япон сэлэтхэм яригъэлъагъун. А зэманым Мухьэб папщIэ Совет Союзым и ЛIыхъужь фIэщыгъэцIэр къратыну лъэIу тхылъ и командирхэм ятхат. Ауэ ар зигу темыхуахэр къыкъуэкIри, адыгэлIым къилэжьа лIыхъу­жьыцIэр «Бэракъ Плъыжь» орденкIэ зэрахъуэкIыжащ, майор нагъыщэри къыхущIагъужащ.

Зауэ нэужьым Мухьэб 1956 гъэм нэс дзэм и къулыкъур щрихьэкIащ. А гъэм Хрущев офицер куэд дзэм къыхигъэкIауэ щытащ. Мухьэби абыхэм яхэхуэри, 1957 гъэм Черкесск къалэм къигъэзэжащ.

Абы и ордениблым къадэкIуэу, зауэм къыщилъэща медаль зыбжани иIащ. Зауищым я лIыхъужь хахуэр 1985 гъэм дунейм ехыжащ. Ауэ къэнащ и лIыгъэм щыхьэт техъуэ орденхэр, медалхэр, ахэр щIэзыплъыкIын, иригушхуэн, ириинын къуэрылъхухэр, Iыхьлыхэр, лыджанэхэр. Ауэ щыхъукIэ, Мухьэб езыр къытхэмытыжми, фэеплъ мылIэжынрэ мыкIуэдыжынрэ дунейм къытринащ.

ГЪУКIЭКЪУЛ Даут.