Псаоу къытхэт ветеранхэм лъытэныгъэшхо афэтэшIы, лIыгъэу зэра­хьагъэм игугъу бэрэ тэшIы. ДзэкIолIхэу фэхыгъэхэм ащыщхэу ти­къуаджэу Хьалъэкъуае дэс унэгъуитIу ягугъу непэ къэсшIы сшIоигъу.

ХъокIо Аслъанчэрые тичылэ дэсыгъэ лэжьэкIо къызэрыкIоу, дахэкIэ зигугъу ашIыщтыгъэхэм ащыщыгъ, къыгъэшIагъэм чIыгум ыIэ хэлъыгъ. Иунагъо къихъухьагъэхэри ежь фэдэхэу, лэжьэкIо хьалэлхэу ыгъэсагъэх. Аслъанчэрые зэкIэмкIи кIэлитф иIагъ. ЩысэтехыпIэхэу, щыIэныгъэ гъогу зафэм рыкIохэзэ Iоф ашIагъ.

1937-рэ илъэсым кIалэхэм анахьыжъэу Юсыф дзэ къулыкъум ащэгъагъ. Ащ щыIэзэ зэо мэшIошхор къызэкIабли, фронтым Iухьагъ. Тыркъошхо къытыращэгъагъ нахь мышIэми, инасып къыубыти, зэошхом къыхэкIыжьи, илъэсыбэрэ къа­лэу Новосибирскэ Iоф щишIагъ. УIагъэу, тыркъоу телъхэм апкъ къикIэу идунай ыхъожьыгъ.

Ащ къыкIэлъыкIощтыгъэ Мосэ ышнахьыжъ бэрэ ыуж къимынэу зэошхом имашIо хэхьагъ. ЛIыгъэ къызхигъафэзэ зэуагъэ. Ау бэ темышIэу зэрэфэхыгъэр зэры­тхэгъэ тхьапэр ХъуакIомэ къа­IукIагъ. Индрыс, Сэфэрбый ащ къыкIэлъыкIуагъэх. Нымрэ тым­рэ агу щышIагъэр къэIогъуай. Унэгъошхом къинэжьыгъагъэр зэкIэмэ анахьыкIэу Рэмэзан ары. 1943-рэ илъэсым колхозым IофшIэныр прицепщикэу щыригъэжьагъ. Ыгу етыгъэу лэжьагъэ, ищытхъу аригъаIоу псэугъэ. Сыд фэдэ IофшIэн фагъэзагъэми, дэгъоу зэригъэцэкIэщтым пылъыгъ. Пэнэжьыкъое ПМК-м нэужым тракто­ристэу илъэс 18-м къехъурэ Iоф щишIагъ. ЫныбжьыкIэ къытефи пенсием агъэкIогъагъ. Ащи идунай ыхъожьыгъ, Тхьэм джэ­нэт лъапIэр къырет.

ЕхъулIэ Шыхьанчэрые иунагъуи Хэгъэгу зэошхом итхьа­мыкIагъо къызлъыIэсыгъэхэм ащыщ. ЛэжьэкIо къызэрыкIоу, къоджэдэс пстэуми афэдэу чIыгум ыIэ хэлъэу лэжьагъэ. ПхъэшIэн Iофым ыIэ екIущтыгъ, пхъэм хэшIыкIыгъэ тхъууалъэ­хэр, шъхьалхэр, джэмышххэр ышIыщтыгъэх.

Шыхьанчэрыерэ ишъхьэгъусэу Хьалимэтрэ лъфыгъих зэ­дапIугъ. Анахьыжъэу Исхьакъ Сталинград дэжь щыкIогъэ зэо­шхом щыфэхыгъ. Якъубэ Ук­раинэм къыщаукIыгъ. Юсыф илъэс 18-м итыгъ заом защэм. 1943-рэ илъэсым ыкIэхэм адэжь мэшIоку гъогукIэ зэращэрэ щэ-гынхэр зэрылъыгъэ вагоныр къыгъэгъунэзэ къауIэгъагъ, бэрэ пэмылъэу идунай ыхъожьыгъ. АнахьыкIэу Юныс унэм къинагъ. Ятэ иIэпэIэсэ­ныгъэ ащ къыхэфагъ. Илъэс пчъагъэрэ къуаджэм ипхъэшIэ бригадэ хэтыгъ…

Хэгъэгу зэошхор къызежьэм, тикъуаджэкIэ пыим езэонхэу нэбгырэ 278-рэ ащэгъагъ, ахэм ащыщэу нэбгыри 168-рэ хэкIодагъ, къэзыгъэзэжьыгъэр — нэбгыри 111-рэ. Ахэм ащыщэу зэошхом иветеранэу тичылэ зы нэбгыри дэсыжьэп. ТекIоныгъэр къызыдахыгъэ ­ма-­фэр къэсы зыхъукIэ, тидзэкIолIхэм лIыхъужъныгъэу зэрахьагъэмрэ къинэу апэкIэкIыгъэмрэ тыгухэр къагъэбырысыры­жьых. Дунаим тыпсаоу тытеты­фэ ахэм къытфашIагъэр тщыгъупшэщтэп.

Хэгъэгу зэошхор къызежьэм фронтым апэу Iухьэгъэ дзэкIолI­хэм ахэтэу чанэу зэуагъэ си­къоджэгъоу Хъодэ Шумафэ. Джащ фэдэу заом иветеранэу ЛIыхэсэ Индрыси лIыгъэ зэрэ­хэ­лъыр чIыпIабэмэ къащигъэ­лъэгъуагъ. Польшэр, Болгариер, Венгриер, Чехословакиер шъхьафит зышIыжьыгъэхэм ахэтэу лIыгъэ хэлъэу зэрэзэуа­гъэм къыхэкIэу медальхэу «За отвагу», «За победу над Германией», «За боевые заслуги» зыфиIохэрэр, Хэгъэгу зэошхом иорденэу а I-рэ шъуашэ зиIэр къыфагъэшъошагъэх.

Сталинград щыкIогъэ зэо­шхом лIыгъэ зэрэхэлъыр къыщигъэлъэгъуагъ танкистэу Хъодэ Юныси. А чIыпIэм лIыблэна­гъэу щызэрихьагъэм пае медалэу «За отвагу» зыфиIорэр къы­ратыгъ. Ащ ыуж заом ичIыпIэ зэфэшъхьафхэм пыим пхъашэу зэрезэуагъэм къыхэкIэу Жъогъо Плъыжьым, Хэгъэгу зэошхом яорденхэр, медаль зэфэшъхьафхэу бэ къыфагъэшъо­шагъэхэр. ЛIыгъэ хэлъэу зэуагъэхэм ащыщых ТхьалI Аюби, МэщфэшIу Абубэчыри, Шэуджэн Анзаури, ХъокIо Ерстэми, ЖэнэлI Хьамеди, Цэй Ис­махьили, нэмыкIыбэхэри. Зэо мэшIошхом хэлэжьагъэхэм пый мэхъаджэр зэхагъэтакъуи, Те­кIо­ныгъэр къызэрэтфыдахыгъэм фэшI гъунэнчъэу тафэраз.

Хъодэ Сэфэр.