Сыдигъуа эпидемиер Урысыем зыщыкIодыжьыщтыр? Сымаджэр зы­щыбэ лъэхъанэм иммуннэ системэр бгъэпытэн плъэкIыщта? Е нахьы­жьэу пкъышъолыр вирусым зэреутэкIыщтым фэбгъэхьазырынэу амал­хэр щыIэха? А упчIэхэр «Урысые гъэзетым» фигъэзагъэх РАН-м иакадемикэу, шIэныгъэлэжь-иммунологэу Валерий Черешневым.

— О уишIошIыкIэ, сыдигъуа Урысыем мы эпидемиер зыщыкIодыжьыщтыр?

— Сыд фэдизрэ Китаим эпи­демиер щыхъушIагъ? Тыгъэгъа­зэм къыщегъэжьагъэу мэлылъфэгъум нэс, гурытымкIэ мэзи 4,5-рэ. Тэ гъэтхапэм къежьагъ. ЗэрэхъурэмкIэ, бэдзэогъу мазэм тэри тыкъыбгынэнэу тыгугъэщт. Ау ар зыхъущтыр узыр зыпахырэ ыкIи зыпыхьагъэ цIыфхэр игъом къыхагъэщыхэ хъумэ ары.

Ау тэ сыдэущтэу тыпсэура? Машинэхэр мачъэх, цIыфмэ къа­кIухьэ, зэхахьэх, зэдэгущы­Iэх. Сыда арэущтэу тызкIэпсэу­рэр? ЗэкIэхэри щыгъуазэхэба коронавирусыр къэмышIэу зепхьан зэрэплъэкIыщтым, ащ къыкIэлъыкIоу нэмыкIыми апыбгъэхьаным ищынагъо зэрэщы­Iэм. А зэхахьэрэмэ нэжъ-Iужъхэр зиIэхэри ахэтых. Зииммунитет къызэкIэкIуагъэхэр ары апэдэдэ вирусыр зыпыхьэрэр ыкIи зытекIорэр.

— Ащыгъум иммунитетыр псыхьэгъэн фаеба? Сыда ащкIэ Iэзэгъоу щыIэр?

— ПсынкIэ дэдэу иммунитетыр къэпIэтын плъэкIыщтэп, ащ фэдэ зыкIи хъурэп.

Сыда иммунитетым къикIырэр? Пкъышъолыр ежь щымыщ­хэм ащыухъумэгъэныр ары ащ фэдэкIэ заджэхэрэр. А процессыр къэуцурэп, ар зыфэдэр елъытыгъ цIыфым мафэ къэс ипсауныгъэ зэригъэпытэрэм. Джа щыIэкIэ-псэукIэу тиIэр ары вирусхэм тащызыухъумэрэр. Ащ хэхьэх тэрэзэу ушхэныр, спортым упылъыныр, жьы къабзэм ухэтыныр, пфикъоу учъыеныр, стрессыр къыозытырэ Iофыгъо­хэр нахь макIэ зэрэпшIыщтым упылъыныр. Джа шапхъэхэр бгъэцакIэхэ хъумэ, зэхапшIэу уииммуннэ системэ зэрэбгъэпы­тагъэр къэпшIэщт. Ау, а зигугъу къэсшIыгъэхэр IэкIыб пшIыхэу, узым укъыухьаным е иммуномодуляторхэр къыбдеIэнхэм ущыгугъыныр акъыл зыхэмылъ гупшысэх. Иммуномодуляторхэр — ахэр иммуннэ системэу зэщыкъуагъэр зэтезгъэуцожьырэр ары. Лабораторием щашIыгъэ уплъэкIунхэм ауж ар цIыфым зырашIэфырэр. Иммунитетым ифункциехэр зэщыкъуагъэхэ хъумэ, врачым а шIыкIэр егъэфедэ. Ау ащ фэдэ диаг­но­стикэ щымыIэмэ, сыда ахэр зы­кIэбгъэфедэщтхэр? Арымырми, иммуннэ системэм хахьэрэр зэ­кIэ хымэх, ебгъэштэныр къи­ны мэхъу. Ащ нэмыкI гумэкIыгъохэр къыздихьыщтых. ГущыIэм пае, лыжэмэ атетхэр зэнэ­къо­къу ужым бэрэ мэсымэджэ­жьых, пэтхъу-Iутхъур, гриппыр, ОРЗ-р къяузых. Ар зыкIэхъурэр, зэнэ­къокъум хэлажьэхэ зыхъу­кIэ за­гъэпытэ, акIуачIэ зэкIэ ащ ра­хьылIэ, нэужым, зырэхьа-тыжь­хэкIэ яиммуннэ системэ изы­тет къеIыхыжьы. Тренерхэм ашIэ джа уахътэм жьызэпео зыдэщыIэ чIыпIэм спортсменыр хэбгъахьэ зэрэмыхъущтыр, умы­гъэгумэкIыми зэрэнахьы­шIур.

— Адэ иммунитетыр зыгъэпытэрэ гъомылап­хъэхэр щыIэха?

— Женьшень, пантокрин, им­бирь — ахэр иммуннэ системэм игъэпытэнкIэ мэхьанэ зиIэ гъо­мылапхъэх. Ау къыжъу­гурыIон фае, ахэр мафэ къэс игъо­рыгъоу жъугъэфедэхэмэ ары яшIуагъэ къызыкIорэр, гуIэ­ным ухэтэу, джырэкIэ «узым сы­къыу­быты хъущтэп» пIоу бащэ зып­шхыкIэ, иммунитетыр къэбгъэбыжъутэни, нэужым лъэш дэдэу еIыхыжьыщт. Ар дэй дэд. КъызхэкIырэри гъэнэфагъэ — ренэу ошIэ-дэмышIэу зэкIэ дгъэ­тэрэзыжьышъунэу къызэ­рэтщыхъурэр ары.

— Хэты ышIэра, зэрэбгъэтэрэзыжьыщтхэр щыIэнхэкIи мэхъуба. ­ГущыIэм пае, гъаблэ ­зебгъэгъалIэзэ е аркъым уешъозэ?

— Гъаблэ зебгъэгъалIэзэ бгъэтэрэзыжьын плъэкIыщт, ау ар Iэзэгъоу щытмэ, зэрэпшIыщт шIыкIэм ущыгъуазэмэ. ЦIыфым ыныбэ мэузымэ а гъэблэ зе­гъэгъэлIэным иягъэ къэкIощт. Аркъ ешъоныр пштэмэ, ащ им­мунитетыр лъэшэу къыре­гъэ­Iыхы, псауныгъэм изытет зэ­щегъакъо.

— БЦЖ-кIэ ашIырэ прививкэхэм COVID-19-м пэуцужьырэ иммунитетыр къытэу бэмэ къаIоу зэхэтэхы. Ащ сыда о къепIолIэщтыр?

— Ар пкъышъолымкIэ Iэзэгъушху. ИлъэсишъэкIэ узэкIэ­Iэбэжьмэ, туберкулезыр цIыфым къемыузыным пае Францием ар къыщаугупшысыгъагъ. Арышъ, ар зыIохэрэм адесэ­гъаштэ, а прививкэр зыфашIыгъагъэхэр инфекциехэм нахь ащыухъумагъэх.

— Мы коронавирусыкIэу къежьагъэм ебэныгъуае къэзышIырэр къытэп­Iона?

— Антибиотикхэр бэрэ зэрагъэпсэуалъэхэрэр ары зиягъэ къэкIуагъэр. ЦIыфым икIэтIый бактерие минипшI фэдиз хэлъ, джащ фэдиз къабзэ вирусэу игъус. Ахэм яонтэгъугъэ килограммитIум кIахьэу мэхъу, им­муннэ системэм изэгъэзэ­фэнкIэ мэхьанэшхо яI. Япчъагъэ зызэщыкъокIэ уз зэфэшъхьаф­хэр цIыфым къыфыкъокIых. Антибиотикхэм бактериехэр аукIых, вирусхэу кIэтIыим иклеткэмэ ахэлъхэм антибиотикхэр алъыIэсышъухэрэп. Ащ къы­хэ­кIэу бактериехэр вирусхэм анахь макIэ мэхъух. Зэрарэу къыхьырэм медицинэм иIофы­шIэхэр щыгъуазэх, ау ащ пае къамыгъанэу антибиотикхэмкIэ мэIазэх.

Тэрэзэу къыжъугурыIонэу сыфай, антибиотикхэр пкъы­шъолым имыщыкIэгъахэхэу слъытэрэп, ау ахэм патогеннэ бактериемэ ямызакъоу организмэм ищыкIагъэхэ сапро­фитнэ бактериехэри агъэкIодых. Джары зыкIатIорэр вирусым ищынагъо хахъоу. Непэрэ еплъы­кIэу щыIэмкIэ цIыфым коронавирусыр къыфэзыхьы-­ гъэр чэщ бзыухэр ары.

— Вирусым зызэбле­хъумэ, мэхьанэ иIэщта вакцинэу зылъыхъу­хэрэм?

— Вакцинэр зэрэтищыкIа-гъэм щэч хэлъэп, ащ узым ущеухъумэ. ГущыIэм пае, ко­ронавирусэу SARS-CoV-2-р, адрэ инфекциехэм афэдэу жьым­кIэ ыкIи Iупс гъуаткIохэмкIэ зэпахымэ, ари гриппым фэдэу илъэсищ-плIым зэ къэлъагъомэ, ащи вакцинэ ищы­кIагъ. COVID-19-м пэуцужьыщт вакцинэр щыIэ хъумэ, пкъы­шъолыр вирусым фэбгъэхьа­зырын плъэкIыщт, ар къыппымыхьанымкIэ лъэбэкъушIу ар хъущт. Ау вакцинэр, анахь бла­гъэу уплъэмэ, илъэс горэкIэ щыIэ хъущтыми ары.

— Мы Iофыгъом изэшIохын благъэу шъу­къекIолIагъэу ары къызэрэтщыхъурэр…

— «Сендай» зыцIэ вирусэу цIыфымкIэ щынэгъо дэдэу щымытым илъэсипшI хъугъэу тыдэлажьэ. Ащ ехьылIэгъэ экс­периментэу тшIыгъэмэ къагъэлъагъо къэдгъотыгъэ вакцинэр IэубытыпIэ тшIызэ вирус зэ­фэшъхьафхэмкIэ дгъэфедэмэ зэрэхъущтыр, ахэм ащыщ ко­ронавирусыри. Джащ пае УФ-м псауныгъэр къэухъумэ­гъэнымкIэ и Министерствэ зы­фэдгъэзагъ къыддыригъэштэнэу ыкIи уплъэкIун Iофыгъохэр мыщкIэ тигъэшIынхэу.

Джырэ уахътэм тикъэралыгъо гузэжъогъу чIыпIэ ит. COVID-19-м илIыкIырэмэ япчъагъэ хэхъо. Анахьэу узыр къызэ­хьы­лъэкIыхэрэр нэжъ-Iужъхэр, уз гъэтIылъыгъэ, лъыдэкIуае, шъоу­щыгъу узыр ыкIи онкологие зиIэхэр ары. Ау узыр зэпамы­хынэу тшIын тлъэкIыщт тызэ­хэкIыхэмэ, шъхьаф-шъхьафэу пIэлъэ гъэнэфагъэм тыпсэухэмэ. Нэужым, узым тызытекIокIэ, зэкIэхэми тызэхэхьажьыщтых.