ЦIыфхэр унэм зэрисыщтхэр зыфэдизыр джыри къэшIэгъуай, шап­хъэхэр джыри тырахыжьыгъэхэп, ау коронавирусыкIэу къежьагъэр къыдалъытэзэ джы щыIэх, ау тIэкIуи есэжьыгъэхэшъ, ащ фэдэ щыIа­кIэм щынэгъончъэным епхыгъэ Iофыгъохэр нахь Iэпэдэлэл ашIыгъэх.

Ви­ру­сым фэгъэхьыгъэ къэбар зэфэ­шъхьафхэр эпидемиологхэм къытфаIуатэзэ а зэпахырэ узыр зыфэдэм, зызэрэщыу­хъумэн плъэкIыщтым нахь тыщыгъуазэ хъугъэ. Ау нахьыбэрэ къатырэ упчIэхэм джэуапхэр къарари­гъэтыжьы шIоигъоу «Урысые гъэзетым» икоррес­пондентэу Ирина Невиннэм эпидемиологиемкIэ ЦНИИ-м ипащэ игуа­дзэу, РАН-м ичлен-­корреспондентэу Александр Гореловым гущыIэгъоу дишIыгъэр къыхэтэуты.

— Сыда метрэрэ ныкъо­рэ уазыфагу дэлъымэ ыкIи пIэхэр бэрэ птхьа­кIы­хэзэ пшIымэ нахьы­шIоу зыкIалъы­тэрэр?

— Сыхьати 5 — 6-м къы­кIоцI коронавирусым иягъэ къэкIон ылъэкIыщт, температурэу щыIэм, шынагъэм ялъытыгъэу мэфитIуи къыгъашIэу мэхъу. ЦIыфыр гущыIэ хъумэ, къапскэмэ, къе­п­сы­мэ ыжэ къыдэутхырэ, къыIу­кIырэ Iупс гъоткIо цIыкIухэр зэ­­бгырэкIых. Джары зы метрэрэ ныкъорэ уазыфагу дэлъын зыкIыфаер, а Iупсхэр къыбнэмысынхэм фэшI. Ау а зы шапхъэр огъэфедэкIэ икъурэп, а Iупс гъуаткIохэр цIыфыр къэзыуцухьэ­рэ пкъыгъохэми атехьэ, ахэр зы­хэшIыкIыгъэхэ материалхэм ялъытыгъ вирусыр къазэрате­нэрэ уахътэм ибагъэ. ГущыIэм пае, гъучIым нахь макIэрэ те­лъы тхьапэм нахьыбэрэ.

— Сыдэущтэу а пкъы­гъо­хэр бгъэкъэбзэжьыщтха? Тучаным къип­хы­гъэ къамланхэу гъомылапхъэхэр зэрылъхэри дезинфекцие пшIынхэу щытха?

— Къыхэгъэщыгъэн фае: вирусыр гъэкIодыгъошIу, ар дез­инфектантэу щыIэмэ зэ­кIэмэ агъэкIодын алъэкIыщт. Спиртыр, джащ фэдэу хлоркэр зыхэлъ зэхэшIыхьэгъэ псыхэр бгъэфедэхэзэ псэуалъэхэр плъэ­кIыхэмэ ыкIи ахэр мэгъушъы­фэхэ уежэжьымэ икъущт. Сабыныпсыми ишIуагъэ къакIо, ащкIэ пIэхэри пкъыгъо кIышъо­хэри птхьакIыхэмэ хъущт.

— Спиртэу процент 70-рэ зыхэтым вирусыр ыукIэу бэмэ къаIо. Адэ аркъым ар «къыубыты­жьрэба»?

— АркъкIэ птхьакIыхэми зи щышIыщтэп. Антисептикхэу мед­учреждениехэм ащагъэфедэхэ­рэм вирус закъоп аукIырэр, ахэм ашъхьадэкIырэ зэпахырэ узхэри агъэкIодых. Ультра­фиолетыми ишIогъэшхо къакIо, джащ пае остыгъэ зэфэшIыгъэ­хэр ары бгъэфедэмэ хъущтхэр, нэмэ яягъэ къямыкIыным пай остыгъэ зэфэшIыгъэхэр зыкIэбгъэфедэщтхэр.

— Сыд фэдэ температурэр ара вирусыр зы­гъэ­кIодышъурэр? Цацэ­хэр, джэмышхыхэр, лагъэхэр къэбгъэжъожьы­хэзэ пшIымэ нахьышIуа?

— Псы стыркIэ птхьакIыхэмэ икъущт, гущыIэм пае, псым итем­пературэ градус 40-м къы­щымыкIэрэмэ. Мэхьанэ зиIэр ахэр зэрэптхьакIыхэрэ шIыкIэр ары, уегугъузэ птхьакIыхэмэ нахьышIу.

— ЗэрэхъурэмкIэ, урамым укъытекIыжьы къэс, щыгъыныр бгыкIыжьын фаеу зэраIо­рэм, антисептикхэмкIэ гъогогъу пчъагъэрэ унэр птхьакIымэ нахьышIоу къызэратырэм зи къи­кIырэп…

— Ары, зи къикIырэп. Ау къыжъугот горэ къепсыгъэмэ е къэпскагъэмэ, щыгъыныр зэрэ­пщыгъэу унэм уимыхьажьымэ нахьышIу. Тыгъэр къепсымэ, ащ сыхьат заулэрэ хэбгъэлъыми хъущт. Сымаджэмэ уямыолIагъэ­мэ, тIэкIу шIэ къэс унэр дез­инфекцие пшIыныр тэрэзэп. Игъорыгъом унэм жьы къибгъа­хьэмэ е птхьакIымэ икъунэу сеплъы.

— Джырэ уахътэ карантиным тыхэтми, тIури зы, тучаным е нэмыкI чIыпIэ горэм тыкIоу къы­хэкIы, урамым тыкъызытекIыжьырэм тIэхэр ттхьакIыжьхэмэ екъуа?

— ЫпэкIэ къызэрэсIуагъэу, мэхьанэ зиIэр пIэхэр зэрэптхьа­кIырэр арэп, ахэр зэрэптхьакIырэ шIыкIэр ары нахь. ПIэмэ язакъоп, ппэ псы ибгъэчъыхьан фай. Псым щыгъу тIэкIу хэтэ­къуагъэу щытмэ бэкIэ нахьышIу. Спрей хьазырхэу уцыщэ тучанмэ ащащэхэрэр бгъэфедэмэ хъущт. Ахэр бэшIагъэ зыщыIэ­хэр, инфекцие зэфэшъхьафхэм апэуцужьых, къыппагъахьэрэп. Коронавирусым пае вакцинэр джыри щыIэгоп, ау тпэ псыр идгъэчъыхьаныр, е спрей итыут­хэныр зэкIэми дгъэцэкIэн тлъэ­кIынэу сеплъы.

— Джы маскэмэ афэгъэ­хьыгъ сиупчIэ. Роспотребнадзорым къызэритыгъэмкIэ, цIыфыр мысымаджэмэ, ащ урамым маскэр зыщыIуимылъхьэми хъущт. Ар тэрэза?

— Маскэхэр зищыкIагъэхэр медикхэр ары, сыда пIомэ ахэм вирусыр къяутэкIынымкIэ нахь щынэгъуабэ яI, агъэхъу­жьырэ сымаджэмэ инфекцие зыпылъхэр ахэтых. Ау ахэр нэ­мыкI маскэх, нахь щынэгъон­чъэу гъэпсыгъэх. Тэ тыкъызтегущыIэрэ IофымкIэ къэсIощтыр: маскэ зызыIуплъхьан фаер сы­ма­джэм упылъмэ, ащ ифэIо-фа­шIэхэр фэогъэцакIэхэмэ ары. Урамым зыщыIуплъхьаныр ищы­кIагъэп. Жьы къабзэм ухэ­тэу инфекциер къыппыхьащтэп, ау зэфэшIыгъэ унэм уихьэмэ, ащ цIыфыбэ щызэхэтмэ, джащыгъум маскэр уищыкIэгъэщт, ар зыIуплъхьан фай. О пшIэрэп ныIа ахэм ащыщ горэ сы­ма­джэмэ, инфекциер зэ­рехьэ­мэ? Маскэми проценти 100-м кIахьэу укъыухъумэщтэп, ау узыр къып­пыхьанымкIэ щынагъоу щыIэр нахь макIэ ешIы. А маскэри тэрэзэу пIулъын

фае, нэгум фэ­шIоу ыухъумэн, жэр ыкIи пэр ыгъэбылъынхэу щыт. Ау медицинэ маскэхэм япIалъэр сыхьатитIу ныIэп, а ­уахъ­тэр текIымэ зэблэпхъумэ нахьышIу.

— УпчIэу къыостыщтым цIыфыбэ егъэгу­мэкIы. КоронавирускIэ сымэджагъэр зыхъу­жьырэ нэужым инфекциер къыпыпхын плъэ­кIыщта?

— Ар зэкIэмэ анахь упчIэ къин. Сыда пIомэ уплъэкIунхэр джыри кIэм фэкIуагъэхэп. ГущыIэм пае, Москва щыщхэу мы узыр къызэузыгъэмэ яIоф мы­хьылъэмэ, унэм зэрисхэу тяIазэ. Нэужым ахэм атыгъэ тестым мысымэджэжьэу къыгъэлъэгъуа­гъэмэ карантиныр атетэхыжьы. КъахэкIых мыщ фэдэхэри: зи къяхьылъэкIырэп, зэрэсымаджэр зэхашIэрэп, ау тестым коронавирусыр къапыхьагъэу къегъэлъагъо. Ащ фэдэхэр карантиным тэгъакIох. Арышъ, уиупчIэ джэуап гъэнэфагъэ къестыжьын слъэкIыщтэп.

Гъатхэр къэсыгъ, дунаир къэ­фэбагъ, тыгъэм зежъугъэумэ ультрафиолетым ишIуагъэ къы­шъокIыщт.