Джырэблагъэ Шэуджэн район администрацием мэкъумэщымкIэ иотдел ипащэу ГутIэ Мурат тызыIокIэм, езгъэжьэгъэкIэ фермерхэм е унэгъо былымэхъо фермэ зыгъэпсымэ зышIоигъохэм къэралыгъо IэпыIэгъу ятыгъэным фэгъэхьыгъэ программэхэм къадыхэлъытагъэу 2019-рэ илъэсым мы муниципальнэ образованием имэкъумэщ-фермер хъызмэтшIэпIи 5-мэ ыкIи зы унэгъо былымэхъо фермэ грантхэр къаратыгъэхэу ыIуагъ.

Мы IэпыIэгъум ишIуагъэкIэ фермер хъызмэтшIапIэхэм бы­лымышъхьэу аIыгъым ипчъагъэ хэпшIыкIэу зэрэхэхъуагъэми къыкIигъэтхъыгъ.

Джа хъызмэтшIапIэу гъэрекIо грант къызэратыгъэхэм ащыщ нэужым тыздэщыIагъэр. Ар зэшъхьэгъусэ ныбжьыкIэхэу Ешэ Муратрэ Асыетрэ къутырэу Семено-Макаренскэм ыгъунэкIэ щагъэпсыгъ, ежьхэри ащ щэпсэух. Асыет къызэриIуагъэм­кIэ, бизнесыр мылъку къэкIуапIэу къыхахи, яунэе Iоф загъэ­псыгъэр 2013-рэ илъэсыр ары. Ащыгъум ахэр къэлэдэсыгъэх, Мыекъуапэ щыпсэущтыгъэх. Ау ащ пае къэмынэу мэлхэмрэ былымышъхьэ заулэрэ къуа­джэм щаIыгъыгъ, лэу ахэм къа­тырэр къэлэ бэдзэршIыпIэм щыIуагъэкIыщтыгъ. Банкым чIы­фэу къыIахыгъэр ары егъэжьапIэ афэхъугъагъэр.

Сатыум зыпэхьэхэм мэлхэр шъэ пчъагъэм нагъэсынэу, нэмыкI былымышъхьэхэри агуа­гъэ­хъонхэу егупшысэщтыгъэхэп, фермэ яIэнэуи ашъхьэ къи­хьагъэп. Уахътэм, щыIэныгъэм пстэури къызэрагъэфагъ. Мэл­хэм ахахъозэ Iэхъогъур ины зэхъум, Мурат емыхъырэхъышэ­­жьэу фермэр ыгъэпсыгъ. Джы мы зыщыпсэухэрэу ыкIи зы­щылажьэхэрэ чIыпIэм нахьыпэ­кIэ хъызмэтшIапIэ тетыгъэу, ау къабгынэжьыгъэу чIыгур нэ­кIэу щылъыгъэти, къащэфыжьи къа­къырхэр, нэмыкI псэуалъэу ящыкIагъэхэр тырашIыхьагъэх.

Асыет къызэриIуагъэмкIэ, унэу зычIэсхэр нахь кIасэу ашIыгъ. Мэлхэм япчъагъэ 300-м ехъугъэу, ахэм чэмхэри агуигъахъохи Мурат апэ къуаджэм зыкъыгъэзэжьыгъ, ежь нахь кIасэу ишъхьэгъусэ зыдэщыIэм къэкIожьыгъ.

— Чэм заулэу къэтщэфыгъэм щэ къатынэу зырагъажьэр ары ар нахь федэ зэрэхъурэр къызыдгурыIуагъэр, — къеIуатэ Асыет. — Джащыгъум къэралыгъо IэпыIэгъуми тенэцIыгъ, тхылъхэм ауж тихьагъ. Районым мэкъумэщымкIэ иотдел ипащи, испециалистхэри къыткъоуцохи, лъэшэу къыддеIагъэ­хэшъ, «тхьашъуегъэпсэу» ясIомэ сшIои­гъу. Ахэр мыхъугъэмэ, тизакъоу ищыкIагъэр дгъэхьазырышъущтыгъагъэп, шапхъэу программэм къыдэлъытагъэхэри тфэукIочIыщтыгъагъэп. Непэ къызнэсыгъэми анаIэ къыттет.

ЕзгъэжьэгъэкIэ фермерхэм къэралыгъо IэпыIэгъу ятыгъэным фытегъэпсыхьэгъэ про­г­рам­мэм къыдыхэлъытагъэу сомэ миллиони 3 грантэу Ешэ зэ­шъхьэгъусэхэм къаратыгъ. Про­граммэм къызэрэщиIорэм тетэу, ежьхэм яIахьи хагъахъуи чэм 25-рэ, ахэр зэращыщт аппаратхэр, нэмыкIэу ящыкIагъэ­хэр къащэфыгъэх. Чэмхэм шкIэ цIыкIухэр къакIэхъуагъэхэу 14 мы уахътэм аIыгъ. Щэу къатырэр гъунэгъу Джэджэ районым истаницэу Дондуковскэм икъоешIхэм араты.

— Щэр бэкIэ нахь фед, ау ар бэу къэзытырэ чэмхэр непэ лъапIэ хъугъэх, — ыIуагъ Асыет. — Грантыр мыхъугъэмэ аущтэу зытыушъомбгъущтыгъагъэп.

Былымхэр Пермскэ краим къыращыгъэх. «Голштинскэ» зыфаIорэ лъэпкъым текIыгъэхэм ащыщ къащэфынэу зыфэя­гъэхэр. Ахэм щэ бэу къатэу ары специалистхэм къызэрараIуагъэр. Ау ащ фэдэу ыкIи тиклимат къекIунэу а краир ары ныIэп зыщагъотыгъэр. Чэмхэр «голштинскэ» лъэпкъым текIыгъэх, «красно-пестрая» зыфа­Iорэм фэдэх.

Асыет къызэриIуагъэмкIэ, зэрэгугъагъэхэу ахэр псынкIэу климатым есагъэх, сымэджэ­жьыгъэхэп. Iофыгъоу яIэр бамыкIэхэр ары. КIымафэу кIуагъэр зэрэфэбагъэм къыхэкIэу, ахэр жьэу ыкIи жъугъэу къежьагъэх, былымышъхьэ заулэ агъэ­лIагъ. Язакъоу ябэнынхэр къин, ветеринарыр IэпыIэгъу къа­­фэ­хъу. БылымIусыр ежьхэм агъэ­хьазыры. ЧIыгу гектар 17-м ехъу яунаеу яIэу, илъэсыбэхэм къэкIыжьырэ уцхэр атырапхъэх, нэмыкIэу ящыкIагъэр къащэфы.

Джащ фэдэу къэралыгъори къадеIи, ежьхэм акIуачIи халъхьи чэмэу аIыгъым ипчъагъэ зыхагъахъом, мэлхэм яхъун агъэтIы­лъыжьыгъ. ТапэкIэ чэм пчъагъэр нахьыбэ ашIыным пае шкIэ цIыкIухэр аIыгъых. IофшIэ­пIэ чIыпIитIу къатыгъ, ау зау­шъом­бгъоу, былымышъхьэу аIы­гъым хагъахъомэ, Iоф зы­шIэщтыри нахьыбэ ашIыщт.

ХЪУТ Нэфсэт. Сурэтхэр Iэшъынэ Аслъан тырихыгъэх.