Хэгъэгу зэошхор къызежьэм, Адыгэ хэкум ирайон зэфэшъхьафхэм зыкIэ ащыщэу Шэуджэн районым икIыгъэхэри бэу ахэтыгъэх. Ахэм ащыщ ныбжьыкIабэм янахьыбэр тарихъ лъэпсэ­шхо зиIэ Мамхыгъэ гурыт еджапIэм щеджагъэх, щагъэсагъэх. Зыкъагъэшъыпкъэжьэу фронтым Iутыгъэх – фэхыгъэхэри, псаоу заом къыхэкIыжьхи къуаджэм къэзгъэзэжьыгъэхэри къахэкIыгъэх.

Сэ зигугъу къэсшIыщтыр сикъуаджэ икIи зэошхом хэлэжьагъэхэм ащыщэу Пчэн­лъэшъу Нурбый Хьаджумарэ ыкъор ары, инасып къыхьи, ичылэ псаоу къыгъэзэжьи, щыIэкIэ-псэукIэм зэрилъэкIэу ыкIуачIэ хилъхьагъ, цIыфыгъэ- лIыгъэр зэфэдэкIэ хэгощэ­гъагъ.

Нурбый къуаджэу Мамхыгъэ 1921-рэ илъэсым къыщыхъугъ, щапIугъ, щалэжьыгъ. Мамхыгъэ гурыт еджапIэр къызеухым, (Андырхъое Хъусенэ, Боджэкъо Наныу афэдэу, зэлэгъух, зэде­джагъэх) дзэ къулыкъум къалэу Благовещенскэ ащагъ. Къулыкъур я 207-рэ артдивизионым ия 711-рэ полк щихьынэу ригъэ­жьэгъагъ Хэгъэгу зэошхор къы­зежьэм. Джащыгъум Пчэн­лъэшъу Нурбый зыхэт полкыр Хэгъэгум икъэлэ шъхьаIэу Мос­ква къыухъумэнэу ащ адзы­гъагъ. Артиллеристхэм атакэм атакэр ыуж итэу мыхъэр агъа­хъэ­щтыгъэ. Нэмыцхэм замы­шIэ-жьэу танкхэр нахьыбэу къа­тэкъущтыгъэх, яцIыфышъхьэу ыкIи Iашэу хэкIуадэрэри ашIоIофыгъэп. Мыщ дэжьым артиллерист кIалэу Пчэнлъэшъу Нурбый апэрэ зэо пшъэрылъыр къыфашIыгъ. Москва дэжь нэмыц­хэр зыщызэхагъэтэкъогъэ уж, тыгъэгъазэм, 1941-рэ илъэсым, нэмыц командованием нэмыкI лъэныкъокIэ зигъази, Темыр КавказымкIэ заохэр щыригъэ­жьагъэх. Кавказыр къэухъумэгъэнымкIэ советскэ командованиеми Iофыгъохэр зэшIуехых, нэмыкI фронтхэм къаращыхэшъ, мы чIыпIэм кIочIэшхохэр къа­тэкъух. Нурбый зыхэтыгъэ ичасть мыщ къагъэкIогъагъ ыкIи зыкъэухъумэжьыпIэ чIыпIэм къалэу Грознэм дэжь итыгъ. ЕтIанэ ащ рагъэкIыхи, Орджоникидзе агъэкIуагъэх, районэу Эльхотово дэжь зэошхохэр щыкIуагъэх… «Iугъом узэригъэ­лъэгъужьыщтыгъэп, танкхэм зэпымыоу зэнкIабзэу къяощтыгъэх», — къыIотэжьыщтыгъ Нурбый. Орджоникидзе идэпкъхэм адэжь ыпсэ емыблэжьэу щызэуагъ артиллеристэу Пчэнлъэшъу Нурбый. Зэо мэхъаджэм егъэзыпIэ ридзагъэхэ лъэпкъхэм – къэбэртэе-бэлъкъархэм, чэ­чэн-ингушхэм, нэмыкIхэм ялIыкIо нахьыжъхэм ягущыIэхэр зыфэгъэзэгъагъэхэр фронтым дзэкIолIхэу Нурбый фэдэхэу Iутхэр ыкIи зэкIэ Кавказым ис цIыф лъэпкъхэр арых. А гущы­Iэхэр гъэзетэу «Родинэм и ЛIыхъужъ» («Герой Родины») зыфиIорэм къыхиутыгъагъэх: «… Братья кавказцы, кабардинцы, чеченцы и ингуши, черкесы и адыгейцы, карачаевцы и калмыки, осетины и трудящиеся многонационального Дагестана! К вам обращаемся мы, старейшие представители кабардино-балкарского и чечено-ингушского народов, своими глазами видевшие ужас, который несет коварный Гитлер в наши родные горы. Мы спрашиваем вас. Можем ли мы допустить, чтобы немецкие разбойники грабили селения, убивали стариков и детей, насиловали наших женщин, поработили наши свободолюбивые народы? Как горные реки не потекут вспять, как прекрасное солнце не перестанет светить над нашей землей, так и черные тучи фашизма никогда не покроют наши кавказские горы. Не бывать собаке Гитлеру хозяином над нашим Кавказом, над нашей Советской страной. Слушайте нас, своих стариков, свободолюбивые горцы! Поднимайтесь все, как один, и мужчины и женщины, уничтожайте черных свиней Гитлера, которые не знают, что такое человеческая совесть! Храбрые джигиты Кавказа! На гитлеровских бандитах кровь наших людей. Кровью отомстим им за эту кровь». Зэо хьылъэ дэдэхэм ащыпсыхьэгъэ Пчэнлъэшъу Нурбый идзэ ныбджэгъухэр игъусэхэу Темыр Кавказыр фашизмэм къыIэпыхыжьыгъэнымкIэ зэошхохэм ахэлэжьагъ. Пый мэхъаджэр зэплъэкIыгъо римыгъафэу, зым ыуж зыр итэу, къалэхэу Налщык, Пятигорскэ, Армавир, Кропоткин шъхьафит ашIыжьых.

Мэзаем, 1943-рэ илъэсым Пшызэ шъолъыр икъэлэшхоу Краснодар пыим къыIэпахы­жьыгъ. Анахьэу зэо плъырхэр зыщыкIуагъэхэр Пшызэ Iушъо Славянскэ дэжь Темрюк ары. Ахэр ныбжьырэу Нурбый ыгу къинэгъагъэх. Бэрэ ынэгу къыкIэуцожьыщтыгъ нэмыцхэм язаохэзэ псым икIыхи, пэчIынэтIэ нэпкъым зэрэтехьагъэхэр. Ащ пыир къемызэгъэу итанкхэр къатекIуатэщтыгъэх… Хьылъэ дэдагъ мы заор… Наводчикэу Пчэнлъэшъум изэо ныбджэгъу­хэр игъусэу ащ дэжьым пый танки 4 ыкъутагъ.

Щтэр ымышIэу зыкъызэри­гъэ­лъэгъуагъэм пае мы заом, Н. Пчэнлъэшъум Хэгъэгу зэошхом иорденэу а I-рэ шъуашэр зиIэр къыфагъэшъошагъ. Зэо зэпымычыжьхэм уIэгъэ зэфэшъхьаф хьылъэхэр бэу къыщытыращагъэх. Анахь уIэгъэшхор иIэ зыщыхъугъэр къалэу Керчь дэжь бэдзэогъум ыкIэм 1944-рэ илъэсым зэошхоу зыхэтыгъэр ары. Мыхэр ау сыдми къэбар къэ­Iотэгъэ-къыкIэIотыжьыгъэ къодыехэп, зэо уIагъэ пэпчъкIэ Пчэнлъэшъум ар къэзыушыхьатырэ тхылъ тхыгъэхэр иIагъэх, ахэр медицинскэ зэфэхьысыжьхэу артиллерист лIыхъужъым иуIагъэхэр зыфэдэхэр къаушыхьатыщтыгъэх. Шъобжыбэ къытыращагъэу, уIэгъэ ин те­лъэу, изытет хьылъэ дэдэу, мамхыгъэ кIалэу Пчэнлъэшъу Нурбый 1944-рэ илъэсым Шъачэ дэт госпиталым нагъэсыгъагъ. Инасып къыхьи, псаоу къэнагъ, хьадэгъум текIуагъ. Икъуаджэ къызегъэзэжьым, къор псаоу ным зелъэгъум дунаир фикъу­жьыгъэп. «ЦIыфым ымыщэчын къин Тхэм къытырилъхьэрэп» зэраIорэр шъыпкъэщтын, ащ фэдиз уIэгъабэм къялыжьыгъ Нурбый. Зэо ужым юридическэ курсхэр къыухи, прокурорым иIэпыIэгъоу Iоф ышIагъ, райисполкомым кадрэхэмкIэ иотдел ипащэу, колхоз тхьаматэм игуа­дзэу, МТС-м политчастьхэмкIэ идиректор игуадзэу, гъогу участкэмкIэ пащэу, псэупIэ-хъыз­мэтымкIэ начальникэу Iоф ышIагъ, депутатэуи хадзэу хъу­гъэ. Коммунистыгъ, къыгъэшIагъэм икъуаджэу Мамхыгъэ щыпсэугъ, щылэжьагъ. НыбжьыкIашъо теоу, псыгъо ищыгъэ зэкIэупкIагъэу щытыгъ, заом ыкIи IофшIэным яветеранэу, зэо орденхэр ыкIи медальхэр къыз­фагъэшъошагъэу Пчэнлъэшъу Нурбый.

Унэгъо дахэ иIагъ: зы пхъурэ – Лизэ исэнэхьаткIэ кIэлэ­егъадж, ау Адыгэ республикэ кIэлэцIыкIу тхылъеджапIэм Мыекъуапэ иIофышIагъ, пенсием щыI, ыкъохэу Муратрэ Мэдинэрэ апшъэрэ техническэ шIэныгъэ зэрагъэгъотыгъ, инженерых, ашъхьэ дахэу фэла­жьэх, Мые­къуапэ щэпсэух, ахэм апхъу, акъохэр джы цIыф чъэ­пхъы­гъэх, ятэу, ятэтэжъэу Нурбый илъэуж нэф рэплъэжьых.

Мамырыкъо Нуриет.