— Тирайон чIыгулэжьы­нымкIэ пэрытныгъэр зыIыгъхэм илъэсыбэ хъугъэу ащыщ, амы­лэжьырэ зы гектари ти­Iэжьэп. Арышъ, джы былым­хъуным зедгъэушъомбгъумэ тшIоигъоу аужырэ уахътэхэм нахь чанэу ыуж тихьагъ. Грантхэр ащкIэ IэпыIэгъушхо къытфэхъух, — къыIуагъ Кощхьэблэ район админист­рацием мэкъу-мэщымкIэ иотдел ипащэу Сэмэгу Заур джырэблагъэ тызыIокIэм.

Мэкъумэщ-фермер хъызмэтшIапIэ е унэгъо былымэхъо фермэ къызэIузыхы зышIоигъо­хэм ащ игъэпсын, Iоф зышIэ­хэрэм ябизнес зегъэушъом­бгъугъэным афэшI грантхэр ятыгъэнхэм фытегъэпсыхьэгъэ программэр зыщыIэ 2012-рэ илъэсым къыщыублагъэу Кощ­хьэблэ районыр хэлажьэ. Ащ къыщегъэжьагъэу 2019-м нэс пштэмэ, зэкIэмкIи фермер 77-мэ къэралыгъо IэпыIэгъур къаратыгъ. Ар сомэ миллиони 172-рэ мин 702-рэ мэхъу. Хэлэжьагъэхэм ащыщэу 57-мэ «Начинающий фермер» зыфиIорэ подпрограммэм ишIуагъэкIэ сомэ миллион 87-рэ зэ­кIэмкIи къэралыгъо IэпыIэгъоу къафатIупщыгъ, «Семейная животноводческая ферма» зыфиIорэм къыхиубыта­гъэхэр 15-р ары, ахэм къаратыгъэр зэкIэмкIи сомэ миллион 73-м ехъу.

Мы IэпыIэгъухэм блэкIыгъэ 2019-рэ илъэсым «Агростартап» зыфиIорэ подпрограммэр УФ-м мэкъу-мэщымкIэ и Министерствэ къахигъэхъуагъ. Ащ хэлажьэ зышIоигъом унэе е фермер хъызмэтшIапIэ иIэн ищыкIагъэп, уплъэкIунхэм апхырыкIэу, ахъщэр къызыфатIупщыкIэ, мазэм къыкIоцI ыгъэпсын фаеу ары къызэрэщиIорэр. Кощхьэблэ районым ифермерэу 5 ащ хэлажьи, егъэжьапIэ ашIынэу зэкIэмкIи сомэ миллион 12-рэ мин 330-рэ къа­ратыгъ.

Джащ фэдэу 2019-рэ илъэсым езыгъэжьэгъэкIэ фермерхэм IэпыIэгъу ятыгъэным фытегъэ­псыхьэгъэ подпрограммэм къы­дыхэлъытагъэу хъызмэтшIэпIи 6-мэ сомэ миллион 13-рэ мин 500-рэ фэдиз къафатIупщыгъ, щагубзыухэр зыщаукIыщт ыкIи зыщагъэкъэбзэщт цех ыгъэпсынэу зы фермер грантэу сомэ миллиони 8 къыратыгъ. Мыщ дэжьым Заур къыщыхигъэщыгъэр ащ фэдэ цех яIэным фермерым имызакъоу, ежьхэри кIэщакIо зэрэфэхъу­гъэхэр ыкIи тхылъхэм ягъэхьазырын зэрэхэлэжьагъэхэр ары. Сыда пIомэ, чэтхъуным районым зыщеушъомбгъу. Ащ пы-лъэу хъызмэтшIэпIэ 12 яI. Ахэм непэ чэтхэр псаоу IуагъэкIых, ау укIыгъэхэу, гъэкъэбзагъэхэмэ щэфакIор нахьыбэ хъущтэу, федэу къахьырэми хэхъощтэу алъытэ. Фермерэу ар зыгъэпсырэм чэт мин 20-м ехъу зытет фермэ иI. Цехыр къызызэIуихыкIэ, ежь имызакъоу, нэмыкIэу щагубзыухэр зыIыгъхэм зэкIэми агъэфедэн алъэкIыщт.

— Грантхэм яшIуагъэкIэ трактор 54-рэ, чIыгулэжьыным щагъэфедэу ахэм апашIэхэрэр, былымышъхьэ 391-рэ, мэлышъхьэ шъэ пчъагъэ, щагубзыухэр тимэкъумэщ отраслэ къыхэхъуагъ, IофшIэпIэ чIыпIэ 85-рэ фермерхэм къатыгъ, — ыIуагъ Сэмэгу Заур. — Джыри мары блэкIыгъэ илъэсым грант ­къызфатIупщыгъэхэм былымышъхьи 140-рэ къащэфынэу ахэр зыщаIыгъыщтхэр агъэхьазырых.

КъызэрэтIуагъэу, программэр, подпрограммэхэр зыщы­Iэхэр, районыр ахэм захэла­жьэрэр 2012-рэ илъэсым къыщыублагъ. Арэу щытми, ахэм къадыхэлъытагъэу IэпыIэгъу къызэратыгъэ фермерхэм зэхащэгъэ е зызэрагъэушъом­бгъугъэ хъызмэтшIапIэхэм федэ къахьынэу, пчъэгъэ гъэнэфа­гъэхэр къагъэлъэгъонхэу зырагъэжьагъэр 2014 — 2015-рэ илъэсхэр ары. Ащ фэшI, мэ­къу-мэщымкIэ отделым ипащэ 2015 — 2019-рэ илъэсхэр ыштэзэ, грант къызэратыгъэхэм ягъэхъа­гъэхэр пчъагъэхэмкIэ къыушы­хьатыгъ. КъызэриIуагъэмкIэ, а уахътэм ахэм сомэ миллиони 116-рэ мин 353-рэ ауасэ продукцие къатIупщыгъ. Ащ щыщэу сомэ миллион 62-рэ фэдизыр чIыгулэжьэу ахэтхэм яшIушIагъ, сомэ миллион 54-рэ мин 372-р былымхъуным пылъхэм яIахь.

Продукциер фермерхэм къы­зэрафыдэкIыгъэр сомэ миллион 92-рэ мин 847-рэ, Iуагъэ­кIыгъэм къыкIэкIуагъэр сомэ миллиони 111-рэ мин 346-рэ мэхъу, пстэумкIи сомэ миллион 14-рэ мин 735-рэ федэу къафыхэкIыгъ. Грант къызэратыгъэ­хэм а илъэсхэм хэбзэIахьэу со­мэ миллиони 3-рэ мин 760-рэ бюджет зэфэшъхьафхэм ахалъхьагъ.

— Мы пчъагъэхэм тэ тагъэ­гушIо ыкIи тарэгушхо, — еIо Заур. — Сыда пIомэ, грант къызэратыгъэхэм япроцент 80-р езыгъэжьэгъэкIэ фермерых. Ахэм тапэкIи хэхъоныгъэхэр ашIыхэу, заушъом­бгъумэ, мы пчъагъэхэм зэрахагъэхъощтыр нафэ. Про­граммэхэм ащыщ хэлажьэмэ шIои­гъоу, шапхъэу пылъхэм къакIэупчIэнэу къытэуалIэ­хэрэм мыхэр щысэу къафэтэхьых. Шъыпкъэу пIощтмэ, нахьыбэу зэрахэдгъэлэжьэщтыми тыпылъ, тхылъэу ищы­кIагъэхэм ягъэхьазырынкIэ IэпыIэгъу тафэхъу.

Илъэс къэс районым щэу къыщаугъоищтымкIэ, лэу атыщтымкIэ, нэмыкI лъэныкъо­хэмкIи АР-м мэкъу-мэщымкIэ и Министерствэ шапхъэхэр къегъэнафэх. БлэкIыгъэ илъэсым Кощхьэблэ районым пшъэ­рылъэу къыфагъэуцугъагъэр зэкIэ ыгъэцэкIагъ. Былымы­шъхьэу мэкъумэщ-фермер ­хъыз­мэтшIапIэхэм аIыгъым ипчъагъэ къызэреIыхыгъэр ары ыгу хэкIэу отделым ипащэ зигугъу къышIыгъэр. Фермэхэм ащыщ тет былымхэм «бруцеллез» зыфиIорэ узыр къахахьи, ахэр агъэкIодынхэ фаеу хъугъэ.

2020-рэ илъэсэу тызыхэтымкIэ фермер 17-мэ грантхэм апае тхылъхэр къатыгъэхэу, мэкъу-мэщымкIэ отделыр мы уахътэм ахэплъэ. Ахэм ащыщэу тIумэ унэгъо былымэхъо фермэ агъэпсымэ ашIоигъу, адрэ 15-мэ «Начинающий фермер» зыфиIорэ подпрограммэм зыфагъэхьазырыгъ. Фермерэу зибылымхэр узым ыгъэ­кIодыгъэри «Семейная животноводческая ферма» зыфиIорэ подпрограммэм хэлэжьэ­нымкIэ IэпыIэгъу зэрэфэхъугъэ­хэр Сэмэгу Заур къыIуагъ. Ащ фермэ хьазыри, техникэу ищыкIагъэри иIэх, былымхэр къыщэфыжьхэмэ, федэ ежь къызэрэфыхэкIыщтым имызакъоу, шъхьэ пчъагъэу районым итым хигъэхъощт, мы лъэныкъом зегъэушъомбгъугъэнми иIахь хилъхьащт. Ау ащ имызакъоу, нэмыкIэу былымхъуным зыфэзыгъазэмэ зышIоигъо пстэуми IэпыIэгъу аратыным фэхьазырых. Ары пакIошъ, мэкъу-мэщыр федэкъэкIуапIэу зылъытэхэрэм ащ зыфагъэзэным кIагъэчэ­фынхэм ыуж итых.

ХЪУТ Нэфсэт. Сурэтхэр Iэшъынэ Аслъан тырихыгъэх.