АР-м и Къэралыгъо Совет – Хасэм я XLIX-рэ зэхэсыгъоу тыгъуасэ иIагъэм АР-м хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Министерствэ блэкIыгъэ илъэсым Iофэу ышIагъэр щызэфахьысыжьыгъ, социальнэ ыкIи нэмыкI лъэныкъо зэфэшъхьафхэм афэгъэхьыгъэ законопроектхэм щатегущыIагъэх, щаштагъэх.

Парламентым иIофшIэн хэлэжьагъэх АР-м и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат, УФ-м и Къэралыгъо Думэ идепутатэу Хьасанэкъо Мурат, федеральнэ ыкIи республикэ къулыкъухэм, ведом­ствэхэм япащэхэр, нэ­мыкIхэр. Зэхэсыгъор зэрищагъ Къэралыгъо Советым — Хасэм и Тхьаматэу Владимир Нарожнэм.

Пстэумэ апэу АР-м хэдзынхэмкIэ и Гупчэ комиссие Елена Корниенкэр хэгъэхьэгъэным тегущыIагъэх. Ар нахьыпэкIэ комиссием хэтыгъэ Антон Пет­ровым ычIыпIэу ЛДПР-м и Апшъэрэ Совет къыгъэлъэ­гъуагъ. Депутатхэм ащ дыра­гъэштагъ.

АР-м Хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Министерствэ блэкIыгъэ илъэ­сым Iофэу ышIагъэм къытегущыIагъ ащ ипащэу Владимир Алай. КъызэриIуагъэмкIэ, 2019-рэ илъэсым бзэджэшIэгъэ 4709-рэ зэкIэмкIи республикэм щызэрахьагъ. Ар 2018-рэ илъэсым егъэпшагъэмэ, процент 14-кIэ нахьыб. Зэхафын алъэкIыгъэр процент 70-м ехъу. Бзэджэ­шIагъэу зэрахьагъэм щыщэу 1370-м ехъур — тыгъоным, 525-р экономикэм ыкIи къолъхьэ тын-Iыхыным япхыгъ, наркотикхэр хэбзэнчъэу агъэзекIохэу гъогогъу 300 къыхагъэ­щыгъ, килограмм 14,5-рэ къахахыгъ. БзэджэшIагъэ зэрахьагъэу къаубытыгъэр нэбгырэ мини 9-м ехъу.

ПэшIорыгъэшъ IофшIэным нахьыбэу анаIэ зэрэтетыр В. Алай къыхигъэщыгъ, цIыфхэм ярэхьатныгъэ, ящынэгъончъагъэ къэухъумэгъэныр япшъэрылъ шъхьаIэу зэрэщытым, ар къыдалъытэзэ тапэкIэ яIофшIэн зэрагъэлъэшыщтым къыкIигъэтхъыгъ.

Нэужым 2020-рэ илъэсым иреспубликэ бюджет ыкIи 2021 — 2022-рэ илъэсхэмкIэ агъэнэфагъэхэм афэгъэхьыгъэ хэбзэгъэуцугъэм зэхъокIыныгъэхэр фэшIыгъэнхэм фэгъэхьыгъэ законопроектым тегущыIагъэх. АР-м финансхэмкIэ иминистрэу Долэ Долэтбый къызэриIуа­гъэмкIэ, илъэси 3-м къыщегъэ­жьагъэу 7-м нэс зыныбжь кIэлэцIыкIухэм ахъщэ тынэу афэ­кIощтым пае сомэ миллион 426-рэ мин 666-м ехъу, искусствэхэмкIэ шъолъыр ыкIи муни­ципальнэ кIэлэцIыкIу еджапIэхэм апае сомэ миллиони 167-рэ мин 858-м ехъу, кIэлэ­егъаджэу классым пэщэныгъэ дызезыхьэхэрэм мазэ къэс ахъщэ шIухьафтын ятыгъэным пэIуагъэхьанэу сомэ миллион 74-рэ мин 448-м ехъу федеральнэ ахъщэу республикэм къыфэкIощт. Ащ ишIуагъэкIэ 2020-рэ илъэс бюджетым ихахъо­хэр сомэ миллион 960-рэ мин 287-м ехъукIэ нахьыбэ хъущтых. Ары зэхъокIыныгъэхэр зыфэгъэхьыгъэхэр. Депутатхэр ахэм атегущыIэхи, хэбзэгъэуцугъэр еджэгъуитIумкIэ аштагъ.

Ащ ыуж илъэси 3-м къыщегъэжьагъэу 7-м нэс зыныбжь кIэлэцIыкIухэм мазэ къэс афэ­кIощт ахъщэ тыным фэгъэхьыгъэ республикэ хэбзэгъэуцугъэр аштагъ. УФ-м и Президент иуна­шъоу кIэлэцIыкIу зэрыс унагъо­хэм къэралыгъо IэпыIэгъу ятыгъэным фэгъэхьыгъэм мы ахъщэ тыныр къыщыдэлъытагъ. Ащ игъэцэкIэн пае Парламентым законопроектыр ыгъэхьазырыгъ. КIэлэцIыкIур зэрыпсэун ылъэ­кIыщт ахъщэ анахь макIэу илъэ­сэу кIуагъэм иятIо­нэ­рэ мэзищ рес­публикэм щагъэнэфагъэм ипроцент 50-м ахъщэ тыныр фэдизынэу ащ къыщеIо.

Джащ фэдэу унагъом, ным, тым ыкIи кIэлэцIыкIугъом якъэ­ухъумэн, культурэм, чIыпIэ зыгъэIорышIэжьыпIэхэм, чIыопс ыкIи техногеннэ нэшанэ зиIэ ошIэ-дэмышIэ Iофхэм цIыфхэр ыкIи чIыпIэхэр ащыухъумэгъэнхэм, административнэ хэукъоныгъэхэм, къолъхьэ тын-Iыхыным апэшIуекIогъэным епхыгъэ федеральнэ хэбзэгъэуцугъэм игъэ­цэкIэн тегъэпсыхьэгъэ Iофхэм афэгъэхьыгъэ республикэ законхэм зэхъокIыныгъэхэр афэшIыгъэнхэм фэгъэхьыгъэ за­ко­но­проектхэм, законхэм атегущыIагъэх, апэрэ ыкIи ятIонэрэ еджэ­гъухэмкIэ аштагъэх.

Федеральнэ хэбзэ гъэцэкIэкIо органхэм ащыщхэм яIофышIэхэр социальнэу ухъумэгъэнхэм фэгъэхьыгъэ федеральнэ хэбзэгъэ­уцугъэм зэхъокIыныгъэхэр фэшIыгъэнхэм АР-м и Къэралыгъо Совет – Хасэм идепутатхэр кIэщакIо фэхъугъэхэу ар УФ-м и Къэралыгъо Думэ хэлъхьэгъэнми тегущыIагъэх, игъоу алъытагъ.

Пстэумэ ауж гущыIэр ыштагъ АР-м и ЛIышъхьэ. Непэ зэрэдунаеу зэлъызыкIугъэ коронавирусым епхыгъэ Iофхэр ары ащ ипсалъэ зыфэгъэхьыгъагъэр. Мы лъэныкъом фэгъэ­зэгъэнэу штаб зэрэзэхащагъэр, ащ хэтхэм ямызакъоу, зэкIэри къы­хэлэжьэн фаеу зэрэщытыр ащ къыIуагъ.

— Коронавирусыр зэрэщынагъор, ащ зыщыухъумэгъэныр Iэпэдэлэл пшIы зэрэмыхъущтыр, специалистхэм узэрэзекIон фэе шапхъэу къаIохэрэр зэкIэми агъэцэкIэныр шIокI зимыIэ Iофэу зэрэщытыр къыдгурыIон фае, — къыIуагъ ащ. — ГухэкIми, мэхьанэ ащ езымытырабэ цIыфхэм ахэт. Мары Адыгеим щыщэу нэбгырэ 1587-рэ IэкIыбым щыIагъэу республикэм къихьажьыгъ. Ахэр цIыфхэм къахахьэхэ зэрэмыхъущтыр, охътэ гъэнэфагъэм яунэхэм арысынхэ фаеу зэрэщытыр къызгурымыIохэрэр ахэтых. Ежьхэм ямызакъоу, цIыфхэмкIи ар щынагъо. Ар алъыдгъэ­Iэсын фае. Дунэе статистикэм къызэригъэлъагъорэмкIэ, нэжъ-Iужъхэм коронавирусыр къяолIэныр нахь щынагъоу щыт. Арышъ, ахэр амалэу щыIэмкIэ щытыухъумэнхэм тыпыжъугъэлъ. Вирусыр къы­хэхьагъэми цIыфым къымы­шIэн ылъэкIыщт. Ари къы­дэт­лъытэн фае. ЕджапIэу респуб­ликэм итхэр зэфэтшIыгъэх, Iудзыгъэ шIыкIэм тетэу ахэм ачIэсхэр ра­гъаджэх, цIыфыбэ зыхэлэ­жьэрэ Iоф­тхьабзэу дгъэнэфэгъагъэхэр зэхэтымы­щэныгохэу итхъу­хьагъ. Джащ фэ­дэу кинотеатрэхэм, бассейнхэм, спортым ыкIи физкультурэм япхыгъэ чIыпIэхэм яIофшIэн къызэтедгъэуцон гухэлъ тиI. ДиндэлэжьапIэхэми мы лъэныкъом анаIэ ты­рагъэтынэу тыкъяджэ. IэкIыб къэралхэм коронавирусымкIэ яIофхэм язытет зыщытэшъу­мыгъэгъупш.

ХЪУТ Нэфсэт.