Урысыем инароднэ сурэтышIэу, тхакIоу Къат Теуцожь ыныбжь илъэс 75-рэ хъугъэ. Ащ фэгъэхьыгъэ зэхахьэ республикэ ныбжьыкIэ тхылъеджапIэм щыкIуагъ.

ЦIыфым щыIэныгъэм зыкъыщызэIуихыным фэшI уахътэ ищыкIагъ. Къат Теуцожь ицIыкIугъом къыщегъэжьагъэу сурэт зэфэшъхьафхэр ышIыщтыгъэх. Егъэджэн сыхьатыр хьисапым, бзэм, нэмыкIхэм яхьылIагъэхэу щытыгъэх нахь мышIэми, кIэлэ­егъаджэхэм ашIуигъэбылъызэ, классым чIэсэу сурэтхэр ышIыщтыгъэх.

«ГъэбылъыгъэкIэ Iофэу бгъэцакIэрэм уигъэгушIощтми сшIэщтыгъэп, сыкIэлэцIыкIугъ. Гум къихьагъэр ащ лъыпытэу сурэт сшIыныр шэны сфэхъугъагъ», — къеIотэжьы Къат Теуцожь.

Шъэожъыем ищыкIэгъэ къэ­лэмхэр зэрэфимыкъухэрэм щы­гъозэгъэ кIэлэегъаджэу Блэ­гъожъ Зулкъаринэ изекIуакIэ гъэшIэгъоныгъэ. Къат Теуцожь иIэпэIэсэныгъэ кIэлэегъаджэм уасэ фишIыгъ, къэлэмхэри, фэшъхьафхэри шIухьафтын къыфишIыгъэх.

«ШIу зышIэрэр упчIэжьырэп», адыгэмэ аIо. КIэлэегъаджэхэм ягущыIэ фабэхэм мэхьанэу яIагъэр нэужым нахьышIоу Т. Къатым къыгурыIожьыгъ. Щы­сэ зытырихыщтыгъэхэм ащыщыгъ кIэлэегъаджэу, шIэныгъэлэжь цIэрыIоу, общественнэ Iо­фышIэшхоу Шъхьэлэхъо Абу. Псэ зыпыт зэIукIэгъухэр Къат Теуцожь къетэжьыгъэх.

ТхылъеджапIэм иныбджэгъушIу

— Сурэтхэу ышIыхэрэр, итха­кIэ тыгу рехьых, — къыщиIуагъ зэхахьэм республикэ ныбжьыкIэ тхылъеджапIэм иIофышIэ шъхьа­Iэу МэщлIэкъо Таисие. — Къат Теуцожь тиныбджэгъу­шIу, тхылъеджапIэм бэрэ къетэ­гъэблагъэ. Литературэм, искусствэм алъэныкъокIэ гъэхъагъэу иIэр тхылъ пчъагъэ хъущт.

ЦIыфым ылъэгъурэр, щыIэныгъэр къызэрэгурыIорэр сурэтхэмкIэ, тхыгъэхэмкIэ къыреIотыкIых. Къат Теуцожь тхылъ­еджапIэм къызэкIом, сурэтэу ышIыгъэхэм ащыщхэр IофшIапIэм шIухьафтын фишIыгъэх.

Гум пыкIырэр…

Адыгэмэ ягущыIэжъэу «Гум пыкIырэр псэм пэкIэжьы» зыфиIорэр Къат Теуцожь ищыIэныгъэ ехьылIагъэу щыт. Адыгэ республикэ гимназием, Т. Къатыр къызыщыхъугъэ къуаджэу Гъобэкъуае культурэм и Унэ­шхоу дэтым, Адыгэ къэралыгъо университетым, нэмыкIхэм сурэтыбэ шIухьафтын афишIыгъ.

ТхылъеджапIэм сурэтэу ритыгъэм теплъышъ, гурыIогъошIу къытфэхъу. Мафэкъо Урысбый исурэт лъэпкъ гупшысэр щы­пхырищыгъ. Т. Къатым ыIапэ къыпыкIыгъэ сурэтэу бзылъфыгъэм ищыIакIэ фэгъэхьыгъэр МэщлIэкъо Таисие шIухьафтын фишIыгъ.

Сурэтым уеплъызэ удэгущыIэ пшIоигъу. Пшъэшъэжъыер щагум дэт, уахътэ тешIи, ылъэ теу­цуагъ. Унагъо зехьэм сабый къыфэ­хъугъ, лъэпкъ шэн-хабзэхэу зэ­рихьэхэрэр щыIэныгъэм къыщетэжьых. Зы сурэтым ащ фэ­диз гупшысэр щызэфэпщэныр, лIэужхэр нэгум къыкIэбгъэуцонхэр лъэпкъ шIэжьым дештэх.

Къэгъэлъэгъоныр

ТхылъеджапIэм къыщызэIуа­хыгъэ къэгъэлъэгъоныр Т. Къа­тым къыдигъэкIыгъэхэ тхылъхэм, исурэтхэм яхьылIагъ. Филологие шIэныгъэхэмкIэ кандидатэу, об­щественнэ IофышIэу, Адыгэ Рес­публикэм изаслуженнэ журналистэу Къуекъо Асфар зэха­хьэм иятIонэрэ кIэлъэныкъо зэ­рищагъ.

— СурэтышIыр тхакIо зэрэ­хъугъэр бгъэшIэгъонэу щыт, — къыIуагъ А. Къуекъом. — Гъэзетэу «Адыгэ макъэм» иредактор шъхьаIэу Iоф сшIэзэ, Къат Теуцожь ытхыгъэхэр къытфи­хьыхэу ыублагъ. Хъугъэ-шIагъэ­хэр, щыIэныгъэм хилъагъорэр зэгъэфагъэхэу къыIотэжьынхэ зэрилъэкIырэм уасэ фэтшIы­щтыгъ, литературэм нахь куоу зыритынэу етIоу къыхэкIыгъ.

ИсурэтхэмкIэ, итхыгъэхэм-кIэ лIэужхэр зэзыпхырэ Къат Теуцожь щыIэныгъэм лъэужэу къы­щигъанэрэр тинэрылъэгъу. Адыгэмэ ятарихъ, Гъобэкъуае ищыIакIэ афэгъэхьыгъэ тхы­гъэхэр гум къегущыIыкIых.

— Краснодар, Тбилиси Къат Теуцожь ащеджагъ, — зэдэ­гущыIэгъур лъегъэкIуатэ Къуекъо Асфар. — Тбилиси щыкIорэ зэхахьэм грузиныбзэкIэ Теуцожь къызэрэщыгущыIагъэр сэри зэ­хэсхыгъагъ. Лъэпкъэу узыхэсым ыбзэ, икультурэ зэбгъэшIэнхэм ар епхыгъэу сэлъытэ…

Сурэтым икъежьапI

— Гупшысэу сшIыгъэр сурэтым къыщысIуатэ сшIоигъоу къэ­лэмыр къэсэштэ, — къы­Iуагъ Къат Теуцожь. — Сурэтыр гъу­нэм нэзгъэсын сымылъэкIэу, сыгу римыхьыжьэу уахътэ къызысэкIукIэ, сэр-сэрэу тхьапэр зэ­Iэсэтхъы, къэсэштэжьышъ, сэу­щэрыхьэ, чIэсэдзыжьы. ИкIэ­рыкIэу езгъэжьэгъэ сурэтым гупшысэу хэслъхьагъэр зэблэсымыхъуми, шIыкIэу къыфэз­гъотырэр нахь сыгу рихьыным сыпылъ.

СурэткIэ къэпIотэнэу узыфаер къыбдэмыхъу зыхъукIэ сыда пшIэщтыр? Т. Къатым зэрилъы­тэрэмкIэ, умыгуIэныр нахьышIу. УиIофшIагъэ цIыфхэм алъыбгъэ­Iэсыныр, уисэнэхьаткIэ уадэгущыIэныр сэнэхьатэу къыхэпхыгъэм ишъэфхэм ащыщ.

КъыодэIурэм укъызэхеха?

Адыгэ Республикэм искусст­вэхэмкIэ иколледж щеджэхэрэр зэхахьэм хэлэжьагъэх. Зэрэ­ныбжьыкIэхэм, алъэгъугъэр зэ­рэмакIэм къахэкIэу Урысыем ина­роднэ сурэтышIэу Т. Къатым къыIуатэрэр студентхэм икъоу къагурыIоу тлъытэрэп. Респуб­ликэ ныбжьыкIэ тхылъеджапIэм ипащэу ХьакIэмыз Мадинэ къы­зэриIуагъэу, кIэлэеджакIохэм щыIэныгъэм щалъэгъурэр зэфа­хьысыжьынэу игъо ифэщтых. СурэтышI цIэрыIом зэрэIукIа­гъэхэм шIуагъэу къафихьыщтыр нафэ — щысэ тырахыным фэшI зэгъэпшэнхэр ашIыщтых.

Тыркуем, Сирием, Иорданием, нэмыкI къэралыгъохэу ти­лъэп­къэгъухэр зыщыпсэухэрэм ящы­IакIэ Т. Къатыр щыгъуаз, ныб­джэгъубэ ащыриI. Тыркуем зы­рагъэблагъэм Къэбэртэе-Бэлъкъарым изаслуженнэ артистэу, ансамблэ цIэрыIоу «Ислъамыем» иорэдыIоу Къумыкъу Щамсудини лъэпкъ зэхахьэм хэлэ­жьагъ. Адыгэхэр итэкъухьагъэхэу дунаим щэпсэухэми, зэлъэ­кIох, зэрэшIэх.

— Къат Теуцожь исурэтхэм осэ ин къафашIыгъагъ, къызэ­рэщытхъухэрэм тигъэшIуагъэу ти­хэку къэдгъэзэжьыгъагъ, — ыгу къегъэкIыжьы Къумыкъу Щамсудинэ.

ТхылъеджапIэм щыкIогъэ зэхахьэр гъэшIэгъон къэзышIыгъэр зэхэщакIохэм дэгъоу зызэ­рагъэхьазырыгъэр ары. СурэтышI цIэрыIом, тхакIом къызэрэщытхъугъэхэм имызакъоу, искусствэм иIофышIэхэм, еджа­кIохэм зэхахыгъэр федэ афэ­хъущт.

Гъобэкъуае адыгэ ашугэу Теуцожь Цыгъо, сурэтышI-мо­дельер цIэрыIоу СтIашъу Юрэ, Адыгеим инароднэ артистэу Нэ­мытIэкъо Аслъан, лэжьэкIо хьалэлхэр, спортсменхэр къыдэкIыгъэх. Икъуаджэ зыгъэлъэпIэрэ Къат Теуцожь бэгъашIэ хъунэу фэтэIо. Опсэу, Теуцожь! О уишIушIагъэ нэбгыришъэ пчъа­гъэмэ лъэгъохэщ афэхъу.

ЕмтIылъ Нурбый. Сурэтхэр зэхахьэм къыщытетхыгъэх.