ЦIыфым ищыIэныгъэ орэдым чIыпIэшхо щеубыты. ГушIуагъо къехъу­лIагъэмэ, ихъяр дегощы, къин къекIугъэмэ, игумэкI тырегъэу, Iэпы­Iэ­гъу-гужьыдэкIыгъо фэхъу. Джащ фэдагъ дунаим изэо мэхъа­джэ­мэ анахь лъэшмэ ащыщэу 1941-рэ илъэсым Германием къытишIы­лIэ­гъагъэр.

«Орэдыр — фронтым пай» зыфиIорэ джэпсалъэр яIэубытыпIэу композиторхэм заом иапэрэ тхьамафэ орэд шъитIум къехъу аусыгъагъ. ДзэкIолIэу фронтым щызаохэрэм ыкIи кIо­чIэрыпсэу лэжьакIохэм ягъусэу къэухъумакIохэм ясатырхэм орэдыри ахэуцогъагъ. ЦIыфхэм агу ымыгъэкIодэу, шIошъхъуныгъэ ин аригъэшIэу, гупытэныгъэ ахилъхьэу, текIоныгъэр къыда­хынымкIэ орэдым ишIогъэшхо къэкIуагъ. Орэд пэпчъ итарихъ шъхьафы, ыкIуачIи зэфэдэп. Зигугъу къэтшIымэ тшIоигъор усакIоу В. Лебедев-Кумачрэ орэдусэу А. В. Александровым­рэ яорэдэу «Священная война» зыфиIорэр ары. Сатырхэр гъэзе­тэу «Красная звездам» иапэрэ дзэ номер къырагъэхьанхэу редакцием илъэIукIэ зэлъашIэрэ усакIом охътэ кIэкIыкIэ ыусыгъагъ ыкIи ахэр игъо шъыпкъэу къычIэкIыгъэх. Заом иящэнэрэ мафэ мы усэм радиомкIэ къе­джагъэх ыкIи гъэзетхэу «Красная звездамрэ», «Известиемрэ» къызэдыхаутыгъ. Мэкъуогъум и 27-м усэм орэдышъор М. И. Блантер къыфыхихыгъэу тираж минипшI хъоу листовкэхэр къы­дагъэкIыгъэх.

Усэ сатырхэр ра­гъэлъэгъугъэх Красноармейскэ орэдымрэ къашъомрэ я Краснознаменнэ ансамблэ иху­дожественнэ пащэу А. В. Александровым. Композитор цIэ­ры­Iом гущыIэхэр лъэшэу ыгу ри­хьыгъэх ыкIи псынкIэу роялым кIэрытIысхьагъ. ЯтIонэрэ мафэм орэдышъор хьазырэу ансамблэм къыфихьыгъ, артистхэм кIатхыкIыжьынэу уахътэ зэрямыIэм къыхэкIэу доскам къытыратхи, зэрагъэшIагъ. Мэфищ тешIагъэу мы орэдри листовкэхэмкIэ къы­хаутыгъ. Апэрэ орэд къытедзэгъум елъытыгъэмэ, ибагъэкIэ фэдитIукIэ нахь мэкIагъ нахь мышIэми, уахътэм къыхэнагъэр ыужырэр ары. Апэдэдэ мы орэдыр ансамблэм изы куп заом кIохэрэр зыщагъэкIуатэхэ­рэ Белорусскэ вокзалым къыщи­Iуагъ. (Фронтым щыIэхэм концертхэр зэо зэпыугъохэм ахэм къащыфатыщтыгъэх).

ЦIыф жъот макъэу вокзалым теIукIырэм орэдым ыцIэ къызыраIом зэхаригъэхыгъэп. Ау тIэкIу-тIэкIузэ зэкIэри къэIэсагъ, дзэкIолIхэм зафэмыщыIэу анэпсхэр къыте­лъэдагъэу, щытхэу орэдым едэ­Iугъэх, Iэгу теохэзэ тфэ къарагъэIожьыгъ ыкIи нэужым ежьхэ­ри дежъыухэу рагъэжьагъ. ПсынкIэ дэдэу фронтым кIохэ­рэм орэдыр апхъотагъ, цIыф жъугъэхэми алъыIэсыгъ. Джащ фэдэу охътэ кIэкI дэдэкIэ аусы­гъэ орэдыр зэо мэшIуаем игимн хъугъэу, плакатэу «Родинэу уянэр къыоджэ!» зыфиIорэм игъусэу, заом иапэрэ мафэ къыщегъэжьагъэу советскэ дзэ­кIолхэу пыим жэхахьэхэзэ зи­чIыгу шъхьафит зышIыжьхэрэм аIупэ темыкIэу Берлин нэсы­гъэх. Литературэми, художест­веннэ фильмэхэми, кинохроникэми мы орэдым чIыпIэшхо ащиубытыгъ.

ЗэлъашIэрэ усэкIуитIумэ мыр яапэрэ IофшIагъэп. Заом ыпэкIи ахэм военнэ орэдхэм, гимнхэм, маршхэм Iоф адашIэщтыгъ. «Гимн партии большевиков» зыфиIорэри зэдаусыгъ (ащ иорэдышъо СССР-м и къэ­ралыгъо гимн» лъапсэ фэ­хъугъ). Авторхэм аIэкIэлъ Iоф­шIэкIэ амалыр орэдэу «Священная война» зыфиIорэми къыхэщы, гимн ыкIи марш нэшанэхэр къыхэфэх. ГущыIэхэр псыхьагъэхэу, зихэгъэгу шIу зылъэгъу­рэ пэпчъ ыгу къигущыIыкIхэу, музыкальнэ шъуашэу щыгъэ­федагъэхэми кIочIэ зэхэшIэ ин ахэ­лъэу орэдыр гъэпсыгъэ, зэ­кIэми якIасэ хъугъэ, купкIэу хэлъыри алъыIэсыгъ. ТехакIохэр ошIэ-дэмышIэу тичIыгу къызэ­рэтебэнагъэхэм дыригъаштэу, орэдышъори хыорым фэдэу уалъэмэ, зыкъиIэтымэ, еохыжьзэ, умылъэгъурэ, ау лъэшэу зэ­хапшIэрэ кIочIэшхоу узэ­лъеубыты. Непэ къызнэсыгъэми мы орэдым художественнэ лъэкIэу иIэм къыщыкIэрэп, сатырхэу «Къэтэдж, хэгъэгушхор! Хьадэгъу заом ипэгъокIэу, Пый кIочIэ шIойхэм, ХъункIэкIо куп зэбгыгъэхэм къафэтэдж» зыфиIохэрэм гукъэкIыжь хьылъэ­хэр уагъэшIы, уагъэтхытхы, ау сакъыныгъэ къыпхалъхьэ.

Шъхьэлэхъо Свет. Адыгэ Республикэм и ­Лъэпкъ тхылъеджапIэ иIофышI.