Адыгэм непэ сеплъышъ, уахътэм шIоу къы­хихыгъэмрэ ежь шIоу хэлъыгъэм щыщэу а охътэ дэдэм Iэпихыгъэмрэ зызэзгъапшэхэкIэ, сыгу мэузы. Сыдэу дэ­гъубэ тхэ­зыгъа адэ адыгэхэм! Зы лъэ­ныкъомэ Iофа чIэнагъэ зэ­рэтшIыгъэр…

ТыдэкIэ зыбгъэзагъэми, цIыфыгъэм ылъэныкъокIэ мылъкоу тиIагъэмрэ джы тыкъэзыуцу­хьэрэмрэ зэсэгъапшэхэшъ, адыгэ хабзэм гъыбзэ къыфасIо сшIоигъоу сэхъу. Ар къызтесIухьэрэр щыIэныгъэм сы­кIэмыгушIукIэ арэп, тиIэм уасэ зэрэфэтымышIырэр ары.

Сигуап сэ диныр къызэраIэтыжьырэр, сыда зыпIокIэ къэ­бзагъэ нэмыкI ащ къыхэкIырэп. Угу еузэнкIы, зырегъэIэты, цIыфыгъэм, гукIэгъугъэм уакъы­фегъэущы, унапэ къегъэдахэ. Быслъымэныгъэ зыхэлъым ыгуи, ыпси, иIофхэри мамырых. Ау непэ адыгэхэм янахьыбэм ­диным тызэрэфыщытым гур егъэкIоды. Ащ непэ шIошъхъуныгъэу фытиIэм бэ къыщэкIэ, Тхьэм пэ­чыжьэ тешIы. АпэрапшIэу диным тызфигъасэрэр тэр-тэрэу зытымыгъэпцIэжьыныр, тыгу къэбзэныгъэм едгъэгъэшъокIызэ, шъхьафитыныгъэ ащкIэ зэдгъэгъотыныр ары.

Тэ тицIыкIугъо-кIэлэгъу лъэ­хъан быслъымэнхэр зэрэзэхэтыгъэхэмрэ непэ «сыбыслъы­мэн» зыIорэмэ янахьыбэм зы­зэрашIырэмрэ чIылъэмрэ уашъомрэ зэрэзэпэчыжьэхэм фэд.

СэгушIо адыгэ къуаджэхэм мэщытхэр ащашIыхэшъ, цIыфхэм диным зыфагъэзэжьышъ. Ау мэщытыр чылэм дэткIэ икъущтэп, апэрапшIэу ар цIы­фым ыгу «ригъэуцон» фае. Тэ къэт­лъэ­гъужьыгъ ефэндхэр нэмаз къэ­си мэщытым зэрэкIощтыгъэ­хэр. Джыдэдэм динлэжьхэр бэрэ зыфызэнэкъокъухэрэ хьадэ­гъэ зехьакIэм фэдагъэп тэ къэтлъэ­гъужьыгъэр. Адыгэхэм уахътэм тIэпихыгъэр нахьыбэу зыкIас­Iорэм зэу щыщ тхэкIодыкIырэр бэдэдэ зэрэхъугъэр. Тэ тицIыкIугъом илъэсым зы нэбгырэ горэ къуаджэм зыдэлIыкIыкIэ цIыфхэм агъэшIагъощтыгъэ. Джы лIэныгъэр жъугъэ хъугъэ. Ащ къегъэнафэ тижъыхэр зэрэбэгъэшIагъэхэр, псауныгъэ зэряIагъэр, агухэр тэщ нахь къэбзэ­Iуагъэхэшъ, Тхьэм щыщынэ­щтыгъэхэшъ, чылэм инэплъэгъу ашъхьащытыгъэшъ, зы адыгэр адрэ адыгэм ищхэпсыгъэшъ, нахьыжъым ыIорэр нахьыкIэм ыгъэцакIэщтыгъэшъ, цIыфыр былым пстэумэ анахь агъэлъа­пIэщтыгъэшъ ары. Непэрэ адыгэ­хэм джа зигугъу къэтшIыгъэхэ шапхъэхэр зэрэдгъэцакIэхэрэм елъытыгъ псауныгъэуи гъашIэуи дунаим тед­гъуатэрэр.

Пасэм хьадэм чэщ реным ефэндыр кIэрысэу КъурIан фе­джэщтыгъэ. Хьадэр агъэпскIыфэ адрэ унэмэ арысхэр дунаим текIыжьырэм КъурIан феджэщтыгъэх, дыухьэхэр къыфахьыщтыгъэх. Хьадэр къызырахыкIэ, джы зэрашIырэм фэдэу ыпа­шъхьэ митинги щашIыщтыгъэп. Ар зытырахыгъэр урысхэр ары. Джащ фэд мэфэ 40-ри. Ар къыз­хэкIыгъэн фаер, сэ сишIошIыкIэ, адыгэхэмрэ урысхэмрэ зэха­хьэхэу, урысыпхъухэри адыгэлI­хэм къащэхэу къызщаублэ илъэсхэм адэжь. Адыгэм ихэ­бзагъэп ихьадэхэр зычIилъхьэгъэ чIыгу такъырыр блэкIэу ыгъэ­­кIэрэкIэнэу. КъызэрыкIоу, къэ­бзэныгъэм ишапхъэхэм къа­пкъырыкIэу, бэн къэнэтIэхэси­тIур фашIыти, лIакъом итамыгъэ ащ тырагъэуцожьыщтыгъэ. Алы­рэгъуи, бэнтехъо лъапIи хьадэм дычIалъхьэщтыгъэхэп. Адыгэм диныр зэрилэжьыщтыгъэм акъы­лыгъэрэ гукIэгъушхорэ хэлъыгъ.

Мы аужырэ илъэсхэм дин IофыгъохэмкIэ тхылъ цIыкIухэр къыхаутыхэу хъугъэ. Ар дэгъу, диныр зылэжьырэ цIыфхэмкIэ ахэр IэпыIэгъушхо мэхъух. ЕтIани быслъымэн диным рыла­жьэхэрэм яшIошIхэм защыб­гъэгъозэнри гъэшIэгъоны, бэ ахэм узэрагъэгупшысэрэр, диным нахь благъэ уфашIы. Шъып­къэ, зэкIэри КъурIаным еджэнхэ алъэкIырэп, еджэхэрэми ащ къикIырэр къагурыIорэп. Ау ащ итыр зышIэрэ цIыфхэм къа­Iо­хэрэм, къатхыхэрэм узяджэкIэ, гум шIошъхъуныгъэ къырегъа­хьэ. Тхьэм ылъэныкъокIэ пшIэн фаехэу къыптенэхэрэм уарагъэ­гупшысэ. Сэ КъурIаным седжэ­нэу сшIэрэп, ау 1996-рэ илъэсым Дамаскэ къыщыхаутыгъэ КъурIаным сигуапэу зэп-тIоп сызэреджагъэр. Мы тхылъ лъа­пIэм игъэхьазырын ыкIи икъыдэгъэкIын пылъыгъэхэм Iофышхо зэшIуахыгъ, псэпэшхо къа­лэжьыгъ.

Адэ КъурIан лъапIэм къыIорэ пстэури ыгъэцакIэу дунаим цIыф тет шъуIуа? Сэ сшъхьэкIэ ащ фэдэхэм сяхъуапсэ. Ау ащ къыIохэрэ Iофыгъохэр тэ джы непэ тищыIэкIэ-псэукIэ фэдэ уиIэу бгъэцэкIэн плъэкIынэу сшIошIырэп. Ау сIорэп Тхьэм шIошъхъуныгъэ фыуимыIэнэу, ащ нахь кIочIэшхо щыIэп, пеIэни къэхъущтэп. ЩыIэх дини, нэмыкIи къизымыдзэхэу къы­Iэ­кIахьэхэрэр зыIохэрэри. ШIошъ­хъуныгъэм ухэтми уеухъумэ, ар уиIэн фае, хэти зэфэдэу ар зэхифэу къыгурымыIорэми.

Мы илъэсым Адыгэ Респуб­ликэмрэ краимрэ ащыпсэухэрэ быслъымэнхэм я диндэлэжьапIэ къыдигъэкIыгъ тхылъ «Джаназа» ыIоу, хьадэ фэIо-фашIэхэм язехьан ехьылIагъэу. Мы тхылъ цIыкIум узеджэкIэ зэкIэ къыбгурэIо умыефэндыми, умыхьаджэми, зэдегъэштэныгъэ къытхилъхьанэуи тэгугъэ. Ащ игъэхьазырын Iофы­шхо дашIагъэу сэлъытэ. Адыгэ Респуб­ликэм и ЛIышъхьэ, ­Адыгэ Рес­публикэм и Къэралыгъо Со­вет — Хасэм мы Iофыгъохэм зэрагъэгумэкIыхэрэр лъэшэу гу­шIуагъо.

Дунаир зыхъожьыгъэм игъэтIылъын ыкIи хьадэм ифэIо-фашIэхэм яхьылIагъэу къыдэлъытэгъэнхэ фаехэр Адыгэ Республикэм икъоджэ пстэумэ зэфэдэу зэда­штэнхэ, ащызэрахьанхэ, теубытагъэ хэ­лъэу ащызэшIуахынхэ фаеу къеIо. Ахэм ягъэцэкIэн анахьэу фэгъэзэгъэнхэ фаеу сэ слъы­тэхэрэр къуаджэхэм яефэндхэр арых. Мыхэм бэ ялъытыгъэр унашъохэр цIыфхэм агурагъэIонымкIэ, ахэр дэх фа­мышIэу агъэцэкIэнхэмкIэ. Мы Iофыгъошхом изэшIохын ефэнд­хэм язакъоу агъэцэкIэн алъэ­кIыщтэп. Ахэм апэу адеIэнхэ фае къин къызфэкIорэ къоджэ­дэсхэр. О къин уиIэмэ уикъин пфэзыгъэцакIэу чэщи мафи уауж итым ыIорэр пшIэн, уедэIун фае нахь, о узыфаер ефэндым ебгъэшIэнэу ыуж уимыхь. О къин уиIэмэ, тIэкIу узыфэсакъыжьын фае. Къуаджэ пэпчъ хьадэм ифэIо-фа­шIэхэр зэфэшъхьафэу щызэ­шIуахых. Мы Iофым гузэгъабгъэ къихэкIэуи бэрэ мэхъу. Ащ фэдэ мыхъуным пае илъэсым зэ-тIо къо­джэдэсхэр аугъоихэмэ, Iофэу рахъухьагъэр зэрагъэцакIэрэм рыгущыIэхэмэ, ишIуагъэ къэ­кIонэу къысшIошIы. Е мы Iофым изэшIохын пылъ цIыфхэм ягущыIэ гъэзетым инэкIубгъохэми къащаIомэ ишIуа­гъэ къэкIонэу сеплъы. Тлъэгъузэ цIыфхэр етэ­къохых: машинэм, ешъоным, бзэджэ­шIэным якIодылIэрэр нахьыбэ мэхъу. ЗыкъэтшIэжьыным игъо хъугъэ. А адыгапсэм кIуачIэ къезытыщтыгъэ адыгагъэ шъыпкъэр — зэфагъэр, лIыгъэр, теубытагъэр, цIыфышIу­гъэр, гъэ­лъэпIэныгъэр, лъытэныгъэр ищыкIагъэх. Тэры зэкIэ зэIэзгъахьэрэри зыгъэкIодыжьырэри. Тхьэ лъапIэу, лъагэм гукIэгъу къытфишIынэу, гъогу зафэм ты­рищэнэу, шэн дэйхэу тхэлъхэр тхэзынхэмкIэ, ежь фэшъошэщт быслъымэнмэ ащыщ тишIынымкIэ телъэIу.

Хъодэ Сэфэр. Хьалъэкъуай.