Апэрэ осыр

Илъэсым иуахътэмэ ахэбдзын гори ахэтэп, ахэр зэфэшъхьаф закIэх, зэкIэ псэ зыпыт ­дунаимкIэ шIуагъэ къэзытых, цIыфымкIэ уасэ зиIэх.

Къытфэсыгъ кIымафэм иапэрэ мазэу тыгъэгъа­зэр. Бэрэ тапашъхьэ, та­нэIу итыгъэ бжыхьэ ду­нэе дахэу шэгъошэ зэдиштэу, жьыр зыщыкъабзэу, тыгъэ нэзэжъур зышъхьа­щытыгъэр IуигъэкIоти, ежь тетыгъор зэригъотырэр къы­тигъашIэу, ос фыжьыбзэкIэ чIыгур апэрэ ма­фэхэм къыфэпагъ.

ЗигушIуагъо мыухыжьыр сабыйхэр ыкIи кIэлэцIыкIу нахь такъырыIохэр арых. Осым гушIохэу хэуцох, зыщагъэукIорэи, ны-тыхэм къамылъэгъу зашIошIыкIэ, етIупщыгъэу ос фыжь шъабэр ашIоIэшIоу ашхы, емышIэ-шIумышIэх.

Тыгъэгъаз — джары ыцIэр апэрэ кIымэфэ ­ма­­зэм, ащ етIанэ щылэ мазэр ыкIи мэзаер къыкIэлъыкIощтых. Адыгеим кIымафэр щы­шъаб: шъхьэгъушъэ мэфэ ошIухэу бжы­хьэм нахь пэ­благъэ­хэри, щтыргъукI макIэр зыщызэхапшIэхэ­рэри, ощх-ос зэхэтыр къы­ри­тIуп­щэу, нэхэ мэзахэ зы­къэ­зышIыхэрэри къы­хэфэх.

КIымафэр — кIымаф: чIы­опсыр сыдигъуи ихабзэ тетэу мэзекIо. Ощхым, осым чIыгур агъэу­шъэбы, агъэшынэ, ищыкIа­гъэхэ минералхэр рагъэгъотых.

Мы уахътэм мэкъумэщышIэхэр нахь зэтеубытагъэ щэхъух, ауми, гъэ­тхэ пасэр къызэрэсэу, губгъо IофшIэнхэм зараты.

КIымафэм анахь мэфэкI гохьэу, гугъэпIабэр зэтпхэу ИлъэсыкIэр къытфещэ. Елкэ гъэкIэрэкIа­гъэхэ дахэхэу мокIэ-мыкIэ тикъэлэ шъхьаIэ игупчэ ыкIи нэмыкI чIыпIэхэм ащагъэуцухэрэм хэта амы­гъэгушIорэр, а зэкIэми хэ­пшIыкIэу гур къыдащае, пкIуачIэ къыхагъахъо, щы­Iэныгъэм нахь уфагъэчэфы.

Тыгъэгъазэм и 22-м тыгъэми зэрэщытэу кIымафэмкIэ зигъэзэщт, ар адрэ мэфэ пстэумэ аст­рологие лъэныкъомкIэ атекIы, джащыгъум Илъэ­сыкIэу тигъатхъэу тызпэгъокIырэри, гугъэ Iатэхэр етпхыхэу, нахь къэблагъэ, типчъэIумэ къатеуцо. ИлъэсыкIэм гушIуагъоу, гугъунчъэу, узэрэпэгъо­кIэу, узэрэтехьэрэм фэ­дэщтэу аIо илъэсэу къи­хьэ­­рэри, 2020-р Тхьэм хэткIи мафэ тфешI!

Абрэдж Сафият

Осыр къесы

«Сыдэу тхъагъуа! Осыр къесы. Iэгу цIыкIухэмкIэ сынэсы. Зы осыцэр сIэгу сэ ис, ЧыIу цIыкIум ар фэдиз.

Ори къеплъба, ТIахьир цIыкIу! — Маджэ щхызэ Дэнэф цIыкIу. ТIури еплъы… — Сыд къэхъугъэр? Осы фыжьыр тыдэ хъугъа?

Мы тлъэгъугъэр сыдэу щыт? Джы псы ткIопсыр Iэгум ит. Сыда пIощтыр? — «Хъугъэр хъугъэ. ПIэгу исыгъэ осыр ткIугъэ».

«Осыр фабэм псы ткIопс хъугъэ, Осыр ткIугъэп, осыр жъугъэ!»

Дышъэр сыдэущтэу ащэчыгъа?

Пщы горэ сымэджэ хьы­лъэ хъугъэ. Iазэхэр къыращэлIагъэх, ау зи Iэ­­зэгъу къыфагъотын алъэ­кIырэп. А лъэхъаным пщым ичылэ «сыIаз» ыIоу лIы горэ къыдэхьэгъагъ. Пщым а лIыр къаригъэ­щагъ.

— Сысымадж, сыгъэ­хъужь, — ыIуагъ.

ЛIы Iазэр пщым еп­лъыгъ.

— Узгъэхъужьын слъэ­кIыщт, — ыIуагъ.

— Сыд фэдиз остымэ сыбгъэхъужьыщта? – ыIуи пщыр еупчIыгъ.

— Домбаим пеIэн ды­шъэ къысэптымэ узгъэ­хъужьыщт, — ыIуагъ.

Унашъо зэдашIыгъ.

Пщым еIази ыгъэхъу­жьыгъ шъхьаем, дышъэр ащэчын алъэкIырэп: домбаир къэзыщэчын щэчалъэ пщым иIэп.

КъошъошхокIэ лIы тхьамыкIэ горэ хым пцэжъые щешэщтыгъ. Къэбарыр зы­зэхехым, ар пщым дэжь къэкIуагъ.

— Домбаимрэ ды­шъэм­рэ хыIушъом къягъащэхи, сэ къыпфэсщэчыщт, — ыIуагъ.

Пщым дышъэмрэ домбаимрэ хыIушъом къа­ригъэщагъэх. Домбаир лIым аригъащи, къуашъом раригъэуцуагъ. Ежь псым хахьи, псым къуашъор зэрэчIэбыгъэр ыгъэунэфыгъ. ЕтIанэ домбаир къыраригъэщыжьи, ды­шъэр къуашъом рари­гъэлъхьагъ. Гъэнэфагъэу фи­шIыгъагъэм псыр къэсыфэкIэ дышъэр къуашъом раригъэлъхьагъ.

— Джы домбаим ионтэгъугъэ фэдиз зионтэгъугъэ дышъэ къуашъом илъы хъугъэшъ, ишъухыжь, — ыIуи къыраригъэхыжьыгъ.

Джаущтэу лIы тхьамыкIэм домбаимрэ дышъэм­рэ ыщэчыгъэх.

Хырыхыхьэхэр зэтэгъашIэ

АпIырапIын, чэубжъэпын. (Осы). * * * МашIоми ыстырэп, псыми чIэбырэп. (Мылы). * * * Псым алырэгъу теубгъуагъ. (Мылы). * * * Уеплъымэ, гъундж, уеджэмэ, дэгу. (Мылы). * * * Iэ зимыIэ пчъэIух. (Жьыбгъэ).

Тыгъэгъэзэ мазэм къэхъугъэ тхакIу

Тхьаркъохъо Мэджыд

Теуцожь районым ит къуаджэу Ас­къэлае тыгъэгъазэм и 4-м, 1927-рэ илъэсым ар къы­щы­хъугъ.

Къоджэ классибл еджапIэм ыуж Адыгэ кIэлэ­егъэджэ училищым чIа-хьи, 1950-рэ илъэсым къыухыгъ. Училищым ще­джэзэ, литературэ-твор­ческэ IофшIэным хэщагъэ мэхъу, литкружокым хэтыгъ, ипащэу щытыгъ. А уахътэм хэку гъэзетэу «Социалистическэ Адыгеим», альманахэу «Зэ­къошныгъэм» Мэджыдэ иусэхэр къащыхиутхэу регъажьэ. Училищыр къы­зеухым, Адыгэ хэку ра­диом Iухьи 1950-рэ илъэсым нэс, пенсием окIофэ, илъэс 37-м дикторэу Iоф ышIагъ. Адыгэ къэ­ра­лыгъо кIэлэ­егъэджэ ин­ститутым филологиемкIэ ифакультет къыухыгъ.

Тхьаркъохъо Мэджыдэ иусэ тхылъ цIыкIоу «Лениным тырикIал» (1962), «Бзыур, орэдыр, сэры» (тхэкIо куп зэхэтэу ятхылъ) зыфиIохэрэр къы­дэкIыгъэх. Рассказхэр ытхыщтыгъэх, зэдзэкIын Iофми хэлэжьагъ. Илъэс 60-м итэу идунай ыхъо­жьыгъ.

Тихэгъэгу дгъэрэзэн

Iэдэб дахэ тэ тхэлъынэу ТиеджапIэ тыщагъасэ. КIэлэегъаджэм тигъэшIэнэу КъыIотагъэм тегупшысэ.

Тэ шIэныгъэу зэдгъэгъотрэр Федэ Iофым щыдгъэхъун. Тянэ-тятэу Iофым Iутхэм IэпыIэгъу тафэхъун.

ГъэцэкIэнэу тэ къытатрэр Мафэ къэси зэдгъэшIэн. ГурымыIоу къызытхэкIрэм Тымышъхьахэу тыдеIэн.

Зэныбджэгъухэм кIуачIэу тхэлъыр Еджэныгъэм фэдгъэзэн. Тянэ гупсэу Родинэшхор — Хэгъэгу кIасэшъ, дгъэрэзэн!

НэкIубгъор зыгъэхьазырыгъэр Мамырыкъо Нуриет.