Я 90-рэ илъэсхэм Краснодар дэт медицинскэ институтыр къаухи, зэкIэлъыкIохэу Бэрэтэрэ зэшхэр Мыекъуапэ къэкIожьыгъагъэх.

А лъэхъаным республикэм медицинэ гъэсэныгъэ къэзытырэ апшъэрэ еджапIэ иIагъэп, врачхэр хэкум ищыкIэгъагъэх. А уахътэм зэшхэу медицинэм зичIыпIэ щызыгъотыгъэхэр къа­хэщыщтыгъэх. ТIури хирургыгъ, зыр кIэлэцIыкIухэм яIазэщтыгъ, адрэр зыныбжь уцугъэхэмкIэ хирургыгъ. КIалэхэр Мыекъуапэ къыщымыхъугъэхэу, щымыпсэугъэхэми, зэрэадыгэхэр ащыгъупшэщтыгъэп, адыгабзэр ашIэщтыгъ.

Сэфэррэ Муратрэ ащ тетэу яIофшIэн Мыекъуапэ щырагъэ­жьэгъагъ. Ахэм яцIыкIугъори яеджэгъу уахъти Краснодар щыкIуагъ. Ятэ хэкум щызэлъа­шIэрэ усакIоу Бэрэтэрэ Хьамид арыгъэ, ащ край гъэзетым Iоф щишIэщтыгъ, янэу Нэфсэт кIэлэцIыкIу врач цIэрыIоу щытыгъ. КIалэхэм врач сэнэхьатыр къы­хахынымкIэ ары щысэ афэхъугъэри.

Краснодар щыпсэухэрэ кIа­лэхэр янэ Iоф зыщишIэрэ ЗИПовскэ сымэджэщым зыдищэхэу бэрэ къыхэкIыщтыгъ, шъэожъыехэмкIэ ар ятIонэрэ унэу щытыгъ. Ары цIыкIухэзэ ясэнэхьати къызкIыхахыгъэн фаер. Сэ сыкъызытегущыIэщтыр Бэрэтэрэ Мурат, непэ илъэс мэхъу ащ идунай зихъожьыгъэр. Дунаим Iэзэн IофымкIэ псапэу щишIагъэм Тхьэм къыфыригъэгъэзэжьынышъ, джэнэтыр иунэ ышIын. Ащ ехьылIагъэу гущы­Iэгъу сшIыгъэхэм ышнахьы­жъэу Сэфэри ахэт. Ар непэ республикэ онкодиспансерым иврач шъхьаI.

— Мурат ицIыкIугъом къыщегъэжьагъэу врач сэнэхьатыр къыхихыгъагъ, шъхьэщытхъужьыгъэ хъущтыми сшIэрэп, ау врач Iэзагъ, Урысыем и Къыблэ анахь кIэлэцIыкIу хирург Iазэу исхэм ащыщыгъ, ышIыхэрэ операциемэ афэдэхэр а лъэхъа­ным зыми ышIыщтыгъэхэп. Те­джэ зэхъуми, практикэ тызыщэIэми сымэджэщым тыкъы­чIэкIыщтыгъэп. Хирургым операцием тычIигъэхьаным пае сымаджэхэм яисториехэр фэттхыщтыгъэх, зы Iэмэ-псымэ ащ фэтщэинышъ, еттыным пае ыIорэр зэкIэри тшIэщтыгъ. Лъэ­шэу тыфэягъ хирург тыхъунэу. Ащ фэдэ ныбжьыкIэхэр непэ щымыIэжьхэу къысшIошIы, — еIо Сэфэр.

Къэтыухи IофшIэныр зетэгъа­жьэм Мурат чэщи, мафи сы­мэджэщым къычIэкIыщтыгъэп. Гъогум щыфыкъогъэ кIэлэцIыкIу къащагъэми, Мурат хьазырыгъ, къэсымаджи псынкIэу IэпыIэгъу зищыкIагъэу къагъэсыгъэ сабыими пэгъокIыщтыгъ. ЗимышIэжьэу, илыягъэу иIоф­шIэн пылъыгъ, непэ «фанат» зыфаIорэм фэ­дагъ. Мыщ ращыхэу краим кIэлэцIыкIухэр зыщэхэрэ ны-тыхэм «Сыда мыщ сабыир къыз­кIэшъущагъэр, шъо хирург дэгъу шъуиI?» къараIощтыгъ, къарагъэщэжьхэуи хъущтыгъ.

ЗэшитIур агухэмкIэ лъэшэу зэпэблэгъагъэх, мафэ къэс зэ­IумыкIэхэми, ренэу зэгъусэхэм фэдагъ. Ау яIофшIакIэ къызэфаIотэжьэу щытыгъэп, яоперацие шIыкIэ тегущыIэщтыгъэхэп, арэу щытми, яIофшIакIэкIэ зэтефэхэрэр щыIагъэх. Ащ фэдэу Сэфэр ыгу къэкIыжьырэ горэм тыщигъэгъозагъ.

— ТитIуи тыхирургыгъэми, сэ кIэлэцIыкIухэр операцие сшIыщтыгъэхэп, сабый цIыкIум ыкIоцI узэриIэбэщтыр къызшIозгъэшIын слъэ­кIыщтыгъэп, сыщыщынэщтыгъ. Мурат цIыфы­шхуагъ, ыIэхэри сэщ фэдэу иныгъэх, ау ар фэIазэу операцие ышIы­щтыгъ. Ащ фэдэу сялъэIуи зэгорэм иоперацие сеплъыгъагъ. КIэлэцIыкIум икIэтIыйнэшъу ышIыным пае, зэрашIы хабзэу къуанчэу химыупкIэу, занкIэу ыбзагъ. Сэри ащ тетэу сшIэу къы­чIэкIыгъ. ЕтIанэ ныбэм зэриIэбэгъэ шIыкIэри, пиупкIыщтыр къызэрэрищыгъэри сэ зэрэсшIырэм фэдэу къычIэ­кIыгъ. ЕгъашIэми «мыщ фэдэу сэ сэшIы, ащ тетмэ нахь тэрэз» тIоу тытемыгущыIагъэми, зэрэтшIырэ шIыкIэр зэ­фэдэу къычIэ­кIыгъ. Анестезиолог бзылъфыгъэм сеупчIыгъ ясымэджэщ мыщ фэдэу операциехэр зышIырэ джыри Iутмэ. «Зыми ащ фэ­дэу ышIырэп», — къысиIогъагъ.

Бэрэтэрэ Мурат республикэ кIэлэцIыкIу сымэджэщым Шъхьэ­лэхъо Байзэт Iоф щыдишIагъ.

— Мурат илъэсыбэрэ отделениеу сызипащэм Iоф щишIагъ, 1994-рэ илъэсыр ары сшIошIы кIэлэцIыкIу хирургэу тиIофшIапIэ къызыIухьэгъагъэр, — къеIуатэ Байзэт. — Илъэс 20-м ехъурэ Iоф зэдэтшIагъ. ЩыкIагъэ зимы­Iэ цIыф дунаим тетэп, сэри сиI, хэти иI. Ау Муратрэ сэрырэ тызэгурыIоу Iоф зэдэтшIагъ. Ар псынкIэу къызэкIанэщтыгъ, ау шIэхэуи кIэкIыжьыщтыгъ. IофшIэныр ары зэкIэри зэпхыгъагъэр. ИIофшIэн хэшIыкIышхо фыри­Iагъ, ыгу етыгъэу Iоф ышIэ­щтыгъ. Сабыйхэм дэгъу дэдэу афыщытыгъ. Илъэсыбэ тешIагъэ­ми, операцие ышIыгъэхэ кIэлэцIыкIухэм къашIэжьыщтыгъ, ны-тыхэр лъэшэу къыфэрэза­гъэх. Операцие ышIыгъэм чэщи мафи кIэрыкIыщтгъагъэп, охъу­жьыфэ ыгу псэфыщтыгъэп.

Диагнозым игъэуцун Мурат мэхьанэшхо ритыщтыгъ, сабыим иуз гъэунэфыгъэным фэIэзагъ. Уврачмэ, ухэмыукъоным пае шIэныгъэ дэгъу уиIэн фае, кIэлэцIыкIухэм угу етыгъэу уяплъы­нэу, уалъыплъэнэу щыт. Ау ащ пае сабыйхэри уисэнэхьати шIу плъэгъунхэ фае. А зэпстэури Мурат хэлъыгъ. ЦIыф дэгъугъ, хьалэлыгъ.

Врач дэгъу хъущтыр илъэсыбэрэ ебгъэджэн, етIанэ практикэм зыщигъэсэн фае. Ау зэкIэми апшъэ хъурэр гукIэгъур ары. ГукIэгъур мы чIыпIэм тIоу щызэголъ – сабыйхэм гукIэгъу афыуиIэнымрэ уисэнэхьат шIу плъэгъунымрэ. Мурат Тхьэм хирургынэу пшъэрылъ къыфишIи, дунаим къытыригъэхъуагъэм фэдагъ.

ХирургиемкIэ отделением сызэрипащэм къыхэкIэу операциехэм сащыIэу хъущтыгъ. Мурат анахьэу зыфэгъэзэгъагъэр кIэлэцIыкIухэм яжъэжъый, щагуцIыкIуикIыпIэ къэкIуапIэхэм япхыгъэ операциехэр арых. Ахэр ащ дэгъу дэдэу ышIыщтыгъэх. Сабыим къыдэхъугъэхэ узхэу пластическэ операцие пшIынхэшъ, бгъэтэрэзыжьынхэ фаехэми Мурат афэIэзагъ. Краим анахь Iазэу исхэм ар ахалъы­тэщтыгъ. Мы чIыпIэм къыщысIомэ сшIоигъу кIэлэцIыкIу хирургиемкIэ шапхъэхэу щыIэхэм яхьылIагъэу тхылъ псау зэрэзэхигъэуцогъагъэр. А реко­мендациехэр непэ кIэлэцIыкIу хирургхэм агъэфедэх.

Мурат цIыф шъэбагъ, ау Iоф­шIэным фэгъэхьыгъэ хъумэ, къыпшIокIыщтгъагъэп, къаи­гъагъ.

— ХирургиемкIэ отделением Мурат пащэ фэпшIын зэхъум зымыдагъэхэр къэхъугъагъэх. А лъэхъаным ахэм пэщэ IэнатIэхэр яIагъэх, ау уямыдэIоу хирург Iазэр отделением пащэ фэпшIыгъагъ. Ащ лIыгъэ ищыкIэгъагъэу къысшIошIы, — есэIо Шъхьэлэхъо Байзэт.

— ЛIыгъэми сшIэрэп, сэ ащ тетэу а лъэхъаным сегупшысагъэп, ау Мурат ишIэныгъэхэмкIэ, иIэпэIэсагъэкIэ заведующ зэрэ­хъущтыр сшIэщтыгъ. Нэиутэу сишIошI къэсIон зэрэслъэкIыщтми ишIуагъэ къэкIогъагъ. Сыдэу щытми, Мурат заведующ сшIыгъагъэ ыкIи ащкIэ зыкIи сыкIигъэгъожьыгъэп. Врач шъхьаIэм хирургиемкIэ игуадзэуи ащ Iоф ышIагъ.

Урыс гущыIэу «талантливый» зыфиIорэр «IэпэIас» тIозэ зэтэ­дзэкIы. Хирургым ехьылIагъэу ар къэпIон хъумэ, лъэшэу къе­кIу. Сыда пIомэ, хирургым иакъыл, ишIэныгъэ имызакъоу, ыIапэхэми мэхьанэшхо яI операциер дэ­гъоу кIонымкIэ. Мурат Iэпэ­Iэсэныгъэ­шхо хэлъыгъ. Ащ хигъэхъоным ренэу пылъыгъ, кIэ горэ къыгъо­тыным ыуж итыгъ.

Аужырэ илъэсхэм Бэрэтарым унэе клиникэу «Мой доктор» зыфиIорэм Iоф щишIагъ, илъэси 10-м къыкIоцI операциешхохэр щишIыхэу бэрэ къыхэкIыгъ. Гукъау нахь мышIэми, игъонэмы­сэу ар дунаим ехыжьыгъ, ышIэн ылъэкIыщтгъагъэр бэу къэнагъ.

Сихъу Гощнагъу.