Ныдэлъфыбзэхэм язэгъэшIэн изытет непэ зэрэдунаеу егъэгумэкIы. ЕгъэджэкIэ-шIыкIэ амалхэм алъэхъух, ахэр къызщыраIотыкIырэ зэIукIэ­шхохэр зэхащэх.

Ащ фэдэу икIыгъэ тхьамафэм Дунэе конференциеу Урысыем ичIыпIэ зэфэшъхьафхэм анэ­мыкIэу IэкIыб къэралыгъохэми къарыкIыгъэхэ кIэлэегъаджэхэу, шIэныгъэлэжьхэу егъэджэнымкIэ амалыкIэхэр зыгъэфедэхэрэр зыхэлэжьагъэхэр Мыекъуапэ щыкIуагъ.

Iофтхьабзэр зэхащагъ АР-м гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ и Министерствэрэ Адыгэ къэ­ралыгъо университетым адыгэ филологиемрэ культурэмрэкIэ ифакультетрэ.

Конференцием «воркшопкIэ» еджагъэх. Ащ къикIырэр рагъэ­блэгъагъэхэр IофшIакIэу аIэ­кIэлъымкIэ, ягупшысакIэхэмкIэ зэ­дэгощэнхэу арыгъэ. Ащ тетэуи конференциер кIоным зэхэща­кIохэм анаIэ тетыгъ. Пшъэры­лъэу Iофтхьабзэм иIэхэм ащыщыгъ адыгабзэм изэгъэшIэнкIэ дунэе научнэ сообществэ зэхэщэгъэныр.

Конференциер къызэIуихыгъ адыгэ филологиемрэ культу­рэмрэкIэ факультетым идеканэу Хьамырзэкъо Нурет ыкIи ащ къекIолIагъэхэм шIу­фэс къа­рихыгъ, адыга­бзэм изэгъэшIэнкIэ Iофыгъохэу щыIэхэм къатегущыIагъ, мы аужырэ уахъ­тэм республикэм щызэхащэгъэ Проектнэ офисым ишIуа­гъэкIэ Iофэу ашIагъэм игугъу къы­шIыгъ.

Iофыгъом фэгъэхьы­гъэу къэгущыIагъэх Адыгэ къэралыгъо университетым ипащэу Мамый Даутэ ыкIи адыгабзэм икъызэтегъэнэжьын, изэгъэшIэн комп­лекснэ екIолIакIэ къыфэ­гъо­тыгъэнымкIэ Проектнэ офисэу АР-м и ЛIышъхьэ кIэщакIо зы­фэхъугъэм ипащэу, гуманитар шIэныгъэхэм апылъ Адыгэ рес­публикэ институтым идиректорэу ЛIыIужъу Адам.

— Непэ адыгабзэм изэгъэшIэн зэхъокIыныгъэхэр зыфэ­тымышIыхэкIэ, илъэс заулэкIэ ты­зытегущыIэжьын щымыIэжьэу хъун ылъэкIыщт, — къыIуагъ Проектнэ офисым ипащэ. — Не­пэ сабыйхэм бзэр аIутлъхьан, рыгущыIэхэу тшIынхэ фае. «Еджа­пIэхэм адыгабзэмкIэ сыхьатэу ачIэлъыр макIэ» тэIо. Ау сыхьат пчъагъэр арэп Iофыр зэлъытыгъэр. Непэ тэ тищыкIагъэр егъэ­джэкIэ шIыкIакIэхэр арых. Сабыйхэм адыгабзэр зэрагъашIэмэ ашIоигъоу тшIын фае. Адыгабзэр ягъэшIэгъэнымкIэ гупшысакIэхэр, егъэджэнымкIэ амалыкIэхэр къэзыугупшысыхэрэм адедгъэштэщт, тадеIэщт.

ЕтIанэ доклад-лъэтегъэуцохэм ячэзыу къэсыгъ. Апэ гущы­Iэр ратыгъ США-м икъалэу Тулейн дэт университетым къикIыгъэу Жыгунэ Лидие. Ащ егъэ­джэкIэ-шIыкIэ проектэу «Чъыг чIэгъым» зыфиIорэм къызэIукIагъэхэр щигъэгъозагъэх. Илъэсищ хъугъэу адыгабзэр кIэлэцIыкIу­хэм чIыопсым епхыгъэу, джэгу­кIэ шIыкIэм тетэу ащ арегъашIэ. Къэбэртэе-щэрджэсыбзэр сабый­хэм аIулъхьэгъэным пае, ыпшъэ­кIэ къызэрэщытIуагъэу, чIыопсым хэхъухьэхэрэ хъугъэ-шIагъэхэр, ащ хэт пкъыгъохэр егъэфедэх, лекцие кIэкIхэм кIэлэцIыкIухэм къафеджэ, мастер-классхэр афы­зэхещэх. Егъэджэныр къалэм щыкIо зыхъукIэ сыхьати 4-рэ ма­кIо, къалэм сабыйхэр зыдищхэкIэ егъэджэныр сыхьати 5 — 6-рэ зэхещэ.

— Проектыр бзэм изэгъэшIэн­кIэ Iофыгъохэу щыIэхэм къахэ­кIыгъ. Ащ цIыфыбэ ыгъэгумэкIэу къычIэкIыгъ, IэпыIэгъу къысфэ­хъу зышIоигъохэр къыкъокIы­гъэх. КIэлэегъэджэ-волонтерхэм лъэшэу непэ сафэраз. ЕгъэджэнымкIэ чъыгым ыкIуачIэ згъэфе­дэным сынаIэ тет, ар адыгэхэм къапкъырыкIыгъэ шэнэу щыт. Тарихъым, культурэм яхьылIэгъэ хъугъэ-шIагъэхэм сабыйхэр ахэ­сэщэх, егъэзыгъэ Iоф хэмылъэу, джэгукIэ шIыкIэм тетэу егъэджэныр сэгъэпсы. Сабыйхэм анахь якIасэр къыдэсэлъытэ, ахэм лъэшэу ашIогъэшIэгъон прикладной искусствэр, анахьэу ятIэм хэшIыкIыгъэхэ пкъыгъо гъэжъагъэхэр, ахэр ежьхэми ашIынхэр якIас. КIэлэцIыкIухэм оценкэ афэзгъэ­уцурэп, шъхьафитэу зе­кIонхэ фитых. Илъэс къэс зэ­рез­гъэджэ­хэрэ программэр згъэ­кIэжьыным мэхьанэ естэу сыпылъ, — еIо Жыгунэ Лидие.

Налщык къикIыгъэ Абрэкъо Бэллэ илъэс заулэ хъугъэу къэ­бэртэе-щэрджэсыбзэм имэкъэ зэхэтыкIэ джэгукIэ шIыкIэм тетэу сабыйхэм арегъашIэ. Бэл­лэ къызэIукIагъэхэм къаригъэлъэ­гъугъэхэ сурэтхэр, ахэр ыгъэ­фе­дэхэзэ макъэхэр сабыйхэм зэраригъашIэрэр конференцием къекIолIагъэхэм лъэшэу ашIогъэ­шIэгъоныгъ. Мэкъэзэрэщэ Iужъу­хэр къызэрэхъухэрэр нэрылъэгъу сабыйхэм афишIыным пае кIэлэегъаджэм унэ зэтет сурэт шIы­гъэм унашъхьэм къыщегъэ­жьагъэу къат пэпчъ хьарыфхэр тыригъэуцуагъэх. Шъо зэфэ­шъхьафхэмкIэ шIыгъэ унэ зэтетым мэкъэ Iужъухэр къызэрэ­хъухэрэр гъэшIэгъонэу Бэллэ къыщегъэлъагъо. Макъэхэм якъэхъукIэ кIэлэцIыкIухэм алъэ­гъу. Мэкъэ Iужъур къэхъуным пае зы къатым къикIынышъ, нэ­мыкIым зы хьарыфыр кIон зэрэфаер сабыйхэм Бэллэ агурегъаIо. Анахь къинэу къэхъурэ макъэр къэзыгъэлъэгъорэ хьарыфыр унашъхьэм тес. Хьарыф­хэр зэблэкIынхэ зэрэфаер джэ­гукIэм тетэу сабыйхэм зэрагъа­шIэ. ГущыIэм пае, кIэлэцIыкIу­хэм яупчIы «макъэу «къ»-р къэхъуным пае хьарыфэу «к»-р тыдэ кIон фая?» еIошъ. КIэлэцIыкIухэр джэ­гум хэтхэу къаIо апэрэ къа­тым къикIынышъ, ящэнэрэм кIон зэ­рэ­фаер.

Сыдэу щытми, мы мэкъэ зэ­гъэ­шIакIэр конференцием къе­кIолIагъэхэм зэкIэми агу ри­хьыгъ, ашIогъэшIэгъоныгъ, уп­чIа­бэ Бэллэ ратыгъ. Жыгунэм ипроекти Бэллэ зэрэригъаджэ­хэрэ шIыкIэри агъэфедэнхэу фит къашIынхэу ялъэIугъэх. Мы про­ектхэм къатегущыIэхэ зэ­хъум мызэу, мытIоу къыхагъэщыгъ сабыим жэрыIуабзэр нахьыпэу Iуплъхьан зэрэфаер.

Адыгабзэр искусствэм иамал­хэр бгъэфедэхэзэ зэрэзэбгъэшIэщтым фэгъэхьыгъагъ видео­къэгъэлъэгъонэу Уджыхъу Мариет зэхищэгъэ кIэлэцIыкIу купэу «Щыгъыжъый» зыфиIорэм ехьы­лIагъэр. Мариет иIофшIагъэ, коллективым игъэхъагъэхэм яхьы­лIагъэу Хьамырзэкъо Нурет къыIотагъ. Ащ фэдэ бзэ зэгъэшIакIэри къызэIукIагъэхэм ашIо­гъэшIэгъоныгъ.

Мыгъэ Проектнэ офисыр кIэщакIо фэхъуи «Адыгэ хэгъэгу цIыкIу» зыфиIорэ лагерэу ­Адыгэ къэралыгъо университетым ­адыгэ филологиемрэ куль­турэм­рэкIэ ифакультет зэхищагъэм фэгъэхьыгъэу къэгущыIагъ ащ фэгъэзэгъэгъэ Цэй Заремэ. Лагерыр апэрэу Адыгеим щызэхащэгъагъ, ащ адыгабзэкIэ гущыIэхэрэ кIэлэцIыкIухэр къырагъэблэгъагъэх. Лагерым иIоф­шIэн адыгабзэкIэ кIуагъэ. Ащ лекцие гъэшIэгъонхэм кIэлэеджа­кIохэм къащыфеджагъэх, мас­тер-классхэр щызэхащагъэх. Унэ­­шъо шъхьаIэу пылъыгъ зэкIэ къе­кIолIагъэр адыгабзэкIэ гущы­Iэнэу. Ар агъэцэкIагъэу зэ­хэ­щакIохэм алъытагъ.

ЕтIанэ конференцием шIэныгъэлэжьхэр къыщыгущыIагъэх. Ахэм ащыщых илъэсыбэ хъу­гъэу Тыркуем адыгабзэр щязыгъэшIэрэ ХьакIэмыз Мирэ, гума­ни­тар шIэныгъэхэм апылъ респуб­ликэ институтым иотдел ипащэу Анцокъо Сурэт, адыгабзэм изэ­­гъэшIэн лъэшэу фэгумэкIырэ МэщфэшIу Нэдждэт, адыгэ филологиемрэ культурэмрэкIэ фа­культетым ишIэныгъэлэжьэу Унэ­рэкъо Рае, Германием къи­кIыгъэ шIэныгъэлэжьэу Моника Хелиг ыкIи нэмыкIхэр. Конференцием къыщыгущыIагъэхэм ащыщых адыгабзэм изэгъэшIэн­кIэ электроннэ амалхэр зыгъэфедэхэу, научнэ ушэтэкIо университетэу «Высшая школа эко­­номики» (Москва) къикIыгъэ­хэу Юрий Ландеррэ Бэгъырэкъо Иринэрэ.

Конференцием цIыфыбэ дэдэ къыщыгущыIагъ, зыщызэнэкъо­къухэрэ чIыпIэхэри къыхэкIы­гъэх. Ащ хэлэжьагъэхэм зэра­лъытэрэмкIэ, Iофтхьабзэр гъэшIэ­гъон дэдэу кIуагъэ. Егъэ­джэным­кIэ шIыкIэ-амалыкIэхэр къэ­гъо­тыгъэнхэмкIэ ащ ишIуагъэ къэ­кIощт.

Сихъу Гощнагъу.