Top.Mail.Ru

Сыпсэ ыбз

Image description

Непэ бзэ зэфэшъхьаф мини 7-м ехъу дунаим щагъэфедэу къалъытэ. Пчъагъэм ызыныкъо нахьыбэм кIодыжьыным ищынагъо шъхьащыт.
Анахь гъэшIэгъоныр, ЮНЕСКО-м къызэритырэмкIэ, дунаим щыпсэурэмэ япроцент 40-р ары ныIэп яныдэлъфыбзэкIэ гъэсэныгъэ агъотынэу амал зиIэр.
Непэрэ ехьыжьэгъэ мафэм уиныдэлъфыбзэ къэуухъумэн, лIэужыкIэхэм анэ­б­гъэсыжьын плъэкIыщта? Ащ фэгъэ­хьыгъэу тыдэгущыIагъ Мыекъопэ къэралыгъо технологическэ университетым щеджэрэ Абдурахман Кало.
Абдурахман Кало Ливан щыщ, илъэс 24-рэ ыныбжь, иныдэлъфыбзэр арапыбзэр ары. ЦэшIэ сэнэхьатыр зэригъэгъотынэу Адыгеим къэкIуагъ.
АМ: Абдурахман, къытфэIуатэба, сыда Мыекъуапэ ущеджэнэу къызкIыхэпхыгъэр?
— Арабхэмрэ адыгэхэмрэ якультурэ зыгорэущтэу зэтехьэу сыдигъуи сэлъытэ — ар ижъырэ культур, лъытэныгъи фашIы ыкIи къаухъумэ. Арыти, сызыдэкIощтым тесыубытэн фае зэхъум, сшIэщтыгъэ Адыгеир къызэрэхэсхыщтыр. Къалэм итеплъи, ицIыфхэри лъэшэу сыгу рихьыгъэх. Синеущырэ мафи мыщ щысэлъэгъу. Еджэныр къызысыухыкIэ, IофшIапIэ щызгъотымэ, сыкъыдэнэнкIи мэхъу. Къэ­ралыгъуабэмэ сащыIагъ, ау Мыекъуапэ нахь къэлэ дэгъу слъэгъугъэп. ЯтIонэрэ чIыпIэм Налщык щыт. Сянэ-сятэхэри мыщ къэсщэжьынхэу сыфай. Апэрэу язгъэлъэгъущтыгъэхэм ащыщ Гупчэ мэ­щы­тыр. Ахэм Тхьэр ашIошъ мэхъу, ягопэщт, ашIодэхэщт.
АМ: Уиныдэлъфыбзэр арапыбз. Арырэ урысыбзэмрэ афэшъхьафэу сыд фэдэ бза пшIэрэр? Анахь дахэу къахэбгъэщырэр тара?
— Арапыбзэмрэ урысыбзэмрэ анэмыкIэу инджылызыбзэм сырэгущыIэ, макIэу французыбзэр сэшIэ. Джыдэдэм зэкIэми тыркубзэр къызIэкIагъахьэ, ари мэкIэ-макIэу зэсэгъашIэ. Ащ ыуж китаибзэм сыфежьэн симурад. Шъыпкъэ, ныдэлъфыбзэм нахь тхъагъо цIыфым иIэп. Сызщыщ Ливан щыпсэухэрэр нахьыбэм зэрэзэдэгущыIэхэрэр инджылызыбз, ау тиунагъо илъыр, къыщекIокIырэр ныдэлъфыбзэр ары.
АМ: АдыгабзэкIэ гущыIэ горэхэр ошIэха? ЗэбгъэшIэнэу уфаеба?
— Сыушъэфыщтэп – адыгабзэр зэбгъэшIэнкIэ урысыбзэм нахьи нахь къин. КъэсIонэу сшIэрэ закъор «опсэу». Ау Адыгеим сыщыпсэунэу исэхъухьэшъ, гущыIакIэ зэзгъэшIэн фае хъущт. Бзабэ пIулъыныр дэгъу, синыдэлъфыбзэ сэркIэ апэрэ чIыпIэм щыт. Ар шIу сэлъэгъу, сицIыкIугъом, сиунагъо, сызщыщ къэралыгъом ыбз. ЦIыфым иныдэлъфыбзэ ешIэмэ, икультурэ, къызхэкIыгъэхэм уасэ афешIы.
ШъушIэным пае
УФ-м лъэпкъ политикэмкIэ икъэралыгъо стратегиеу мы илъэсым нэс телъытагъэм къызэритырэмкIэ, тихэгъэгу лъэп­къи 190-м ехъу щэпсэу. Ахэм бзэ 277 — 295-рэ фэдиз агъэфедэ. ГъэсэныгъэмкIэ къэралыгъо системэм щагъэфедэрэр бзи 105-рэ. Пчъагъэм щыщэу 24-р егъэджэнымкIэ бзэх, 81–р предмет шъхьафэу.
Александра Балабась.
Сурэтыр авторым ий.